Quy định về sửa đổi, bổ sung, thay thế hoặc hủy bỏ di chúc

Di chúc là một hình thức quen thuộc được sử dụng nhằm thể hiện ý chí, nguyện vọng của chủ sở hữu đối với việc định đoạt tài sản của mình. Di chúc được lập ra sẽ có hiệu lực pháp lý sau khi người lập di chúc chết đi. Việc thành lập di chúc của các chủ thể nhằm mục đích chính là phân chia tài sản thừa kế và xác lập những trách nhiệm nghĩa vụ đối với người thừa kế. Trên thực tế, có rất nhiều trường hợp, khi nội dung của di chúc không còn phù hợp thì các chủ thể sau khi lập di chúc muốn sửa đổi, bổ sung, thay thế hoặc hủy bỏ di chúc đó. Bài viết dưới đây Luật Dương Gia sẽ giúp người đọc tìm hiểu quy định của pháp luật về việc sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ di chúc trong hệ thống pháp luật Việt Nam.

Luật sư tư vấn luật qua điện thoại trực tuyến miễn phí: 1900.6568

1. Di chúc là gì?

Dựa theo quy định tại Điều 624 Bộ luật Dân sự năm 2015, di chúc được hiểu là một loại văn bản hoặc lời nói nhằm mục đích để thể hiện ý chí, nguyện vọng của một người trong việc định đoạt tài sản, chuyển dịch quyền sở hữu, quyền sử dụng tài sản cho người khác sau khi chết.

Trong đó, các chủ thể là người có quyền lập di chúc để nhằm định đoạt tài sản mình, theo quy định cụ thể tại Điều 625 Bộ luật dân sự năm 2015 thì các chủ thể có quyền lập di chúc được xác định là người đã thành niên, có tài sản để lại, minh mẫn, sáng suốt và hoàn toàn tự nguyện khi lập di chúc. Còn người chưa thành niên từ đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi thì vẫn được quyền lập di chúc như người đã thành niên nhưng phải được sự đồng ý của cha, mẹ hoặc người giám hộ hợp pháp theo đúng quy định của pháp luật. Việc ban hành quy định về độ tuổi lập di chúc là từ đủ 15 tuổi trở lên là hợp lý, nhằm mục đích đảm bảo việc thực hiện quyền của chủ sở hữu tài sản khi các chủ thể này đã có đủ khả năng và điều kiện để tạo lập nên tài sản của chính mình và các chủ này đã hiểu rõ về hành vi của mình.

Theo quy định của pháp luật hiện hành thì một người lập di chúc để định đoạt tài sản của mình thì di chúc đó chỉ có hiệu lực kể từ thời điểm mở thừa kế. Hay hiểu là thời điểm người có tài sản đã chết hoặc người đó bị Tòa án tuyên bố là đã chết theo quy định pháp luật. Đồng thời, theo quy định tại Điều 643 Bộ luật Dân sự năm 2015 thì di chúc được đưa ra làm căn cứ phân chia tài sản sau khi một người chết đi được xác định là di chúc hợp pháp và là di chúc cuối cùng mà họ lập ra trước khi chết.

Di chúc có những vai trò và giá trị quan trọng trong thực tiễn. Việc lập di chúc của các chủ thể là người có quyền lập di chúc góp phần quan trọng thể hiện ý chí, nguyện vọng của các chủ thể này đối với việc định đoạt tài sản của mình và cũng là để đảm bảo quyền lợi của các chủ thể là người được hưởng thừa kế, tránh các tranh chấp xảy ra trong thực tiễn.

2. Quy định về sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ di chúc chưa được công chứng:

Theo quy định hiện hành tại Bộ luật dân sự 2015 thì việc sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ di chúc được quy định như sau:

– Các chủ thể là người lập di chúc có thể sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ di chúc đã lập vào bất cứ lúc nào.

– Đối với trường hợp người lập di chúc bổ sung di chúc thì di chúc đã lập và phần bổ sung có hiệu lực pháp luật như nhau; nếu một phần của di chúc đã lập và phần bổ sung mâu thuẫn nhau thì chỉ phần bổ sung có hiệu lực pháp luật.

– Trong trường hợp người lập di chúc thay thế di chúc bằng di chúc mới thì di chúc trước bị hủy bỏ.

Việc sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ di chúc được quy định tại Điều 640 Bộ luật dân sự năm 2015.

Khi xét về vấn đề sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ di chúc, trước hết chúng ta phải xét đến chủ thể có quyền lập di chúc là người để lại tài sản thừa kế.

