Tội chiếm đoạt chất ma túy theo Điều 252 Bộ luật hình sự

1. Khái quát chung về Tội chiếm đoạt chất ma túy:

1.1. Tội chiếm đoạt chất ma túy là gì?

“Chiếm đoạt” là một động từ mang tính chất đê hèn khi tham gia vào một hoạt động cụ thể. Trong Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi năm 2025) cũng đã quy định về Tội chiếm đoạt chất ma túy. Có thể thấy người phạm tội đã dùng những hành vi như: trộm cắp, lừa đảo, tham ô, lạm dụng tín nhiệm, cưỡng đoạt, cướp, cướp giật, công nhiên chiếm đoạt chất ma túy của người khác. Đây là một hành vi bị cấm và xâm phạm đến những quy định của Nhà nước về quản lý chất ma túy. 

Có thể đưa ra khái niệm về Tội chiếm đoạt chất ma túy như sau:

“Tội chiếm đoạt chất ma túy có thể được hiểu là hành vi của người có lỗi cố ý, bằng nhiều phương thức khác nhau như trộm cắp, cướp giật, lừa đảo, lợi dụng chức vụ, quyền hạn hoặc các thủ đoạn khác để chiếm giữ trái phép chất ma túy từ người đang quản lý hợp pháp hoặc bất hợp pháp chất ma túy đó. Đây là một tội phạm thuộc nhóm tội về ma túy, được quy định tại Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015 nhằm xử lý nghiêm các hành vi chiếm đoạt, ngăn chặn nguy cơ phát tán ma túy trong cộng đồng.”

1.2. Ý nghĩa của Tội chiếm đoạt chất ma túy trong pháp luật hình sự:

Việc quy định và xử lý tội chiếm đoạt chất ma túy có ý nghĩa quan trọng trên nhiều phương diện:

• Về pháp lý: Thể hiện sự nghiêm minh của pháp luật trong đấu tranh phòng chống tội phạm ma túy và bảo đảm sự thống nhất trong quản lý của Nhà nước đối với các chất ma túy.
• Về xã hội: Ngăn ngừa, răn đe và phòng ngừa các hành vi lợi dụng ma túy để trục lợi bất hợp pháp, góp phần hạn chế sự lan rộng của tệ nạn nghiện hút và buôn bán ma túy.
• Về nhân đạo: Bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ trước hiểm họa ma túy; đồng thời nâng cao ý thức pháp luật và trách nhiệm của công dân trong công tác đấu tranh và phòng chống ma túy.

Như vậy, Tội chiếm đoạt chất ma túy không chỉ là hành vi nguy hiểm cho xã hội mà còn là thách thức lớn đối với công tác phòng chống ma túy, đòi hỏi phải có các biện pháp xử lý nghiêm khắc và toàn diện.

1.3. Cơ sở pháp lý của Tội chiếm đoạt chất ma túy:

Tội chiếm đoạt chất ma túy hiện nay đang được quy định tại Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:

“1. Người nào chiếm đoạt chất ma túy dưới bất kỳ hình thức nào thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:

a) Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi quy định tại Điều này hoặc đã bị kết án về tội này hoặc một trong các tội quy định tại các Điều 248, 249, 250 và 251 của Bộ luật này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm;

b) Nhựa thuốc phiện, nhựa cần sa hoặc cao côca có khối lượng từ 01 gam đến dưới 500 gam;

c) Heroine, Cocaine, Methamphetamine, Amphetamine, MDMA hoặc XLR-11 có khối lượng từ 0,1 gam đến dưới 05 gam;

d) Lá cây côca; lá khát (lá cây Catha edulis); lá, rễ, thân, cành, hoa, quả của cây cần sa hoặc bộ phận của cây khác có chứa chất ma túy do Chính phủ quy định có khối lượng từ 01 kilôgam đến dưới 10 kilôgam;

đ) Quả thuốc phiện khô có khối lượng từ 05 kilôgam đến dưới 50 kilôgam;

e) Quả thuốc phiện tươi có khối lượng từ 01 kilôgam đến dưới 10 kilôgam;

g) Các chất ma túy khác ở thể rắn có khối lượng từ 01 gam đến dưới 20 gam;

h) Các chất ma túy khác ở thể lỏng có thể tích từ 10 mililít đến dưới 100 mililít;

i) Có 02 chất ma túy trở lên mà tổng khối lượng hoặc thể tích của các chất đó tương đương với khối lượng hoặc thể tích chất ma túy quy định tại một trong các điểm từ điểm b đến điểm h khoản này.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm:

a) Có tổ chức;

b) Phạm tội 02 lần trở lên;

c) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;

d) Lợi dụng danh nghĩa cơ quan, tổ chức;

