Sơ lược tác phẩm và dàn ý phân tích Chiếc thuyền ngoài xa

1. Sơ lược tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa:

1.1. Tác giả: 

Nguyễn Minh Châu sinh năm 1930 mất năm 1989 quê ở làng Thời, xã Quỳnh Hải (nay là xã Sơn Hải), huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An. Đầu năm 1950, ông gia nhập quân đội, theo học Trường Sĩ quan Lục quân Trần Quốc Tuấn. Từ năm 1952 đến năm 1958, ông công tác và chiến đấu tại Sư đoàn 320. Năm 1962, ông về Phòng Văn nghệ quân đội, sau đó chuyển sang tạp chí Văn nghệ Quân đội. Ông sáng tác nhiều chuyện ngắn nổi bật. Nguyễn Minh Châu được coi là một trong những cây bút tiên phong của văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới. 

1.2. Xuất xứ:

-Truyện ngắn “Chiếc Thuyền Ngoài Xa” được viết năm 1983 – 6 tháng sau cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, đất nước trở lại với cuộc sống đời thường. Nhiều vấn đề nổi cộm trong đời sống văn hóa của nhân dân mà trước đây quân đội không chú ý. 

– Tác phẩm thuộc định hướng nghệ thuật chung của văn học thời kỳ đổi mới: nội tâm, khai thác sâu về số phận cá nhân và thân phận con người trong cuộc sống đời thường.

1.3. Bố cục: 

Bố cục truyện ngắn “Chiếc Thuyền Ngoài Xa” gồm 3 phần: 

Phần 1: Từ đầu đến “Nếu anh bạn đồng ngũ không cố níu giữ ở lại chơi thêm vài bữa”: Phát hiện thứ nhất của nhiệp ảnh gia Phùng (Vẻ đẹp của con thuyền xuất hiện trong ánh bình minh)

Phần 2: Từ “Ngay lúc ấy, con thuyền đâm thẳng vào chỗ tôi đứng” đến “Như trong câu chuyện cổ đầy quái đản, chiếc thuyền lưới vó biến mất”: Phát hiện thứ hai của nhiệp ảnh gia Phùng (Hiện thực đời sống đằng sau bức ảnh tuyệt đẹp)

Phần 3: Còn lại: Tường tận câu chuyện về người đàn bà hàng chài khiến Phùng hiểu ra. 

1.4. Nhan đề: 

Nhan đề “Chiếc thuyền ngoài xa” đầu tiên được hiểu là một biểu tượng của nghệ thuật, nó là một nghệ thuật đạt đến sự hoàn hảo và thánh thiện đến mức người nghệ sĩ nhìn vào nó thấy tâm hồn mình được thanh tẩy. 

 – Lại gần, con thuyền là hiện thân của một cuộc đời lam lũ, khó khăn và cả những mâu thuẫn, đối nghịch, nghịch lý. 

 – Vậy là con thuyền nghệ thuật thì xa, mà đời thì rất gần. Người nghệ sĩ cần có một khoảng cách nhất định để tìm thấy và thưởng thức vẻ đẹp đích thực của nghệ thuật, nhưng cũng để níu kéo cuộc sống để khám phá những chân lý của cuộc sống. 

 – Nhan đề là ẩn dụ về mối quan hệ giữa cuộc sống và nghệ thuật.

2. Tóm tắt tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa:

Mẫu 1:

“Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu là một câu chuyện đầy ý nghĩa, gợi lên sự trăn trở giữa nghệ thuật và hiện thực cuộc sống. Truyện kể về Phùng, một nhiếp ảnh gia có nhiệm vụ săn tìm những bức ảnh nghệ thuật đẹp về cuộc sống vùng biển miền Trung. Sau nhiều ngày chờ đợi, anh đã chụp được một bức ảnh đắt giá – hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa ẩn hiện trong làn sương sớm, trông giống như một tác phẩm nghệ thuật hoàn mỹ về thiên nhiên. Phùng say mê trước vẻ đẹp tuyệt vời của bức tranh này, và trong khoảnh khắc ấy, anh cảm thấy mình đã chạm đến đỉnh cao của nghệ thuật.

Tuy nhiên, đằng sau vẻ đẹp tinh khôi của chiếc thuyền xa xăm ấy lại là một hiện thực tàn khốc khiến Phùng bàng hoàng. Anh chứng kiến cảnh người đàn bà khắc khổ bị chồng mình đánh đập tàn nhẫn ngay trên bờ biển. Hình ảnh người phụ nữ yếu đuối, cam chịu đau đớn, cùng tiếng khóc của những đứa trẻ đã khiến Phùng suy nghĩ sâu sắc về những góc khuất của cuộc sống. Anh nhận ra rằng, đằng sau vẻ bề ngoài tưởng như tĩnh lặng và yên bình, thực chất ẩn chứa những nỗi đau và mâu thuẫn gay gắt trong cuộc sống gia đình của những người dân nghèo vùng biển.

