Thi hành án tử hình là gì? Thi hành án tử hình trong Tiếng anh là gì? Thủ tục thi hành án tử hình bằng tiêm thuốc độc?
Điều 19 Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 quy định: “Mọi người có quyền sống. Tính mạng con người được pháp luật bảo hộ”. Như vậy, quyền sống là quyền thiêng liêng nhất của mỗi người và được bảo đảm bằng các quy định của pháp luật. Tuy nhiên đối với những đối tượng phạm tội đặc biệt nghiêm trọng mà khả năng giáo dục, cải tạo để đưa họ trở lại cuộc sống xã hội không còn nữa và cần vĩnh viễn cách ly họ với đời sống xã hội thì quyền sống sẽ bị tước bỏ. Khi đó, những đối tượng này sẽ bị áp dụng hình phạt tử hình. Ở Việt Nam, thi hành án tử hình thực hiện bằng hình thức tiêm thuốc độc. Quy trình thủ tục tử hình bằng hình thức này phải được quy định một cách cụ thể và chi tiết.
Luật sư
Cơ sở pháp lý:
– Luật thi hành án hình sự năm 2019
– Nghị định 43/2020/NĐ-CP quy định về thi hành án tử hình bằng hình thức tiêm thuốc độc
1. Thi hành án tử hình là gì?
Dưới góc độ pháp lý, thi hành án tử hình theo giải thích của Luật thi hành hình sự năm 2019 là việc cơ quan, người có thẩm quyền theo quy định của Luật này tước bỏ tính mạng của người bị kết án tử hình.
Nghiên cứu dưới góc độ lý luận, thi hành án tử hình được hiểu là việc tước bỏ tính mạng của người bị kết án theo bản án của Tòa án, được thực hiện theo trình tự, thủ tục do luật định.
2. Thi hành án tử hình trong Tiếng anh là gì?
Thi hành án tử hình trong Tiếng anh là “Execution of death sentence“
3. Thủ tục thi hành án tử hình bằng tiêm thuốc độc?
Do tính chất đặc biệt của hình phạt tử hình, nếu người bị kết án đã bị thi hành án mới phát hiện oan sai thì không có cách nào khắc phục sai lầm. Tất cả các bản án, quyết định của Tòa án khi đã có hiệu lực pháp luật phải được đưa ra thi hành nhưng đối với bản án tử hình phải trải qua trình tự, thủ tục rất chặt chẽ và nghiêm ngặt.
Quyết định thi hành án tử hình là căn cứ quan trọng để phát sinh hoạt động thi hành án tử hình, đây là văn bản do Chánh án Tòa án đã xét xử sơ thẩm ban hành, áp dụng đối với cá nhân đã bị kết án tử hình theo bản án. Quyết định phải ghi rõ ngày, tháng, năm ra quyết định, họ, tên, chức vụ của người ra quyết định; bản án, quyết định được thi hành; họ, tên, ngày, tháng, năm sinh, nơi cư trú của người bị kết án.
Trong thời hạn 03 ngày làm việc kể từ ngày ra quyết định thi hành án tử hình, Tòa án phải gửi quyết định đó cho các cơ quan sau đây:
– Viện kiểm sát, cơ quan thi hành án hình sự cùng cấp;
– Trại tạm giam nơi người chấp hành án đang bị giam giữ;
– Sở Tư pháp nơi Tòa án đã ra quyết định thi hành án có trụ sở.
Thi hành án tử hình được thực hiện bằng tiêm thuốc độc.
Trước khi thi hành án, Hội đồng thi hành án tử hình phải kiểm tra danh bản, chỉ bản, hồ sơ lý lịch của người chấp hành án tử hình; trường hợp người chấp hành án là nữ thì Hội đồng phải kiểm tra các tài liệu liên quan đến điều kiện không thi hành án tử hình theo quy định của Bộ luật Hình sự.
Trước khi bị đưa ra thi hành án tử hình, người chấp hành án được ăn, uống, viết thư, ghi âm lời nói gửi lại thân nhân.