đ) Sử dụng người dưới 16 tuổi vào việc phạm tội;

e) Nhựa thuốc phiện, nhựa cần sa hoặc cao côca có khối lượng từ 500 gam đến dưới 01 kilôgam;

g) Heroine, Cocaine, Methamphetamine, Amphetamine, MDMA hoặc XLR-11 có khối lượng từ 05 gam đến dưới 30 gam;

h) Lá cây côca; lá khát (lá cây Catha edulis); lá, rễ, thân, cành, hoa, quả của cây cần sa hoặc bộ phận của cây khác có chứa chất ma túy do Chính phủ quy định có khối lượng từ 10 kilôgam đến dưới 25 kilôgam;

i) Quả thuốc phiện khô có khối lượng từ 50 kilôgam đến dưới 200 kilôgam;

k) Quả thuốc phiện tươi có khối lượng từ 10 kilôgam đến dưới 50 kilôgam;

l) Các chất ma túy khác ở thể rắn có khối lượng từ 20 gam đến dưới 100 gam;

m) Các chất ma túy khác ở thể lỏng có thể tích từ 100 mililít đến dưới 250 mililít;

n) Có 02 chất ma túy trở lên mà tổng khối lượng hoặc thể tích của các chất đó tương đương với khối lượng hoặc thể tích chất ma túy quy định tại một trong các điểm từ điểm e đến điểm m khoản này;

o) Tái phạm nguy hiểm.

3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 15 năm:

a) Nhựa thuốc phiện, nhựa cần sa hoặc cao côca có khối lượng từ 01 kilôgam đến dưới 05 kilôgam;

b) Heroine, Cocaine, Methamphetamine, Amphetamine, MDMA hoặc XLR-11 có khối lượng từ 30 gam đến dưới 100 gam;

c) Lá cây côca; lá khát (lá cây Catha edulis); lá, rễ, thân, cành, hoa, quả của cây cần sa hoặc bộ phận của cây khác có chứa chất ma túy do Chính phủ quy định có khối lượng từ 25 kilôgam đến dưới 75 kilôgam;

d) Quả thuốc phiện khô có khối lượng từ 200 kilôgam đến dưới 600 kilôgam;

đ) Quả thuốc phiện tươi có khối lượng từ 50 kilôgam đến dưới 150 kilôgam;

e) Các chất ma túy khác ở thể rắn có khối lượng từ 100 gam đến dưới 300 gam;

g) Các chất ma túy khác ở thể lỏng có thể tích từ 250 mililít đến dưới 750 mililít;

h) Có 02 chất ma túy trở lên mà tổng khối lượng hoặc thể tích của các chất đó tương đương với khối lượng hoặc thể tích chất ma túy quy định tại một trong các điểm từ điểm a đến điểm g khoản này.

4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 15 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân:

a) Nhựa thuốc phiện, nhựa cần sa hoặc cao côca có khối lượng 05 kilôgam trở lên;

b) Heroine, Cocaine, Methamphetamine, Amphetamine, MDMA hoặc XLR-11 có khối lượng 100 gam trở lên;

c) Lá cây côca; lá khát (lá cây Catha edulis); lá, rễ, thân, cành, hoa, quả của cây cần sa hoặc bộ phận của cây khác có chứa chất ma túy do Chính phủ quy định có khối lượng 75 kilôgam trở lên;

d) Quả thuốc phiện khô có khối lượng 600 kilôgam trở lên;

đ) Quả thuốc phiện tươi có khối lượng 150 kilôgam trở lên;

e) Các chất ma túy khác ở thể rắn có khối lượng 300 gam trở lên;

g) Các chất ma túy khác ở thể lỏng có thể tích 750 mililít trở lên;

h) Có 02 chất ma túy trở lên mà tổng khối lượng hoặc thể tích của các chất đó tương đương với khối lượng hoặc thể tích chất ma túy quy định tại một trong các điểm từ điểm a đến điểm g khoản này.

5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.”

2. Cấu thành tội phạm của Tội chiếm đoạt chất ma túy:

2.1. Khách thể:

Tội chiếm đoạt chất ma túy xâm phạm trực tiếp đến: Quy định về quản lý chất ma túy của Nhà nước.

Điều 5 Luật Phòng, chống ma tuý 2021 có quy định về các hành vi bị nghiêm cấm. Trong đó có hành vi: Chiếm đoạt chất ma túy, tiền chất, thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần, thuốc tiền chất, nguyên liệu làm thuốc là dược chất gây nghiện, dược chất hướng thần, tiền chất dùng làm thuốc, thuốc thú y có chứa chất ma túy, tiền chất.

Đối tượng tác động của tội phạm này là: Các chất ma tuý, các nguyên liệu có chứa chất ma tuý và các tiền chất ma tuý…

Trên phương diện quốc tế: Ma túy theo nghĩa rộng nhất là “mọi thực thể hoá học hoặc là những thực thể hỗn hợp khác với tất cả những cái được đòi hỏi, để duy trì một sức khoẻ bình thường, việc sử dụng những cái đó sẽ làm biến đổi chức năng sinh học và có thể cả cấu trúc của vật” (theo Tổ chức Y tế Thế giới).