Phùng cùng Đẩu – một chánh án – đã cố gắng can thiệp, mong muốn giải thoát người phụ nữ khỏi cảnh khổ đau. Tuy nhiên, điều bất ngờ là người đàn bà lại từ chối sự giúp đỡ ấy. Chị giải thích rằng, dù bị hành hạ về thể xác, nhưng chị không thể rời bỏ người chồng vì cuộc sống của gia đình bà phức tạp hơn nhiều so với những gì người ngoài có thể thấy. Gia đình chị sống dựa vào nghề chài lưới, và chính người chồng – dù thô bạo và tàn nhẫn – vẫn là trụ cột kinh tế giúp nuôi sống cả gia đình. Chị thấu hiểu sự khắc nghiệt của cuộc sống hơn ai hết, và chấp nhận hy sinh bản thân để bảo vệ gia đình và các con.

Qua câu chuyện này, Phùng nhận ra một bài học sâu sắc về cuộc sống. Nghệ thuật, dù có sức mạnh phản ánh vẻ đẹp hoàn mỹ của tự nhiên, cũng không thể thấu hiểu hết được những tầng sâu đau khổ của con người. Phùng nhận thấy mình đã từng nhìn mọi thứ qua lăng kính đơn giản của nghệ thuật, chỉ chú trọng đến vẻ đẹp bề ngoài mà không nhìn thấu được những thực tế phức tạp, đau thương trong cuộc sống. Anh nhận ra rằng, không thể chỉ dùng luật pháp hay đạo đức xã hội để giải quyết mọi vấn đề trong cuộc sống, bởi mỗi con người, mỗi gia đình đều có những câu chuyện riêng mà chỉ họ mới thực sự hiểu được. Sự nhìn nhận nhiều chiều, sự cảm thông và thấu hiểu sâu sắc mới là điều cần thiết để tiếp cận thực tế cuộc sống.

Mẫu 2:

Nhận nhiệm vụ từ trưởng phòng, Phùng – một nhiếp ảnh gia nghệ thuật đã đến vùng biển miền Trung để chụp ảnh cho cuốn lịch cuối năm. Tại đây, sau nhiều ngày kiên nhẫn chờ đợi, anh đã bắt gặp một cảnh tượng tuyệt đẹp: hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa lờ mờ ẩn hiện trong làn sương sớm, giống như một bức tranh mực tàu thanh thoát, làm anh ngây ngất như vừa tìm thấy chân lý của cái đẹp hoàn mỹ.

Thế nhưng, khi thuyền cập bến, Phùng sững sờ chứng kiến cảnh người chồng thô bạo đánh đập vợ một cách dã man, còn đứa con trai – thằng Phác thì đang cố gắng đánh lại cha để bảo vệ mẹ. Vài ngày sau, cảnh tượng đau đớn đó lặp lại, Phùng can thiệp nhưng bị thương và được đưa đến trạm y tế của tòa án huyện. Tại đây, theo lời mời của chánh án Đẩu, người đàn bà hàng chài được gọi đến để bàn chuyện ly hôn. Dù bị chồng bạo hành, người đàn bà vẫn từ chối ly hôn, khiến Phùng không khỏi bàng hoàng và cảm thông khi nghe câu chuyện cuộc đời đầy xót xa của bà.

Dù Phùng đã có một bức ảnh nghệ thuật được chọn vào bộ lịch, nhưng mỗi khi nhìn lại nó, anh không chỉ thấy chiếc thuyền thơ mộng trong ánh sương mai mà còn hiện lên bóng dáng lam lũ, đau khổ của người đàn bà hàng chài kia – một hiện thực đằng sau vẻ đẹp tưởng như hoàn hảo.

3. Dàn ý phân tích Chiếc thuyền ngoài xa ngắn gọn nhất:

a) Mở bài: 

– Giới thiệu tác giả Nguyễn Minh Châu

– Giới thiệu tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa”.

b) Thân bài:

* Hai phát hiện của nhiếp ảnh gia Phùng:

– Phát hiện hình cảnh tuyệt đẹp của con thuyền chài trong sương sớm ban mai:

+ Nói tóm lại, Phùng là một người đam mê nghệ thuật, anh ấy đã tìm thấy một hình ảnh tuyệt đẹp giữa con người và thiên nhiên và chụp lại. 

+ Phùng bình luận rằng “một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ”, vẻ đẹp đơn giản và hoàn hảo. Đó là một cái nhìn tuyệt vời về thiên nhiên, về cuộc sống từ xa. 