3.1. Trình tự thi hành án tử hình
Trình tự thi hành án tử hình được thực hiện theo quy định tại Khoản 4, Điều 82 Luật Thi hành án hình sự:
– Căn cứ quyết định thi hành án tử hình và yêu cầu của Chủ tịch Hội đồng thi hành án tử hình, Cảnh sát thi hành án hình sự và hỗ trợ tư pháp hoặc Vệ binh hỗ trợ tư pháp thực hiện áp giải người chấp hành án đến nơi làm việc của Hội đồng thi hành án tử hình;
– Thực hiện yêu cầu của Hội đồng thi hành án tử hình, cán bộ chuyên môn thuộc Công an nhân dân hoặc Quân đội nhân dân tiến hành lăn tay, kiểm tra danh bản, chỉ bản, đối chiếu với hồ sơ, tài liệu có liên quan; chụp ảnh, ghi hình quá trình làm thủ tục lăn tay, kiểm tra và lập biên bản; báo cáo Hội đồng thi hành án tử hình về kết quả kiểm tra;
– Chủ tịch Hội đồng thi hành án tử hình công bố quyết định thi hành án, quyết định không kháng nghị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao và quyết định không kháng nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, quyết định của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao không chấp nhận kháng nghị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao hoặc kháng nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, quyết định của Chủ tịch nước bác đơn xin ân giảm hình phạt tử hình.
Ngay sau khi Chủ tịch Hội đồng thi hành án công bố các quyết định, Cảnh sát thi hành án hình sự và hỗ trợ tư pháp hoặc Vệ binh hỗ trợ tư pháp có nhiệm vụ giao các quyết định trên cho người chấp hành án để người đó tự đọc. Trường hợp người chấp hành án không biết chữ, không biết tiếng Việt hoặc không tự mình đọc được thì Hội đồng thi hành án tử hình chỉ định người đọc hoặc phiên dịch các quyết định trên cho người đó nghe. Quá trình công bố và đọc các quyết định phải được chụp ảnh, ghi hình, ghi âm và lưu vào hồ sơ thi hành án tử hình;
– Theo lệnh của Chủ tịch Hội đồng thi hành án tử hình, cán bộ chuyên môn do cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp tỉnh, cơ quan thi hành án hình sự cấp quân khu chỉ định thực hiện việc thi hành án và báo cáo kết quả cho Chủ tịch Hội đồng;
– Theo lệnh của Chủ tịch Hội đồng thi hành án tử hình, bác sỹ pháp y xác định tình trạng của người đã bị thi hành án tử hình và báo cáo kết quả cho Hội đồng;
– Hội đồng thi hành án tử hình lập biên bản thi hành án; báo cáo về quá trình, kết quả thi hành án cho Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, cơ quan quản lý thi hành án hình sự. Cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp tỉnh, cơ quan thi hành án hình sự cấp quân khu làm thủ tục khai tử tại Ủy ban nhân dân cấp xã nơi thi hành án;
– Cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp tỉnh, cơ quan thi hành án hình sự cấp quân khu có trách nhiệm bảo quản tử thi, tổ chức mai táng, vẽ sơ đồ mộ người đã bị thi hành án. Ủy ban nhân dân cấp xã nơi mai táng có nhiệm vụ phối hợp với cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp tỉnh, cơ quan thi hành án hình sự cấp quân khu trong việc mai táng và quản lý mộ của người đã bị thi hành án;
– Trong thời hạn 03 ngày làm việc kể từ ngày thi hành án, cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp tỉnh, cơ quan thi hành án hình sự cấp quân khu
Quy định trên cho thấy, hoạt động thi hành án hình sự đòi hỏi sự phối hợp, hỗ trợ của các cơ quan có thẩm quyền, đảm bảo được tính hợp pháp, hợp lý trong quá trình thi hành án tử hình.
3.2. Quy trình thực hiện tiêm thuốc
Trên cơ sở quy định về trình tự thi hành án tử hình, việc bảo đảm quy trình thực hiện tiêm thuốc là điều quan trọng nhất, quyết định án tử hình đã được thực hiện đúng hay không và kết quả như thế nào.