Trên phương diện quốc gia, Điều 2 Luật Phòng chống ma tuý 2021 cũng đưa khái niệm về chất ma túy như sau:

• Chất ma túy: Là chất gây nghiện, chất hướng thần được quy định trong danh mục chất ma túy do Chính phủ ban hành;
• Chất gây nghiện: Là chất kích thích hoặc ức chế thần kinh, dễ gây tình trạng nghiện đối với người sử dụng;
• Chất hướng thần: Là chất kích thích hoặc ức chế thần kinh hoặc gây ảo giác, nếu sử dụng nhiều lần có thể dẫn tới tình trạng nghiện đối với người sử dụng.

Như vậy, khách thể của Tội chiếm đoạt chất ma tuý là Chế độ quản lý của Nhà nước đối với chất ma tuý. Cả chất ma túy và hành vi chiếm đoạt tài sản đều là đối tượng bị pháp luật nghiêm cấm. Hiện nay, việc sản xuất, bảo quản, mua bán… một số chất ma tuý để sản xuất sản phẩm chủ yếu trong lĩnh vực y tế nhằm mục đích chữa bệnh dưới dạng thuốc tân dược và được quy định rất chặt chẽ từ khâu sản xuất đến khâu quản lý, bán và sử dụng.

2.2. Mặt khách quan:

Hành vi thuộc mặt khách quan của tội phạm là hành vi chiếm đoạt chất ma túy.

Theo Tiểu mục 3.4 Mục II Thông tư liên tịch 17/2007/TTLT-BCA-VKSNDTC-TANDTC-BTP quy định: “Chiếm đoạt chất ma túy” là một trong các hành vi trộm cắp, lừa đảo, tham ô, lạm dụng tín nhiệm, cưỡng đoạt, cướp, cướp giật, công nhiên chiếm đoạt chất ma túy của người khác. Trường hợp người có hành vi chiếm đoạt chất ma túy nhằm mục đích bán lại chất ma túy đó cho người khác, thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự với tội danh đầy đủ đối với hành vi đã thực hiện theo Điều 194 Bộ luật Hình sự và chỉ phải chịu một hình phạt.

Như vậy, chiếm đoạt chất ma túy được hiểu là một trong các hành vi trộm cắp, lừa đảo, tham ô, lạm dụng tín nhiệm, cưỡng đoạt, cướp, cướp giật, công nhiên chiếm đoạt chất ma túy của người khác.

Hành vi chiếm đoạt chất ma tuý cũng tương tự như hành vi chiếm đoạt tài sản khác. Tức là người phạm tội phải có ý thức chiếm đoạt chất ma tuý ngay trước hoặc trong khi thực hiện hành vi khách quan của tội phạm.

Lưu ý khi xác định tội danh liên quan đến Tội chiếm đoạt chất ma túy:

• Nếu người phạm tội không có ý thức chiếm đoạt chất ma tuý hoặc không chứng minh được ý thức chiếm đoạt chất ma tuý mà chỉ nhằm chiếm đoạt tài sản, nhưng sau khi chiếm đoạt được tài sản mới biết trong tài sản còn có chất ma tuý nhưng người phạm tội vẫn cất giữ, vận chuyển hoặc mua bán thì không bị coi là hành vi chiếm đoạt chất ma tuý, mà tuỳ trường hợp cụ thể người phạm tội bị truy cứu trách nhiệm hình sự về các tội danh liên quan đến chiếm đoạt tài sản khác (như: cướp tài sản, bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản, cướp giật tài sản, công nhiên chiếm đoạt tài sản, cưỡng đoạt tài sản, trộm cắp tài sản…) và Tội tàng trữ, vận chuyển hoặc mua bán trái phép chất ma tuý.
• Nếu ngay sau khi chiếm đoạt tài sản người phạm tội mới biết trong tài sản có chất ma tuý và đem chất ma tuý đó nộp cho cơ quan Nhà nước có thẩm quyền thì không coi là hành vi chiếm đoạt chất ma tuý mà chỉ bị coi là chiếm đoạt tài sản. Tuy nhiên, nếu mục đích ban đầu là chiếm đoạt ma tuý nhưng khi thực hiện hành vi chiếm đoạt thì lại không có ma tuý mà chỉ có tài sản thì người phạm tội vẫn bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội chiếm đoạt ma tuý. Nếu người phạm tội không có mục đích rõ rệt là sẽ chiếm đoạt cái gì; nhưng khi chiếm đoạt lại là ma tuý thì vẫn bị truy cứu trnh về Tội chiếm đoạt ma tuý theo Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015.

2.3. Chủ thể:

Người phạm tội chiếm đoạt chất ma túy có thể là bất kỳ người nào đủ năng lực trách nhiệm hình sự và đạt độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điều 12 Bộ luật Hình sự 2015 (từ đủ 16 tuổi trở lên).

2.4. Mặt chủ quan:

Người phạm tội thực hiện hành vi chiếm đoạt chất ma túy là do cố ý (lỗi cố ý trực tiếp).