+ Phùng cảm thấy khó xử trước cái đẹp: “trong trái tim như có cái gì bóp thắt vào”, ngộ ra “bản thân cái đẹp chính là đạo đức”. Hạnh phúc của người nghệ sĩ là khi bắt gặp cái đẹp, hiểu được vai trò đích thực của nghệ thuật. 

– Phát hiện ra hình ảnh của đời thực đầy nghịch lý: 

+ Từ chiếc thuyền nhỏ xinh Phùng mới để ý: 

Một người đàn bà xấu xí xấu xí bước ra, người đầy mệt mỏi, và một người chồng lưng rộng, tóc tổ quạ, đôi mắt ác độc bước ra khỏi thuyền. 

Ông chồng “dùng chiếc thắt lưng quật tới tấp vào lưng người đàn bà”, “vừa đánh vừa nguyền rủa bằng cái giọng rên rỉ đau đớn”. 

Vào lúc đó, người phụ nữ chẳng kịp trở tay, không la hét hay chống cự, bỏ chạy. 

+ Thái độ của Phùng: “kinh ngạc đến mức trong mấy phút đầu, tôi cứ đứng há mồm ra mà nhìn” -> Phùng ngỡ ngàng phát hiện ra bản chất thật của cái đẹp mà mình vừa chụp được. 

 => Không nên nhầm lẫn hiện tượng bên ngoài với bản chất bên trong. 

 * Chuyện người đánh cá ở toà án huyện:

 – Khi chánh án Đẩu khuyên người đàn bà ly hôn, người đàn bà van xin: “con lạy quý tòa… đừng bắt con bỏ nó”

 – Người đàn bà nói về lý do không chịu bỏ chồng: 

+ Bản chất ông chồng không phải là kẻ bạo lực, anh ta chỉ là nạn nhân của cuộc đời tồi tệ. 

+ Đối với ngư dân, người chồng là trụ cột chính của cả gia đình. 

+ Một mình bà ấy không nuôi nổi hơn 10 đứa con. 

+ “trên thuyền cũng có lúc vợ chồng con cái vui vẻ, hòa thuận”.

 – Người đàn bà làng chài nói về chồng với tất cả tình yêu và sự thấu hiểu: 

+ Chồng chị vốn là một người “một người đàn ông cục tính nhưng hiền lành lắm”, chưa bao giờ đánh vợ. 

+ Đời càng cơ cực, càng nghèo, đàn bà đẻ ngày càng nhiều, thuyền ngày càng bé, nên chồng ngày càng bạc bẽo. 

 => Qua lời nói và thái độ của người phụ nữ, có thể thấy người phụ nữ là hiện thân của kiếp người bất hạnh, bị cái đói, cái ác và số phận bất hạnh dồn đến đường cùng. Nhưng chị có tâm hồn tận tụy, yêu thương chân thành và là người sâu sắc, từng trải. 

 – Thái độ của thẩm phán Đẩu và nhiếp ảnh gia Phùng khi quyết không bỏ chồng: 

+ Cả hai đều tức giận và buồn bã 

+ Nhưng sau khi nghe chị thú nhận, họ cảm thấy “một cái gì vừa mới vỡ ra”.

 -> Lúc đầu họ chỉ nhìn cuộc đời bằng cái nhìn đơn giản một chiều chỉ biết qua sách vở thiếu lăng kính của cuộc sống . 

 => Một người phụ nữ có cách nhìn khác Phùng và Đẩu, bởi chị không chỉ nhìn thấy cái bên ngoài mà còn đi tìm cái bản chất, cái cốt lõi bên trong. 

 => Bài học: Phải có cái nhìn đa diện về cuộc sống, không nên phán xét nội tâm hiện tượng.

* Ảnh tiêu biểu trong bộ lịch:

 – Nhiếp ảnh gia Phùng vẫn đưa ảnh này lên tòa soạn, tất nhiên ảnh được chọn và treo ở nhiều nơi, nhất là trong giới yêu nghệ thuật. 

 – Nghệ sĩ Phùng luôn chú ý trong tranh của mình: “màu hồng của sương sớm” (biểu tượng của nghệ thuật) và người phụ nữ đáng thương trong tranh (mẫu mực của đời thực). 

 => Cách hiểu của tác giả về nghệ thuật: nghệ thuật chân chính là phải gắn liền và không được xa cách với đời thực

 * Những nét nghệ thuật 

 – Tạo tình huống trần thuật độc đáo, cốt truyện hấp dẫn 

 – Khắc họa tính cách nhân vật sắc nét 

 – Góc nhìn trần thuật linh hoạt 

 – Giọng điệu nội tâm, chiêm nghiệm, gợi suy nghĩ phù hợp với hoàn cảnh nhận thức.

c) Kết bài

– Liên hệ bản thân, bài học rút ra từ truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa”.