Sơ thẩm, Phúc thẩm, Giám đốc thẩm, Tái thẩm trong tố tụng dân sự là gì?

1. Sơ thẩm trong tố tụng dân sự là gì?

Khi một giao dịch dân sự không thể giải quyết bằng cách thỏa thuận giữa các bên thì một trong hai bên có thể lựa chọn đưa ra khỏi kiện tại tòa án. Quyết định đưa ra tòa án để giải quyết vấn đề này sẽ được thực hiện theo các giai đoạn của tố tụng dân sự. Thông thường sẽ trải qua hai cấp xét xử đó là sơ thẩm và phúc thẩm.

– Khái niệm: Sơ thẩm dân sự (còn gọi là xét xử sơ thẩm vụ án dân sự) là một giai đoạn trong quá trình Tố tụng dân sự trong đó Tòa án là bên có thẩm quyền tiến hành xem xét, giải quyết vụ án và ra bản án quyết định tố tụng theo quy định của pháp luật;

Xét xử sơ thẩm chính là phiên Tòa xét xử lần đầu trong một vụ án dân sự. Giai đoạn tố tụng dân sự bắt đầu từ khi Tòa án nhận hồ sơ vụ án cùng với  đó là các chứng cứ, tài liệu các bên cung cấp. Khi kết thúc phiên tòa xét xử này Tòa án sẽ ra bản án hoặc quyết định dân sự sơ thẩm. Đây là một giai đoạn độc lập trong Tố tụng dân sự mà trong đó hoạt động của Tòa án sẽ đóng vai trò là trọng tâm.

– Ý nghĩa của xét xử sơ thẩm: Thông qua việc xét xử công khai quá trình góp phần giải quyết những tranh chấp của các bên đảm bảo quyền lợi của một trong hai bên, nó thể hiện sự tôn trọng các quy tắc của cuộc sống xã hội nâng cao ý thức của các cá nhân tổ chức trong một giao dịch dân sự.

2. Phúc thẩm trong tố tụng dân sự là gì?

 – Khái niệm: Phúc thẩm (hay nói một cách đầy đủ hơn là xét xử phúc thẩm) cũng là một giai đoạn của Tố tụng dân sự trong đó Tòa án cấp trên tiến hành xét xử lại vụ án dân sự hoặc xem xét lại quyết định sơ thẩm mà bản án quyết định sơ thẩm đó đối với vụ án chưa có hiệu lực pháp luật mà bị kháng cáo kháng nghị bởi các cá nhân có thẩm quyền.

– Ý nghĩa của xét xử phúc thẩm: Trong pháp luật Tố tụng dân sự Việt Nam đã quy định nhiều những biện pháp bảo đảm cho quá trình xét xử một cách công bằng bảo đảm quyền lợi của các bên. Tuy nhiên, trên thực tế vẫn có những trường hợp bản án hay quyết định sơ thẩm không giải quyết thỏa đáng được yêu cầu của các bên và cũng không đảm bảo tính pháp lý trong quá trình giải quyết. Vì vậy, quy định về chế định xét xử phúc thẩm là hoàn toàn hợp lý và có ý nghĩa quan trọng để đảm bảo quyền phản đối bản án quyết định sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật của các cá nhân cũng như cơ quan có thẩm quyền.

Xét xử phúc thẩm góp phần sửa chữa, những sai lầm thiếu sót trong quá trình giải quyết vụ án dân sự của tòa án cấp sơ thẩm. Bảo vệ được quyền và lợi ích hợp pháp của các cơ quan tổ chức cá nhân. Thông qua xét xử phúc thẩm có thể nhận thấy được những thiếu sót và sai lầm của tòa án cấp dưới từ đó đưa ra phương án giải quyết, khắc phục sai lầm này.

3. Giám đốc thẩm là gì?

– Khái niệm: Giám đốc thẩm là thủ tục tố tụng dân sự đặc biệt trong đó Tòa án có thẩm quyền tiến hành xem xét lại bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật nhưng bị kháng nghị bởi Cơ quan có thẩm quyền vì phát hiện có vi phạm pháp luật nghiêm trọng trong việc xử lý vụ án.

 Để yêu cầu kháng nghị thì cần có căn cứ cho thấy việc làm thay đổi cơ bản nội dung của bản án quyết định đã có hiệu lực pháp luật và Tòa án không biết được khi ra bản án, quyết định đó. Như vậy, Giám đốc thẩm là thủ tục có đặc thù riêng so với xét xử sơ thẩm và xét xử phúc thẩm. Đối với tính chất của Giám đốc thẩm không phải là hoạt động xét xử vụ án mà là hoạt động xem xét lại bản án quyết định đã có hiệu lực của Tòa án. Vì vậy, căn cứ duy nhất đã có thể giải quyết vụ án theo thủ tục giám đốc thẩm là có văn bản kháng nghị của Cơ quan có thẩm quyền được ban hành theo đúng trình tự thủ tục dựa trên quy định do Bộ luật tố tụng dân sự hiện hành quy định. Các cá nhân trực tiếp có quyền lợi sẽ không được thực hiện yêu cầu thủ tục giám đốc thẩm và phải thông qua Cơ quan có thẩm quyền kháng nghị vụ án dân sự này.

– Ý nghĩa của giám đốc thẩm:

Việc quy định về giám đốc thẩm trong tố tụng dân sự góp phần đã bảo về việc kiểm tra, giám sát pháp luật qua đó đảm bảo cho hoạt động xét xử được diễn ra hợp pháp đảm bảo được quyền lợi cá nhân, tổ chức đang bị vi phạm. Đồng thời thủ tục giám đốc thẩm còn góp phần đảm bảo công bằng xã hội, củng cố lòng tin của nhân dân vào hoạt động xét xử của tòa án cũng như thể hiện sự uy tín của các Cơ quan tư pháp trong quá trình giải quyết vụ việc.

4. Tái thẩm là gì?

– Khái niệm: Tái thẩm là thủ tục tố tụng dân sự trong đó Tòa án có thẩm quyền tiến hành xem xét lại bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật bị cơ quan có thẩm quyền kháng nghị. Cơ sở để thực hiện thủ tục tái thẩm đó là phát hiện ra tình tiết làm thay đổi cơ bản nội dung của bản án quyết định và Tòa án tiến hành xét xử không biết khi ra bản án, quyết định đó. Trong quá trình xét xử thì việc đánh giá, nhận thức sai về các tình tiết của vụ án hoàn toàn có thể xảy ra và ảnh hưởng rất lớn đến quyền lợi của các cá nhân tổ chức. Trên nguyên tắc những bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật phải được đưa ra theo thi hành nhưng trong trường hợp có những sai phạm hoặc xuất hiện những tình tiết mới thì cần phải xem xét lại bản án và quyết định đã có hiệu lực này. Đảm bảo được những điều như thế thì mới phù hợp với tinh thần của pháp luật tố tụng dân sự và pháp chế chủ nghĩa hiện nay.

– Ý nghĩa của tái thẩm: Tái thẩm giúp khắc phục sai lầm về sự việc trong bản án quyết định của tòa án đã có hiệu lực pháp luật đảm bảo sự chặt chẽ, giải quyết tranh chấp của các bên một cách khách quan, công bằng.

5. Phân biệt sơ thẩm, phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm trong tố tụng dân sự:

Bảng 1: Phân biệt thủ tục xét xử sơ thẩm, phúc thẩm

 Bảng 2: Phân biệt thủ tục xem xét lại của Giám đốc thẩm, Tái thẩm

Các văn bản pháp luật được sử dụng trong bài viết:

Bộ Luật Tố tụng dân sự 2015.