Tức là người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình bị pháp luật cấm, thấy trước được tác hại của hành chiếm đoạt chất ma túy nhưng vẫn cố tình vi phạm.

3. Khung hình phạt của Tội chiếm đoạt chất ma túy:

Tội chiếm đoạt chất ma túy theo Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015 quy định những khung hình phạt như sau:

• Khung 1: Phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
• Khung 2: Phạt tù từ 05 năm đến 10 năm.
• Khung 3: Phạt tù từ 10 năm đến 15 năm.
• Khung 4: Phạt tù từ 15 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân.
• Hình phạt bổ sung: Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.

4. Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng của Tội chiếm đoạt chất ma túy:

Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng của Tội chiếm đoạt chất ma túy đang được quy định tại khoản 2, khoản 3 và khoản 4 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:

4.1. Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng theo khoản 2 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

• Có tổ chức theo điểm a khoản 2 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

Hành vi chiếm đoạt chất ma túy có tổ chức thể hiện sự bàn bạc, phân công và phối hợp chặt chẽ giữa nhiều người phạm tội. Tội phạm có tổ chức thường có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về phương tiện, kế hoạch và thủ đoạn làm cho việc phát hiện và xử lý của lực lượng chức năng gặp nhiều khó khăn hơn và mức độ nguy hiểm cho xã hội tăng cao so với các trường hợp phạm tội thông thường khác. Vì vậy, pháp luật quy định tình tiết này là yếu tố định khung tăng nặng hình phạt của Tội chiếm đoạt chất ma túy theo Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015.

• Phạm tội 02 lần trở lên theo điểm b khoản 2 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

Trường hợp người phạm tội đã từng thực hiện hành vi chiếm đoạt chất ma túy trước đó và tiếp tục thực hiện thêm lần nữa, cho thấy tính chất liều lĩnh, coi thường pháp luật và khả năng tái phạm rất cao. Đây là hành vi nguy hiểm bởi nó làm tăng số lượng chất ma túy bị chiếm đoạt và gây hậu quả xã hội nặng nề hơn. Vì vậy cần áp dụng khung hình phạt tăng nặng.

• Lợi dụng chức vụ, quyền hạn theo điểm c khoản 2 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

Nếu người có chức vụ, quyền hạn (như: cán bộ, nhân viên trong cơ quan Nhà nước, các lực lượng chức năng hoặc đơn vị có liên quan đến quản lý và giám sát chất ma túy) lợi dụng vị trí của mình để chiếm đoạt chất ma túy thì mức độ nguy hiểm càng nghiêm trọng. Hành vi này không chỉ xâm phạm chế độ quản lý chất ma túy mà còn làm suy giảm niềm tin của xã hội vào cơ quan, tổ chức. Vì vậy cần xử lý ở khung hình phạt cao hơn.

• Lợi dụng danh nghĩa cơ quan, tổ chức theo điểm d khoản 2 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

Người phạm tội dùng danh nghĩa cơ quan, tổ chức (ví dụ: giả mạo giấy tờ, mặc trang phục ngành, lợi dụng thẩm quyền quản lý…) để chiếm đoạt chất ma túy sẽ làm cho hành vi trở nên tinh vi và khó phát hiện hơn. Điều này làm gia tăng khả năng thực hiện tội phạm, ảnh hưởng đến uy tín của cơ quan hoặc tổ chức bị mạo danh, từ đó gây hậu quả xấu về an ninh trật tự an toàn xã hội.

• Sử dụng người dưới 16 tuổi vào việc phạm tội theo điểm đ khoản 2 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

Việc lôi kéo, dụ dỗ hoặc ép buộc trẻ em dưới 16 tuổi tham gia chiếm đoạt chất ma túy là hành vi đặc biệt nghiêm trọng. Nó không chỉ gây nguy hiểm vì có thêm người tham gia phạm tội mà còn làm băng hoại nhân cách và hủy hoại tương lai của trẻ em. Đây là hành vi xâm phạm đến quyền trẻ em, đi ngược lại chuẩn mực đạo đức xã hội, do đó bị xử lý nghiêm khắc ở khung hình phạt nặng hơn của Tội chiếm đoạt chất ma túy theo Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015.

• Nhựa thuốc phiện, nhựa cần sa hoặc cao côca có khối lượng từ 500 gam đến dưới 01 kilôgam theo điểm e khoản 2 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

Khối lượng nhựa thuốc phiện, nhựa cần sa hoặc cao côca trong định lượng này đã vượt xa mức của khung cơ bản của tội phạm (khoản 1 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015). Đây là số lượng lớn, có thể được chế biến thành nhiều sản phẩm ma túy khác để đưa ra thị trường. Do đó, việc chiếm đoạt với số lượng này tiềm ẩn nguy cơ phát tán ma túy trên diện rộng, gây hậu quả nghiêm trọng cho xã hội. Vì vậy cần xử lý nghiêm khắc hơn so với ccá trường hợp thông thường khác.

