Soạn bài Bàn luận về phép học: Nội dung, tác giả, tác phẩm

1. Tác giả Nguyễn Thiếp:

Nguyễn Thiếp (1723-1804) là một nhà văn, nhà giáo và nhà thơ nổi tiếng thời Lê Trung Hưng, được người đương thời gọi là La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp. Ông có tự là Khải Xuyên và hiệu là Lạp Phong Cư Sĩ. Quê quán của ông là làng Mật Thôn, xã Nguyệt Ao, huyện La Sơn (nay thuộc huyện Đức Thọ) tỉnh Hà Tĩnh.

Nguyễn Thiếp được biết đến với tài năng “học rộng hiểu sâu, thiên tư sáng suốt” của mình. Ông từng làm quan dưới triều Lê nhưng sau đó từ quan về dạy học. Trong thời gian này, ông đã viết nhiều tác phẩm văn học và thơ ca để truyền đạt tri thức và giáo dục cho thế hệ trẻ.

Khác với nhiều đồng nghiệp của mình, Nguyễn Thiếp không chỉ tập trung vào viết văn để giáo dục trẻ em, mà còn tham gia hoạt động chính trị. Ông từng được vua Quang Trung viết thư mời giúp triều Tây Sơn, góp phần xây dựng đất nước về mặt chính trị.

Những tác phẩm tiêu biểu của Nguyễn Thiếp bao gồm tập thơ La Sơn tiên sinh thi tập và bài văn Hạnh Am di văn. Các tác phẩm của ông thể hiện sự tinh tế trong cảm xúc và nghệ thuật, và là một phần không thể thiếu trong văn học và văn hóa Việt Nam.

2. Hoàn cảnh Tác phẩm Bàn về phép học:

Bàn về phép học là một phần trong bài tấu mà Nguyễn Thiếp gửi cho vua Quang Trung vào tháng 8 năm 1791. Bài tấu được coi là một loại văn thư của bề tôi, thần dân gửi lên vua chúa để trình bày sự việc, ý kiến, đề nghị thời xưa.

Tấu có thể được viết bằng văn xuôi hay văn vần, văn biền ngẫu. Tuy nhiên, thường thì tấu được viết theo hình thức văn vần để đẹp mắt hơn, dễ nhớ hơn và truyền tải ý nghĩa sâu sắc hơn đến người đọc.

Trong bài tấu gửi vua Quang Trung, Nguyễn Thiếp đã đề cập đến phép học và sự quan trọng của nó. Ông nêu rõ rằng học là con đường duy nhất để cải thiện đời sống và mở rộng tầm nhìn của mỗi người. Nếu ai không học hỏi, họ sẽ mãi còn bị giới hạn bởi sự ngu dốt và tầm nhìn hạn hẹp của mình.

Nguyễn Thiếp cũng nhấn mạnh rằng, việc học tập không chỉ là ở trường học, mà còn phải tự chủ động tìm kiếm và trau dồi tri thức mới trong cuộc sống. Điều này sẽ giúp cho mỗi người có thể có được một kho tàng tri thức phong phú và đa dạng, giúp cho họ tự tin hơn trong cuộc sống và có thể đối mặt với những thách thức mới một cách tốt hơn.

Với tấu Bàn về phép học, Nguyễn Thiếp đã chứng tỏ sự sáng suốt và kiến thức vững vàng của mình. Bài tấu này cũng thể hiện tầm quan trọng của giáo dục và việc học tập trong đời sống con người.

3. Nội dung tác phẩm Bàn về phép học:

Trong Bàn về phép học của Nguyễn Thiếp bàn luận về cách học và mục đích của việc học. Ông cho rằng việc học không chỉ đơn thuần là thu thập kiến thức mà còn là quá trình rèn luyện tính cách và năng lực của mỗi người.

Theo Nguyễn Thiếp, để học đúng đắn, người học cần phải bắt đầu từ những kiến thức cơ bản, có tính chất nền tảng, và dần dần tiến tới những kiến thức phức tạp hơn. Từ đó, người học sẽ hiểu sâu hơn về một lĩnh vực cụ thể, đồng thời có thể áp dụng được những kiến thức đã học vào thực tiễn. Điều này sẽ giúp cho người học trở thành những chuyên gia thực thụ và có thể đóng góp tích cực cho xã hội.

Nguyễn Thiếp cũng nhấn mạnh rằng học không thể tách rời với hành động. Người học cần phải kết hợp việc học với việc làm, thực hành những kiến thức đã học để nâng cao khả năng thực tế của mình. Ông cho rằng việc học chỉ để biết mà không làm thì sẽ không đạt được hiệu quả cao nhất. 

4. Bố cục tác phẩm Bàn về phép học:

Bài tấu được chia thành 3 phần chính.

Phần 1 bắt đầu từ đầu đến câu “Nước mất nhà tan đều do những điều tệ hại ấy”, tập trung vào mục đích của việc học. Theo Nguyễn Thiếp, mục đích của việc học không chỉ là để có kiến thức mà còn để rèn luyện đạo đức, giúp con người trở nên tốt đẹp hơn. Việc học giúp con người có thể xác định được cái đúng, cái sai, từ đó có thể đưa ra những quyết định sáng suốt, đúng đắn trong cuộc sống.

