Soạn bài À ơi tay mẹ ngắn gọn nhất (SGK Ngữ văn 6 tập 1)

1. Trước khi đọc văn bản:

Câu hỏi 1 (Sách giáo khoa Văn lớp 6 tập 1 trang 37) Khi đọc tác phẩm được viết theo thể thơ 68, các bạn nên chú ý những điểm sau: Bài thơ có chia thành khổ thơ không, có bao nhiêu khổ trong bài? Mỗi khổ thơ có bao nhiêu dòng, vần điệu trong bài thơ là gì? Các dòng thơ được phân cách như thế nào? 

+ Giải pháp:

Đọc lại bài thơ, kiểm tra số từ và chú ý cách ngắt câu và vần điệu của bài thơ.

+ Lời giải chi tiết:

Bài thơ này được chia thành sáu khổ thơ.

Khổ thơ 1: hai dòng

Khổ thơ 2, 3, 4: bốn dòng

Khổ thơ 5: hai dòng

Khổ thơ 6: bốn dòng

– Cách gieo vần:

+ Đối với khổ thơ hai dòng: chữ thứ 6 dòng đầu vần với chữ thứ 6 dòng tiếp theo (sa – qua, màu – dầu)

+ khổ thơ bốn dòng:

Chữ thứ 6 trong câu ở dòng 6 vần với từ thứ 6 trong câu ở dòng 8 (Dàng – vàng, tròn – Còn – mòn – Còn, đời – Trời, thu – mù,…)

Chữ thứ 8 trong câu ở dòng 8 vần với chữ thứ 6 trong câu ở dòng 6 (ngon – tròn, Con – non, Cây – đầy,…)

+ Ngắt nhịp: Bạn có thể tạm dừng theo nhịp 4/2, 4/4.

Câu hỏi 2 (Sách ngữ văn lớp 6, tập 1, trang 38) Bài thơ nói về ai và cái gì?

+ Giải pháp:

Đọc kỹ bài thơ và xác định nội dung chính của nó.

+ Lời giải chi tiết:

 Bài thơ này nói về người mẹ và sự hy sinh của họ vì con cái. 

Câu hỏi 3 (Sách giáo khoa Văn lớp 6 tập 1 trang 38) Bài thơ này sử dụng biện pháp nghệ thuật nào? Lời lẽ trong bài thơ có gì đặc biệt? Việc sử dụng những từ ngữ và thủ pháp nghệ thuật này có tác dụng gì? 

+ Giải pháp:

Nhớ và vận dụng các biện pháp tu từ. 

+ Lời giải chi tiết: 

 Bài thơ sử dụng các biện pháp nghệ thuật:

Điệp âm: à ơi, cái tay,..

Nhân cách hóa: ‘trăng vàng ngủ ngon’, “Có trăng tròn trong nôi”

Ẩn dụ: Bàn tay mẹ là ẩn dụ cho tình yêu thương vô bờ bến

Lời thơ nhẹ nhàng, sâu lắng, chan chứa tình cảm yêu thương.

=> Tác dụng: Mang đến cho bài thơ một giọng điệu nhẹ nhàng như lời ru, giàu hình ảnh và mang tính biểu tượng cao, thể hiện tình yêu sâu sắc của người mẹ dành cho con.

Câu hỏi 4 (Sách giáo khoa Văn lớp 6 tập 1 trang 38) Ai đang thể hiện tình cảm, cảm xúc, suy nghĩ trong bài thơ? Người này đang thể hiện tình cảm, cảm xúc, suy nghĩ gì?

+ Giải pháp:

Chú ý đến từ ngữ trong bài thơ.

+ Lời giải chi tiết:

Nhân vật người mẹ thể hiện tình cảm của mình qua những bài hát, mong con ngủ ngon và con cái cũng cảm nhận được tình yêu, sự hy sinh của mẹ dành cho mình.

Câu hỏi 5 (Sách giáo khoa Văn lớp 6 tập 1 trang 38) Đọc văn bản trước. Nghiên cứu và tìm hiểu các thông tin về tác giả

+ Giải pháp:

Đọc chú thích (*) và tra cứu tác giả trên mạng.

+ Lời giải chi tiết:

Bình Nguyên: Tên thật của ông là Nguyễn Đăng Hào, sinh ngày 25/01/1959. Nơi sinh: Xã Ninh Phúc, Thành phố Ninh Bình, Tỉnh Ninh Bình. Ông là một nhà thơ và một nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam. Hiện nay, tác giả Bình Nguyên là Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật Ninh Bình. Nhà thơ đến từ cố đô Hoa Lư này từng hai lần đoạt giải ‘Thơ Lục Bát’  của báo Văn Nghệ (Giải A năm 2003 và giải Ba năm 2010).

