Soạn bài Chiếc lá đầu tiên – Chân trời sáng tạo Ngữ văn 10

1. Đọc văn bản Chiếc lá đầu tiên – Chân trời sáng tạo Ngữ văn 10:

1.Suy luận: Bạn hiểu thế nào về hai dòng thơ đầu?

Trả lời:

– Khi đọc hai dòng đầu bài thơ, chúng ta thấy được cảm giác tiếc nuối khi những kỷ niệm đã qua đi.

2. Liên hệ: Khổ thơ này gợi trong bạn cảm xúc gì về ngôi trường của mình?

Trả lời:

– Khi đọc đoạn thơ trên, em nhớ đến ngôi trường của em với biết bao kỉ niệm đẹp đẽ, hồn nhiên, ngây thơ. Mỗi chi tiết nhỏ ở trường khi chúng ta chia tay cũng trở thành những kỷ niệm đẹp trong kí ức. Đó là những kỉ niệm em không bao giờ quên.

3.Tưởng tượng: Bạn hình dung thế nào về cảnh được miêu tả trong đoạn thơ này?

Trả lời:

– Khi đọc đoạn thơ, em thấy cảnh được miêu tả rất hài hước, đáng yêu, thể hiện sự hồn nhiên thơ mộng của tuổi học trò.

4. Suy luận: Bạn cảm nhận như thế nào về tình cảm của chủ thể trữ tình được thể hiện qua khổ thơ này?

Trả lời:

– Khi đọc khổ thơ, em thấy cảm xúc xúc động của chủ đề trữ tình là tiếc nuối, buồn bã, kỷ niệm đẹp về những năm tháng đi học.

2. Nội dung chính bài Chiếc lá đầu tiên – Chân trời sáng tạo Ngữ văn 10: 

Chiếc Lá Đầu Tiên
Tác giả: Hoàng Nhuận Cầm

Em thấy không, tất cả đã xa rồi
Trong tiếng thở của thời gian rất khẽ
Tuổi thơ kia ra đi cao ngạo thế
Hoa súng tím vào trong mắt lắm mê say

Chùm phượng hồng yêu dấu ấy rời tay
Tiếng ve trong veo xé đôi hồ nước
Con ve tiên tri vô tâm báo trước
Có lẽ một người cũng bắt đầu yêu

Muốn nói bao nhiêu, muốn khóc bao nhiêu
Lời hát đầu xin hát về trường cũ
Một lớp học buâng khuâng màu xanh rủ
Sân trường đêm – rụng xuống trái bàng đêm

  Nỗi nhớ đầu anh nhớ về em
Nỗi nhớ trong tim em nhớ về với mẹ
Nỗi nhớ chẳng bao giờ nhớ thế
Bạn có nhớ trường, nhớ lớp, nhớ tên tôi

“Có một nàng Bạch Tuyết các bạn ơi
Với lại bảy chú lùn rất quấy!”
Mười chú chứ, nhìn xem, trong lớp ấy
(Ôi những trận cười trong sáng đó lao xao)

Những chuyện năm nao, những chuyện năm nào
Cứ xúc động, cứ xôn xao biết mấy
Mùa hoa mơ rồi đến mùa hoa phượng cháy
Trên trán thầy, tóc chớ bạc thêm

  Thôi đã hết thời bím tóc trắng ngủ quên
Hết thời cầm dao khắc lăng nhăng lên bàn ghế cũ
Quả đã ngọt trên mấy cành đu đủ
Hoa đã vàng, hoa mướp của ta ơi

Em đã yêu anh, anh đã xa rồi
Cây bàng hẹn hò chìa tay vẫy mãi
Anh nhớ quá, mà chỉ lo ngoảnh lại
Không thấy trên sân trường chiếc lá buổi đầu tiên.

Nội dung:

Bài thơ Chiếc lá đầu tiên là ký ức của tác giả về những năm tháng đi học (nhớ về tuổi thơ với kí ức của trường cũ, lớp cũ, bạn bè, những trò nghịch ngợm… và cả mối tình đầu thơ ngây); Đó là tình yêu trong sáng, là nỗi đau của khao khát và tiếc nuối, là sự gắn bó nồng nàn, vừa ấm áp, ngọt ngào, vừa ngây thơ chân thành của tuổi thơ.

3. Trả lời câu hỏi bài Chiếc lá đầu tiên – Chân trời sáng tạo Ngữ văn 10:

Câu 1 (trang 7 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2 – Chân trời sáng tạo): Theo bạn, các từ ngữ “một người” (dòng 8), “tôi” (dòng 16), “anh” (các dòng thơ khác) trong bài thơ chỉ những ai? Cách sử dụng các từ ngữ nhân xưng như vậy có tác dụng gì?

Trả lời:

– Chủ đề trữ tình của bài thơ xuất hiện thông qua các đại từ nhân vật điều khiển như: bạn (liên quan đến bạn), tôi (liên quan đến bạn), tôi

– Ý nghĩa: Sự thay đổi tinh tế trong cách sử dụng đại từ nhân xưng đã giúp tác giả thể hiện được cảm xúc của chính mình và nói hộ tâm trạng của người khác, nhờ đó bài thơ dễ dàng cảm nhận được cảm xúc của nhiều người và được tìm thấy trong những tiếng nói đồng cảm.