Phần 2 của bài tấu bắt đầu từ câu “Xin chớ bỏ qua”, tập trung vào bàn luận về cách học. Trong phần này, Nguyễn Thiếp đề cập đến cách học đúng đắn và hiệu quả nhất. Theo ông, để học tốt, ta cần bắt đầu từ những kiến thức cơ bản, có tính chất nền tảng. Sau đó, ta phải tiếp tục học tập, tuần tự tiến từ thấp lên cao, rộng hiểu sâu, biết tóm lược những điều cơ bản, cốt yếu nhất. Việc học phải có sự liên tục, không được gián đoạn.

Phần 3: Phần còn lại: Tác dụng của sự học.

5. Đọc và trả lời câu hỏi tác phẩm Bàn về phép học:

5.1. Mục đích của việc học:

Mục đích của việc học trong bàn về phép học của Nguyễn Thiếp được khái quát bằng câu “Ngọc không mài, không thành đồ vật; người không học, không biết rõ đạo”. Điều này cho thấy rằng học tập là một yếu tố quan trọng để con người trưởng thành và có đạo đức.

Tuy nhiên, tác giả cũng phê phán lối học hình thức, trong đó, những người học chỉ đặt nặng vào hình thức hơn là nội dung, nhằm cầu danh lợi. Họ quên mất những nguyên tắc cơ bản và giá trị đạo đức.

Hơn nữa, việc học tập sai trái, lệch lạc, cũng dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng. Tác giả nhấn mạnh rằng, việc học mà không tuân thủ nguyên tắc, không học đúng cách, không biết tóm tắt những điều cơ bản, cốt yếu, không kết hợp với hành động sẽ dẫn đến sự suy tàn của đất nước.

Vì vậy, để đạt được mục đích chân chính của việc học, Nguyễn Thiếp đưa ra những lời khuyên như bắt đầu từ những kiến thức cơ bản, có tính chất nền tảng, tuần tự tiến từ thấp lên cao, học rộng hiểu sâu và kết hợp học hành để tạo ra những nhân tài cho đất nước.

5.2. Bàn về cách học:

Trong bài viết, tác giả đã bàn luận về cách học đúng đắn và hiệu quả. Theo ông, phương pháp học đúng đắn phải bắt đầu từ những kiến thức cơ bản, có tính chất nền tảng, tuần tự tiến từ thấp lên cao. Ông cũng khuyên rằng học sinh cần học rộng hiểu sâu và biết tóm lược những điều cơ bản, cốt yếu nhất. Tuy nhiên, học sinh không chỉ cần biết mà còn cần làm, điều đó sẽ thúc đẩy đất nước nhiều nhân tài, chế độ vững mạnh, quốc gia hưng thịnh.

Tác giả cũng đề cập đến mục đích của việc học, nhấn mạnh rằng đây là chân lý học tập đúng đắn từ lâu đời. Nhờ có con đường đường học tập thì con người mới trưởng thành, là người có đạo đức. Nếu học tập chỉ vì danh lợi thì sẽ dẫn đến lối học hình thức, không còn biết đến tam cương ngũ thường, và dẫn đến tác hại làm cho “chúa trọng nịnh thần” người trên, kẻ dưới đều thích sự chạy chọt, luồn cúi, không có thực chất, dẫn đến cảnh “nước mất, nhà tan”.

Tác giả cũng khuyên rằng học sinh cần phải học từ tiểu học để bồi lấy gốc, tuần tự học đến tứ thư, ngũ kinh, chư sử. Đây là cách học theo truyền thống cũ, nhưng tác giả cho rằng đây vẫn là cách học tốt và hiệu quả. Sau khi học rộng, học sinh cần tóm lược lại để dễ nhớ và dễ áp dụng. Điều quan trọng là học sinh cần phải thực hành những gì đã học để thực sự hiểu và nhớ lâu.

Tóm lại, tác giả đã trình bày quan điểm của mình về cách học đúng đắn và hiệu quả, đồng thời đưa ra những khuyên răn cho học sinh để họ có thể trở thành những con người có đạo đức và đóng góp cho sự phát triển của đất nước.

5.3. Tác dụng của phép học:

Học tập là một phương tiện hữu hiệu để phát triển bản thân và xây dựng một xã hội văn minh, nơi mà tri thức, đạo đức và trí tuệ được coi trọng và đánh giá cao. Tác dụng của phép học là rất đa dạng và sâu sắc, không chỉ giúp cá nhân phát triển khả năng bản thân mà còn ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển của đất nước.

Mục đích chính của việc học tập là giúp cho con người trưởng thành và trở thành những người có đạo đức. Việc học tập giúp cho con người có thể tìm ra những giá trị sống đích thực và hiểu được bản chất của đạo đức. Hơn nữa, phương pháp học tập đúng đắn là phải bắt đầu từ những kiến thức cơ bản, có tính chất nền tảng và tiến từ từ từ thấp lên cao. Bên cạnh đó, học phải kết hợp với việc thực hành để giúp con người phát triển kỹ năng và trang bị những kiến thức thực tế.