Câu hỏi 6 (Sách giáo khoa Văn lớp 6 tập 1 trang 38) Bạn đã bao giờ nghe bà, mẹ ru mình ngủ chưa, hãy choi biết cảm nhận của bạn về bài hát ru này. 

+ Giải pháp: 

 Hãy nhớ lại cách đây nhiều năm khi bạn còn là một đứa bé và bà hoặc mẹ của bạn đã an ủi và chia sẻ những cảm xúc với bạn.

+ Lời giải chi tiết:

Khi tôi còn nhỏ, bà tôi thường ru tôi ngủ bằng một bài hát ru.

‘Con cò mày ăn đêm

Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao’

Khi lớn lên, nhớ lại lời bài hát ru, ý nghĩa của bài hát ru là, tình yêu thương, sự kính trọng đối với những người nông dân Việt Nam cần cù, giản dị, chu đáo, cần cù. Bài học mà các văn học dân gian gửi gắm cho đến ngày nay là ‘Thà chết trong còn hơn sống đục’ vẫn có ý nghĩa to lớn đối với thế hệ trẻ chúng ta. Và tôi tự hào, hạnh phúc vì được lớn lên trong những lời ru dân tộc của bà, mẹ.

2. Trong khi đọc văn bản:

Câu hỏi 1 (Sách giáo khoa Văn lớp 6 tập 1 trang 38) Bạn có ấn tượng gì từ tiêu đề và hình minh họa? 

+ Giải pháp:

Nhìn vào bức ảnh và chú ý đến tiêu đề.

+ Lời giải chi tiết:

Tiêu đề và hình ảnh minh họa làm tôi nhớ đến tình mẹ. Bức tranh và tựa đề nhấn mạnh đến bàn tay dịu dàng, ấm áp, yêu thương của người mẹ đối với con mình. Đây là đôi tay sẽ hy sinh, bảo vệ và bao bọc bạn đến hết cuộc đời.

Câu hỏi 2 (Sách giáo khoa Văn lớp 6 tập 1 trang 38) Chú ý đến biện pháp tu từ, vần điệu, nhịp điệu trong bài thơ.

+ Giải pháp:

Đọc kỹ bài thơ, chú ý đến biện pháp tu từ và nhịp điệu. 

+ Lời giải chi tiết: 

Kiểm tra câu trả lời của bạn cho câu hỏi 1 và 3 trong phần Trước khi đọc văn bản.

Câu hỏi 3 (Sách giáo khoa Văn lớp 6 tập 1 trang 39) Hãy lưu ý cách “phép lạ” dưới bàn tay của người mẹ trong tác phẩm.

+ Giải pháp:

Đọc kỹ bài thơ, chú ý đến hình ảnh bàn tay mẹ.

+ Lời giải chi tiết:

“Phép lạ” từ bàn tay mẹ được gom nhặt kỹ càng từ sương gió, từ những vất vả của cuộc đời mẹ. Mẹ đã cống hiến cả cuộc đời cho các con, vất vả sáng đêm, che chở cho các con khỏi những khó khăn trong cuộc sống, mẹ chỉ cầu mong cho con một cuộc sống hạnh phúc.

Câu hỏi 4 (Sách giáo khoa Văn lớp 6 tập 1 trang 39) Những từ nào được lặp lại thường xuyên trong bài thơ? 

+ Giải pháp:

Lưu ý các từ lặp lại và tham khảo Câu 3 trong phần trước khi đọc văn bản.

+ Lời giải chi tiết:

Những từ ‘à oi, bàn tay nay, ru cho’

3. Sau khi đọc văn bản:

Câu hỏi 1 (Sách giáo khoa Văn lớp 6 tập 1 trang 39) Tìm những hình ảnh, chi tiết thể hiện sự “kỳ diệu” của bàn tay mẹ.

+ Giải pháp: 

 Đọc lại bài thơ, chú ý đoạn có hình ảnh bàn tay mẹ. 

+ Lời giải chi tiết: 

 Hình ảnh chi tiết thể hiện sự kỳ diệu của bàn tay mẹ: 

+ Bàn Tay Mẹ – Ngăn Mưa 

+ Bàn tay mẹ chặn bão 

+ Bàn Tay Mẹ – Thức tỉnh cả cuộc đời, dù bể cạn đá mòn nhưng người mẹ vẫn hát ru 

Câu hỏi 2 (Sách giáo khoa Văn lớp 6 Tập 1 trang 39)  Đứa trẻ trong bài thơ tên là gì, cái tên này nói lên điều gì về tình yêu thương của người mẹ dành cho con? 

+ Giải pháp:

Đọc lại bài thơ, chú ý những đoạn có hình ảnh em bé.

+ Lời giải chi tiết:

Đứa trẻ trong bài thơ được gọi là trăng vàng, trăng tròn, trăng, mặt trời, trăng khuyết.