Câu 2 (trang 7 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2 – Chân trời sáng tạo): Xác định các biện pháp tu từ được sử dụng trong khổ 3, 4, 6 và nêu tác dụng của chúng.

Trả lời:

Biện pháp tu từ được sử dụng trong khổ thơ trên là các biện pháp: Phép điệp (điệp từ “nhớ” ở khổ 4, từ “cứ” ở khổ 6, điệp từ “nỗi nhớ” ở khổ 4, điệp cấu trúc “muốn nói bao nhiêu, muốn khóc bao nhiêu” ở khổ 3; “những chuyện năm nao, những chuyện năm nao” ở khổ 6).

– Tác dụng của biện pháp tu từ trong khổ thơ: thông qua những biện pháp tu từ, tác giả khéo léo thể hiện những ấn tượng sâu sắc về ký ức tuổi học trò, tràn ngập cảm xúc xao xuyến, lúc êm dịu, lúc vui đùa nhẹ nhàng, nối kết kỷ niệm, cảm giác bàng hoàng, đồng thời tạo nên những giai điệu u sầu, phấn chấn cho bài thơ.

Câu 3 (trang 7 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2 – Chân trời sáng tạo): Nhận xét về tác dụng của việc sử dụng đối thoại ở khổ thơ 5.

Trả lời:

– Bài thơ trích dẫn trực tiếp những trò đùa tinh nghịch của các bạn trong lớp làm các con vật, tạo nên không khí vui tươi của trò chơi qua con mắt của nhà thơ.

– Việc đan xen các đoạn đối thoại ở khổ thơ góp phần đưa yếu tố trần thuật vào mạch lưu trữ, đồng thời kết hợp biểu đạt gián tiếp với biểu đạt trực tiếp làm cho bài thơ trở nên đa dạng, uyển chuyển, vang vọng với nhiều giọng điệu, ký ức. Qua đó, càng khơi dậy sâu sắc hơn, rõ ràng và sắc nét hơn những nỗi nhớ về kỉ niệm xưa cũ của tác giả với ngôi trường thân yêu.

Câu 4 (trang 7 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2 – Chân trời sáng tạo): Liệt kê một số từ ngữ, hình ảnh bộc lộ tình cảm, cảm xúc của chủ thể trữ tình. Từ đó, nêu cảm hứng chủ đạo của bài thơ.

Trả lời:

– Một số từ, hình ảnh thể hiện tâm trạng, cảm xúc của chủ đề trữ tình: xa rồi, yêu dấu, nhớ, biết mấy, các bạn ơi, ta ơi, ôi.

– Cảm hứng chủ đạo chính của bài thơ: ngợi ca pha lẫn tiếc nuối những kỉ niệm tuyệt đẹp của tuổi hoa niên, của tình yêu đầu đời.

Câu 5 (trang 7 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2 – Chân trời sáng tạo): Bạn cảm nhận như thế nào về hình ảnh “chiếc lá buổi đầu tiên” ở cuối bài thơ?

Trả lời:

– Chiếc lá đầu tiên là hình ảnh có tính biểu tượng. Đó có thể là hình ảnh tượng trưng của một mối tình đầu chớm nở, một buổi hẹn hò đầu tiên, một kỉ niệm đầu tiên. Những thứ mang tính “đầu tiên” thường nguyên sơ, hồn nhiên, trong sáng nên rất đẹp và để lại ấn tượng sâu sắc.

Câu 6 (trang 7 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2 – Chân trời sáng tạo): Bài thơ gợi lên trong bạn những kỉ niệm hoặc những suy nghĩ gì về tuổi học trò?

Trả lời:

Tuổi học trò đầy kỷ niệm, những tình cảm trong sáng, hồn nhiên và biết bao điều nghịch ngợm mà mỗi người chỉ trải qua một lần trong đời. Vì vậy, chúng ta cần phải trân trọng từng khoảnh khắc được ngồi đến trường.

4. Bài tập sáng tạo:

Hãy sử dụng một trong những cách sau đây: ngâm thơ, đọc diễn cảm, hoạt cảnh sân khấu hóa, vẽ tranh, phổ nhạc,… để thể hiện cách cảm nhận của mình về bài thơ.

Trả lời:

– Bài thơ:

Còn mãi

Tác giả: Hồng Liễu

Ngày xưa rồi cũng đi qua
Dấu chân kỷ niệm nhạt nhòa nắng mưa
Đường qua lối cũ trường xưa
Ai quên, ai nhớ tiễn đưa một ngày
Bây giờ lối ấy còn ai
Hoàng hôn áo trắng còn bay cổng trường?
Bồi hồi nhớ nhớ thương thương
Biết bao kỷ niệm còn vương một thời…!
Bảng đen phấn trắng cả đời
Những câu thơ cũ cắt rời từ khi…
Thôi đành đếm bước quay đi
Thu tàn đông đến còn gì mà mơ!
Xa rồi để nhớ thẫn thờ
Những ngày còn lại thôi chờ…tiếng ve
Quay vòng dĩ vãng lặng nghe… !
Tiếng chuông báo tiết như se thắt lòng!