• Heroine, Cocaine, Methamphetamine, Amphetamine, MDMA hoặc XLR-11 có khối lượng từ 05 gam đến dưới 30 gam theo điểm g khoản 2 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

Những chất ma túy tổng hợp này có độc tính cao, gây nghiện mạnh và phổ biến trong các vụ án ma túy. Chỉ cần một số lượng nhất định cũng đã đủ gây nghiện hoặc gây tử vong. Vì vậy, việc chiếm đoạt từ 05 gam trở lên đã được coi là nghiêm trọng và cần tăng nặng khung hình phạt để đảm bảo tính răn đe.

• Lá cây côca; lá khát (lá cây Catha edulis); lá, rễ, thân, cành, hoa, quả của cây cần sa hoặc bộ phận của cây khác có chứa chất ma túy do Chính phủ quy định có khối lượng từ 10 kilôgam đến dưới 25 kilôgam theo điểm h khoản 2 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

Số lượng lớn nguyên liệu ma túy từ thực vật có thể được chế biến thành nhiều loại chất ma túy để sử dụng hoặc buôn bán. Điều này đồng nghĩa với việc hành vi phạm tội có khả năng tác động đến một số lượng lớn người nghiện, làm tăng nguy cơ lan rộng của tệ nạn ma túy. Vì vậy cần xử lý ở khung hình phạt tăng nặng của Tội chiếm đoạt chất ma túy theo Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015.

• Quả thuốc phiện khô có khối lượng từ 50 kilôgam đến dưới 200 kilôgam theo điểm i khoản 2 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

Khối lượng quả thuốc phiện khô trong khoảng này đủ để sản xuất lượng lớn nhựa thuốc phiện – một trong những  nguyên liệu chính của nhiều loại ma túy. Hành vi này gây nguy hiểm trực tiếp cho xã hội vì nguồn nguyên liệu ma túy được cung cấp bất hợp pháp với số lượng lớn. Do đó đây là một trong những tình tiết định khung tăng nặng theo khoản 2 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015.

• Quả thuốc phiện tươi có khối lượng từ 10 kilôgam đến dưới 50 kilôgam theo điểm k khoản 2 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

Quả thuốc phiện tươi chứa nhiều nhựa thuốc phiện thô có thể chiết xuất thành morphin hoặc heroin gây nguy hiểm cho xã hội. Số lượng từ 10 đêbs dưới 50 kg đã ở mức nguy hiểm, đủ để sản xuất ra một lượng đáng kể chất ma túy, gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng.

• Các chất ma túy khác ở thể rắn có khối lượng từ 20 gam đến dưới 100 gam theo điểm l khoản 2 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

Đối với các loại chất ma túy rắn khác thì việc chiếm đoạt từ 20 gam trở lên là mức độ cao, khổi lượng ma túy này có thể đủ để nhiều người sử dụng. Điều này cho thấy phạm vi tác động đến xã hội lớn, nguy cơ lan truyền ma túy nhanh chóng và gây bất ổn trật tự xã hội. Do đó cần xử lý nghiêm khắc hơn.

• Các chất ma túy khác ở thể lỏng có thể tích từ 100 mililít đến dưới 250 mililít theo điểm m khoản 2 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

Ma túy ở thể lỏng thường khó kiểm soát, dễ cất giấu và vận chuyển. Khối lượng từ 100 ml trở lên có thể được pha chế thành nhiều liều sử dụng. Do vậy, hành vi này có khả năng gây hậu quả nghiêm trọng tương tự các loại ma túy rắn. Vì thế cần áp dụng khung hình phạt tăng nặng theo khoản 2 của Tội chiếm đoạt chất ma túy.

• Có 02 chất ma túy trở lên mà tổng khối lượng hoặc thể tích của các chất đó tương đương với khối lượng hoặc thể tích chất ma túy quy định tại một trong các điểm từ điểm e đến điểm m khoản này theo điểm n khoản 2 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

Khi hành vi phạm tội liên quan đến nhiều loại chất ma túy khác nhau, tổng hợp lại đạt mức khối lượng hoặc thể tích càng nhiều thì mức độ nguy hiểm càng lớn. Việc này chứng tỏ người phạm tội hoạt động đa dạng và phức tạp, có khả năng cung ứng nhiều loại ma túy cho thị trường bất hợp pháp.

• Tái phạm nguy hiểm theo điểm o khoản 2 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

Những trường hợp sau đây được coi là tái phạm nguy hiểm:

+ Đã bị kết án về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng do cố ý, chưa được xóa án tích mà lại thực hiện hành vi phạm tội về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng do cố ý;

+ Đã tái phạm, chưa được xóa án tích mà lại thực hiện hành vi phạm tội do cố ý.