Câu hỏi 3 (Sách giáo khoa Văn lớp 6 tập 1 trang 39) Cụm từ ‘À ơi’ được lặp lại nhiều lần trong bài thơ. Hãy phân tích tác dụng của sự lặp lại này. 

+ Giải pháp:

Nhớ lại và suy nghĩ về biện pháp tu từ điệp từ và chú ý đến âm điệu của từ này.

+ Lời giải chi tiết:

Việc lặp đi lặp lại ‘à ơi’ thường xuyên có những tác dụng sau:

Tăng nhịp điệu của bài thơ.

Làm cho bài thơ có âm hưởng như lời ru, giống như văn học dân gian. 

Thể hiện tình cảm dịu dàng, yêu thương của người mẹ đối với con.

Câu hỏi 4 (Sách giáo khoa Văn lớp 6 tập 1 trang 39) “Bàn tay mang đến điều kỳ diệu/Chắt chiu từ những dãi dầu.” Bạn có đồng ý với quan điểm của tác giả không? Tại sao?

+ Giải pháp:

Hãy so sánh câu thơ với cuộc đời của mẹ bạn và của chính bạn rồi bình luận về nó. 

+ Lời giải chi tiết:

Tôi đồng ý với suy nghĩ của tác giả.

Bởi vì cả đời mẹ đã vất vả vì con, vất vả, chịu đựng mọi khó khăn và sẵn sàng hy sinh cả cuộc đời để cho con một cuộc sống tốt đẹp. Vì thế, có thể nói đôi bàn tay mẹ đã chịu đựng bao nắng mưa.

Câu hỏi 5 (sách ngữ văn lớp 6 tập 1 trang 39) Hình ảnh “bàn tay mẹ” tượng trưng cho điều gì trong bài thơ? 

 + Giải pháp:

Hãy xem xét phép ẩn dụ này.

+ Lời giải chi tiết:

Hình ảnh “bàn tay mẹ” trong bài thơ tượng trưng cho tình yêu thương vô bờ bến của người mẹ dành cho con.

Câu hỏi 6 (Sách giáo khoa Văn lớp 6 tập 1 trang 39) Bạn thích câu thơ nào nhất? Tại sao? 

+ Giải pháp:

Chọn câu thơ em yêu thích và giải thích vì sao.

+ Lời giải chi tiết:

Tôi thích câu cuối cùng.

Bài thơ này nói về tình mẹ bao la và cường điệu một bài hát ru. Một bài hát ru tình yêu nồng nàn có thể xua tan mọi giông bão trong cuộc đời và cho con được sống bình yên nhất có thể. Đây là sự hy sinh quý giá của người mẹ.

4. Bài tập liên hệ:

– Câu hỏi: Nêu cảm nhận ngắn về bài À ơi tay mẹ.

– Trả lời:

Trong kho tàng văn học có rất nhiều tác phẩm hay miêu tả tình mẹ, nhưng tôi yêu nhất bài thơ ‘À ơi tay mẹ’ của Bình Nguyên. Bàn tay là hình ảnh hoán dụ được nhà thơ dùng để chỉ mẹ. Khi đọc câu này, chúng ta có thể thấy bàn tay của người mẹ tuy bình thường nhưng ẩn chứa một sức mạnh kỳ bí. Cuộc đời có nhiều giông bão nhưng sở dĩ con luôn cảm thấy bình yên, hạnh phúc là vì có mẹ che chở cho con. Khi còn nhỏ, bàn tay của mẹ đã ôm com. Và bất kỳ ai cũng lớn lên được nghe lời ru ngọt ngào của mẹ. Câu ‘À ơi’ được lặp đi lặp lại khiến bài thơ này gần giống như một bài hát ru, rất ngọt ngào và giàu cảm xúc. Con là “mặt trăng” và “mặt trời nhỏ” của mẹ. Hình ảnh này giàu tính biểu tượng và giúp chúng ta hiểu rằng đối với những người mẹ, con cái có ý nghĩa là niềm hy vọng và mang lại cho họ sức mạnh để sống. Có thể thấy, trong tay người mẹ có những năng lực phi thường và dường như sẽ mang đến những điều tuyệt vời cho con mình. Bài thơ này đã gợi lên nhiều cảm xúc yêu thương trong lòng độc giả.

5. Giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của tác phẩm:

5.1. Giá trị nội dung:

Tác phẩm ‘À ơi tay mẹ’ là bài thơ thể hiện tình yêu của người mẹ dành cho đứa con thơ của mình. Thông qua hình ảnh bàn tay và những lời ru, bài thơ này đã khắc họa thành công người mẹ Việt Nam điển hình: cần cù, chân thành, yêu thương, hy sinh và cả vị tha.

5.2. Giá trị nghệ thuật:

– Hình thức thơ có nhịp điệu như một bài hát ru. 

– Hài hòa các biện pháp tu từ như ẩn dụ, điệp âm, điệp cấu trúc.