Về nguyên tắc: thuốc sử dụng cho thi hành án tử hình phải được Hội đồng thi hành án tử hình kiểm tra, mở niêm phong và lập biên bản theo quy định.
Người bị thi hành án tử hình được cố định vào giường với tư thế nằm ngửa, bảo đảm không làm cản trở sự lưu thông máu.
Cán bộ trực tiếp thi hành án tử hình chịu trách nhiệm thực hiện các bước sau:
– Chuẩn bị đủ 03 liều thuốc (trong đó có 02 liều dự phòng);
– Xác định tĩnh mạch để thực hiện tiêm; trường hợp không xác định được tĩnh mạch thì báo cáo Chủ tịch Hội đồng thi hành án tử hình để yêu cầu bác sĩ hỗ trợ xác định tĩnh mạch;
– Đưa kim tiêm đã nối sẵn với ống truyền thuốc vào tĩnh mạch đã được xác định theo quy trình:
Bước 1: Tiêm thuốc làm mất tri giác.
Sau khi tiêm thuốc xong, cán bộ chuyên môn thực hiện thi hành án tử hình phải tiến hành kiểm tra, nếu người bị thi hành án tử hình chưa mất tri giác thì tiếp tục tiêm thuốc cho đến khi họ mất tri giác.
Bước 2: Tiêm thuốc làm liệt hệ vận động.
Bước 3: Tiêm thuốc làm ngừng hoạt động của tim.
– Kiểm tra hoạt động tim của người bị thi hành án tử hình qua máy điện tâm đồ. Trường hợp sau mười phút mà người bị thi hành án tử hình chưa chết, cán bộ kiểm tra phải báo cáo Chủ tịch Hội đồng thi hành án tử hình để ra lệnh sử dụng thuốc dự phòng;
Mỗi lần tiêm thuốc sau mười phút mà người bị thi hành án tử hình chưa chết, cán bộ kiểm tra phải báo cáo Chủ tịch Hội đồng thi hành án tử hình để ra lệnh tiếp tục sử dụng liều thuốc dự phòng tiêm lần thứ hai, thứ ba;
Trường hợp tiêm hết liều thuốc thứ ba sau mười phút mà người bị thi hành án chưa chết thì Đội trưởng Đội thi hành án phải báo cáo Chủ tịch Hội đồng thi hành án tử hình ra quyết định tạm dừng thi hành án.
– Việc thực hiện các bước theo quy định tại các điểm b, c và d khoản 4 Điều này có thể được tiến hành theo phương pháp tự động hoặc trực tiếp.
– Theo lệnh của Chủ tịch Hội đồng thi hành án tử hình, bác sĩ pháp y tiến hành kiểm tra, xác định tình trạng của người bị thi hành án tử hình và báo cáo kết quả cho Hội đồng.
– Sau khi bác sĩ pháp y kết luận người bị thi hành án tử hình đã chết, theo lệnh của Chủ tịch Hội đồng thi hành án tử hình, cán bộ thi hành án tử hình ngừng truyền và đưa kim tiêm, đường ống dẫn ra khỏi người bị thi hành án tử hình.
– Hội đồng thi hành án tử hình lập biên bản theo quy định về việc người bị thi hành án đã chết.
– Việc giải quyết các thủ tục sau khi người bị thi hành án đã chết thực hiện theo quy định tại các điểm e, g và h khoản 4 Điều 82 và Điều 83 Luật Thi hành án hình sự năm 2019.
Như vậy, có thể thấy rằng, từ sự nhận thức trong tính chất nghiêm trọng của án tử hình, hoạt động thi hành án tử hình thực sự có một trình tư, thủ tục chặt chẽ, nhân đạo, đảm bảo cho người bị kết án được chết một cách nhẹ nhàng không còn sự tàn nhẫn so với các hình thức tử hình trước đây.
Bài viết được thực hiện bởi Thạc sỹ Đinh Thùy Dung