4.2. Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng theo khoản 3 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

• Nhựa thuốc phiện, nhựa cần sa hoặc cao côca có khối lượng từ 01 kilôgam đến dưới 05 kilôgam theo điểm a khoản 3 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

Số lượng từ 01 đến dưới 05 kilôgam nhựa thuốc phiện, nhựa cần sa hoặc cao côca là mức rất lớn, khối lượng này đủ để sản xuất ra nhiều liều ma túy gây nghiện khác nhau phát tán ra thị trường. Đây là những loại ma túy tự nhiên có khả năng gây nghiện mạnh, phổ biến và khó kiểm soát. Hành vi chiếm đoạt khối lượng lớn như vậy chứng minh mức độ nguy hiểm đặc biệt, tác động tiêu cực đến an ninh trật tự an toàn xã hội, do đó pháp luật buộc phải xử lý ở khung hình phạt cao hơn của Tội chiếm đoạt chất ma túy theo Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015.

• Heroine, Cocaine, Methamphetamine, Amphetamine, MDMA hoặc XLR-11 có khối lượng từ 30 gam đến dưới 100 gam theo điểm b khoản 3 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

Đây là nhóm ma túy tổng hợp và bán tổng hợp có độc tính cực mạnh và gây nghiện nhanh. Chỉ cần vài chục gam đã có thể đủ cho hàng trăm người sử dụng. Vì vậy, khi hành vi chiếm đoạt đạt từ 30 gam đến dưới 100 gam thì tính chất nguy hiểm đặc biệt nghiêm trọng, tiềm ẩn nguy cơ phát tán rộng rãi trong cộng đồng, làm gia tăng số người nghiện và phát sinh nhiều hệ lụy xã hội.

• Lá cây côca; lá khát (lá cây Catha edulis); lá, rễ, thân, cành, hoa, quả của cây cần sa hoặc bộ phận của cây khác có chứa chất ma túy do Chính phủ quy định có khối lượng từ 25 kilôgam đến dưới 75 kilôgam theo điểm c khoản 3 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

Khối lượng từ 25 đến dưới 75 kilôgam thực vật chứa ma túy là mức rất lớn, khối lượng này đủ để chế biến thành lượng ma túy đáng kể. Việc chiếm đoạt số lượng này cho thấy tính chất có tổ chức, khả năng chế biến hoặc tiêu thụ ma túy với quy mô lớn. Tác hại không chỉ dừng lại ở cá nhân sử dụng mà còn ảnh hưởng đến an ninh trật tự địa phương và công tác đấu tranh phòng chống tội phạm ma túy của các lực lượng chức năng.

• Quả thuốc phiện khô có khối lượng từ 200 kilôgam đến dưới 600 kilôgam theo điểm d khoản 3 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

Quả thuốc phiện khô là nguồn nguyên liệu chủ yếu để chiết xuất nhựa thuốc phiện, morphin và heroin. Khối lượng từ 200 đến dưới 600 kilôgam cho thấy quy mô đặc biệt lớn, hoàn toàn có thể tạo ra nhiều liều ma túy khác nhau. Hành vi chiếm đoạt với số lượng này không chỉ gây mất an ninh trật tự mà còn tạo điều kiện cho đường dây sản xuất ma túy bất hợp pháp hoạt động mạnh mẽ hơn.

• Quả thuốc phiện tươi có khối lượng từ 50 kilôgam đến dưới 150 kilôgam theo điểm đ khoản 3 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

Quả thuốc phiện tươi chứa nhiều nhựa thuốc phiện thô và có thể dễ dàng chiết xuất và chế biến thành ma túy. Việc chiếm đoạt số lượng từ 50 đến dưới 150 kilôgam là rất nghiêm trọng bởi nguồn nguyên liệu này có thể nhanh chóng trở thành ma túy thành phẩm và đưa vào lưu hành bất hợp pháp. Điều đó trực tiếp làm gia tăng nguy cơ lan rộng của tệ nạn ma túy trong xã hội. Nên cần áp dụng khung hình phạt nặng hơn của Tội chiếm đoạt chất ma túy theo Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015.

• Các chất ma túy khác ở thể rắn có khối lượng từ 100 gam đến dưới 300 gam theo điểm e khoản 3 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

Ngoài các loại ma túy đặc biệt phổ biến như heroin, methamphetamine… thì còn có nhiều chất ma túy rắn khác bị kiểm soát. Khi hành vi chiếm đoạt số lượng từ 100 gam đến dưới 300 gam thì mức độ nguy hiểm rất lớn vì khối lượng này có thể phục vụ nhu cầu sử dụng cho nhiều người. Nó cho thấy người phạm tội thường có sự chuẩn bị và mục đích rõ ràng, không phải hành vi nhỏ lẻ thông thường. Vì vậy cần bị xử lý nghiêm khắc hơn ở khung hình phạt tăng nặng theo khoản 3 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015.

• Các chất ma túy khác ở thể lỏng có thể tích từ 250 mililít đến dưới 750 mililít theo điểm g khoản 3 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

Ma túy ở thể lỏng thường khó kiểm soát, dễ pha chế và vận chuyển. Thể tích từ 250 đến dưới 750 mililít này đủ để sản xuất ra nhiều liều sử dụng và gây tác động tiêu cực cho xã hội. Việc chiếm đoạt số lượng lớn ma túy dạng lỏng cho thấy tính chất phạm tội nguy hiểm với khả năng tiêu thụ rộng, cần được ngăn chặn và xử lý bằng chế tài nghiêm khắc.

• Có 02 chất ma túy trở lên mà tổng khối lượng hoặc thể tích của các chất đó tương đương với khối lượng hoặc thể tích chất ma túy quy định tại một trong các điểm từ điểm a đến điểm g khoản này theo điểm h khoản 3 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

Trường hợp chiếm đoạt nhiều loại ma túy khác nhau nhưng tổng khối lượng hoặc thể tích đạt mức trong khung này cho thấy tính chất phức tạp, đa dạng của hành vi phạm tội. Người phạm tội không chỉ chiếm đoạt một loại ma túy mà mở rộng phạm vi sang nhiều loại khác, dẫn đến nguy cơ phát tán đa dạng các chất ma túy trong cộng đồng. Điều này làm tăng nguy hiểm cho xã hội và gây khó khăn cho công tác phòng chống ma túy của cơ quan có thẩm quyền, do đó pháp luật xử lý ở khung hình phạt nặng hơn của Tội chiếm đoạt chất ma túy theo Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015.

4.3. Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng theo khoản 4 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

• Nhựa thuốc phiện, nhựa cần sa hoặc cao côca có khối lượng 05 kilôgam trở lên theo điểm a khoản 4 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

Nhựa thuốc phiện, nhựa cần sa và cao côca là nguồn nguyên liệu cơ bản để chế biến các loại ma túy nguy hiểm như morphin, heroin, cocain… Khi hành vi chiếm đoạt đạt từ 05 kg trở lên có thể sản xuất ra rất nhiều liều ma túy nhỏ, gây ảnh hưởng trực tiếp đến cộng đồng người sử dụng. Đây là mức khối lượng cho thấy tính chất phạm tội quy mô lớn, có khả năng tiếp tay cho hoạt động sản xuất và buôn bán ma túy xuyên quốc gia, do đó bị tình tiết này cũng xử lý ở khung hình phạt cao nhất của Tội chiếm đoạt chất ma túy theo Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015.

• Heroine, Cocaine, Methamphetamine, Amphetamine, MDMA hoặc XLR-11 có khối lượng 100 gam trở lên theo điểm b khoản 4 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

Các chất ma túy tổng hợp và bán tổng hợp này có độc tính rất mạnh, chỉ cần vài chục miligam đã đủ gây nghiện hoặc dẫn đến tử vong. Khi hành vi chiếm đoạt từ 100 gam trở lên thì mức độ nguy hiểm đặc biệt nghiêm trọng vì khối lượng này có thể phân chia thành rất nhiều liều để sử dụng hoặc tiêu thụ bất hợp pháp. Điều này chứng minh mục đích phạm tội có tính chất thương mại và quy mô lớn, cần áp dụng hình phạt nghiêm khắc nhất để ngăn chặn và đảm bảo tính răn đe đối với loại tội danh này.

• Lá cây côca; lá khát (lá cây Catha edulis); lá, rễ, thân, cành, hoa, quả của cây cần sa hoặc bộ phận của cây khác có chứa chất ma túy do Chính phủ quy định có khối lượng 75 kilôgam trở lên theo điểm c khoản 4 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

Khối lượng 75 kg trở lên nguyên liệu thực vật chứa ma túy có thể chế biến thành một lượng lớn ma túy thành phẩm. Đây là nguồn cung bất hợp pháp cực kỳ nguy hiểm, làm gia tăng khả năng lan rộng của ma túy trong xã hội. Hành vi chiếm đoạt ở mức này không còn mang tính nhỏ lẻ mà cho thấy dấu hiệu phạm tội có tổ chức; từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh trật tự và sức khỏe cộng đồng.

• Quả thuốc phiện khô có khối lượng 600 kilôgam trở lên theo điểm d khoản 4 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

Quả thuốc phiện khô là nguyên liệu chính để sản xuất nhựa thuốc phiện và morphin. Khối lượng từ 600 kg trở lên là một khối lượng lớn, khối lượn này có thể phục vụ cho việc sản xuất hàng loạt ma túy. Đây là tình tiết phản ánh tính chất phạm tội đặc biệt nghiêm trọng, có khả năng cung ứng nguồn ma túy bất hợp pháp cho một thị trường rất lớn, gây ra hậu quả nặng nề cho xã hội.

• Quả thuốc phiện tươi có khối lượng 150 kilôgam trở lên theo điểm đ khoản 4 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

Quả thuốc phiện tươi chứa nhựa thuốc phiện thô, dễ chiết xuất thành các chế phẩm ma túy. Khi hành vi chiếm đoạt đạt mức từ 150 kg trở lên thì hậu quả tiềm ẩn đặc biệt lớn vì số lượng này đủ để sản xuất một khối lượng ma túy thành phẩm khổng lồ. Điều này chứng minh người phạm tội có tổ chức, mục đích thương mại và khả năng tiêu thụ quy mô rộng. Vì vậy pháp luật buộc phải xử lý ở mức khung hình phạt nghiêm khắc của Tội chiếm đoạt chất ma túy theo Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015.

• Các chất ma túy khác ở thể rắn có khối lượng 300 gam trở lên theo điểm e khoản 4 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

Ngoài các loại ma túy phổ biến, còn có nhiều chất ma túy khác bị Nhà nước kiểm soát. Khi hành vi chiếm đoạt đạt từ 300 gam trở lên thì mức độ nguy hiểm đặc biệt nghiêm trọng vì khối lượng này đủ để cung cấp cho nhiều người sử dụng trong thời gian dài. Điều đó cho thấy phạm tội không chỉ nhằm mục đích cá nhân mà còn mang tính chất buôn bán, phân phối trên thị trường và ảnh hưởng nghiêm trọng đến trật tự xã hội.

• Các chất ma túy khác ở thể lỏng có thể tích 750 mililít trở lên theo điểm g khoản 4 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

Ma túy ở thể lỏng thường được pha chế, cất giấu, vận chuyển dễ dàng và khó kiểm soát. Từ khối lượng 750 ml này có thể được phân tách, pha loãng hoặc chế biến thành nhiều liều để tiêu thụ. Tính chất nguy hiểm của tình tiết này nằm ở khả năng lan truyền rộng rãi và khó phát hiện, do đó tình tiết này cũng bị áp dụng khung hình phạt nặng nhất của Tội chiếm đoạt chất ma túy theo Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015.

• Có 02 chất ma túy trở lên mà tổng khối lượng hoặc thể tích của các chất đó tương đương với khối lượng hoặc thể tích chất ma túy quy định tại một trong các điểm từ điểm a đến điểm g khoản này theo điểm h khoản 4 Điều 252 Bộ luật Hình sự 2015:

Trường hợp này thể hiện sự đa dạng và phức tạp của hành vi phạm tội. Người phạm tội không chỉ chiếm đoạt một loại ma túy duy nhất mà nhiều loại khác nhau với tổng khối lượng hoặc thể tích đạt mức đặc biệt lớn. Điều này làm gia tăng nguy cơ phát tán ma túy nhiều dạng khác nhau trong cộng đồng, gây khó khăn cho công tác phòng chống. Sự phức tạp và quy mô lớn của hành vi khiến pháp luật buộc phải xử lý bằng khung hình phạt cao nhất để đảm bảo tính răn đe hơn.

5. Phân biệt Tội chiếm đoạt chất ma túy và Tội mua bán trái phép chất ma túy:

6. Bản án điển hình của Tội chiếm đoạt chất ma túy:

• Tên bản án:

Bản án 124/2020/HS-ST ngày 16/09/2020 về tội chiếm đoạt chất ma túy và tội tàng trữ trái phép chất ma túy ngày 16/09/2020 của Tòa án nhân dân Thành phố Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận.

• Nội dung vụ án:

Đối với bị cáo Lê Vg: Khoảng 06 giờ ngày 08/12/2019 lợi dụng em trai là Lê V đang ngủ ở phòng của V tại nhà thuộc Khu phố 06, phường P, Tp P, tỉnh Bình Thuận, bị cáo Vg đã có vi lén lút chiếm đoạt 0,6886 gam Methamphetamine nhằm mục đích sử dụng. Đến khoảng 19 giờ 30 phút cùng ngày thì bị lực lượng công an kiểm tra, phát hiện và lập biên bản phạm tội quả tang.

Bị cáo Vg có đầy đủ năng lực trách nhiệm hình sự và thực hiện hành vi với lỗi cố ý. Hành vi nêu trên của bị cáo Vg đã phạm vào tội “Chiếm đoạt chất ma túy”, tội phạm và hình phạt được quy định tại điểm C khoản 1 Điều 252 của Bộ luật hình sự. Cho nên cáo trạng của Viện kiểm sát nhân dân thành phố Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận đã truy tố đối với bị cáo Vg là có căn cứ, đúng quy định của pháp luật.

Hành vi của các bị cáo là nguy hiểm cho xã hội, không những đã xâm phạm đến chính sách quản lý độc quyền của nhà nước về chất ma túy, mà còn gây mất an ninh trật tự tại địa phương, là nguyên nhân gián tiếp dẫn đến việc thực hiện nhiều loại tội phạm khác.

• Quyết định của Tòa án:

+ Bị cáo Lê Vg, phạm tội “Chiếm đoạt chất ma túy”;

+ Lê Vg 15 (mười lăm) tháng tù. Thời hạn chấp hành hình phạt tù được tính từ ngày bị bắt thi hành án.

THAM KHẢO THÊM:

• Xử phạt hành chính đối với hành vi sử dụng trái phép chất ma túy
• Tội vận chuyển trái phép chất ma túy theo Điều 250 BLHS
• Luật sư bào chữa tội mua bán, vận chuyển, tàng trữ ma tuý