Theo Điều 640 Bộ luật dân sự năm 2015 quy định về việc sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ di chúc có nội dung cụ thể như sau:

Các chủ thể là người lập di chúc có thể sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ di chúc đã lập vào bất cứ lúc nào.

Theo quy định của pháp luật thì người lập di chúc khi nhận thấy di chúc không phù hợp một phần hoặc toàn bộ có quyền tự mình sửa đổi, bổ sung, thay thế hoặc hủy bỏ di chúc theo ý chí cá nhân của mình bất cứ lúc nào.

– Sửa đổi di chúc là người để lại di sản bằng ý chí của mình phủ nhận một phần của di chúc và thay thế bằng những nội dung mới phù hợp với ý chí, nguyện vọng của họ. Theo đó phần mới sửa đổi sẽ là phần có hiệu lực thay thế phần bị sửa đổi.

– Bổ sung di chúc là việc mà người để lại di sản bổ sung những điều chưa có của di chúc hoặc làm rõ hơn, chi tiết hơn những điều đã được quy định trong di chúc. Đối với việc bổ sung di chúc thì cả phần nội dung cũ lẫn phần mới bổ sung đều có hiệu lực. Trừ việc phần mới bổ sung mâu thuẫn với phần nội dung cũ của di chúc thì chỉ phần bổ sung có hiệu lực.

– Thay thế di chúc là việc người để lại di sản thừa kế hủy bỏ toàn bộ bản di chúc cũ và thay vào đó là một di chúc mới.

Khi thay thế di chúc thì di chúc mới thay thế sẽ có hiệu lực pháp luật, di chúc bị hủy bỏ sẽ không còn hiệu lực pháp luật. Người lập di chúc thay thế di chúc dựa trên ý chí, nguyện vọng của mình, sau khi lập di chúc họ có thể thay đổi suy nghĩ, và quyết định lập một bản di chúc mới, điều đó được pháp luật công nhận và cho phép thực hiện.

– Hủy bỏ di chúc là việc người để lại di sản thừa kế hủy bỏ toàn bộ bản di chúc cũ nhưng không lập ra bản di chúc mới thay thế.

Việc hủy bỏ di chúc có thể xảy ra trong trường hợp người lập di chúc bằng miệng vào lúc cận kề với cái chết, nhưng sau cùng người đó lại không chết và tiếp túc sống khỏe mạnh, minh mẫn, thì sau 03 tháng kể từ ngày lập di chúc bằng miệng, di chúc sẽ bị hủy bỏ.

Cũng cần lưu ý rằng đối với trường hợp di chúc có sự tẩy xóa, sửa chữa thì người tự viết di chúc hoặc người làm chứng di chúc phải ký tên bên cạnh chỗ tẩy xóa, sửa chữa.

Khi lập di chúc người để lại di sản phải ghi rõ thời gian (ngày tháng năm, giờ phút…) lập di chúc để làm cơ sở xác định phần di chúc nào lập sau sẽ là phần di chúc sửa đổi bổ sung hoặc thay thế. Nội dung phần di chúc sửa đổi, bổ sung hoặc thay thế phải phù hợp với quy định của Bộ luật dân sự về di chúc hợp pháp.

Đối với người thừa kế di sản:

Theo quy định của điểm d khoản 1 điều 621 Bộ luật dân sự năm 2015 quy định những người có hành vi giả mạo di chúc, sửa chữa di chúc, hủy di chúc, che giấu di chúc nhằm mục đích để hưởng một phần hoặc toàn bộ di sản trái với ý chí của người để lại di sản thì sẽ không có quyền được hưởng di sản của người để lại di sản thừa kế theo quy định của pháp luật. Nhưng nếu những người để lại di sản biết về hành vi của họ mà vẫn để họ hưởng di sản thừa kế theo di chúc thì họ vẫn được nhận phần di sản đó.

3. Quy định về sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ di chúc đã được công chứng:

Để nhằm mục đích đảm bảo cho việc phân chia di sản được diễn ra thuận lợi, nhanh chóng, chính xác và không có tranh chấp giữa những người thừa kế về hiệu lực di chúc, các chủ thể là người lập di chúc có thể yêu cầu công chứng hoặc chứng thực bản di chúc của mình theo đúng quy định của pháp luật.

Đối với trường hợp di chúc đã được công chứng chứng thực thì việc sửa đổi bổ sung di chúc phải thực hiện theo quy định tại Khoản 3 Điều 56 Luật công chứng năm 2014 với nội dung cụ thể như sau:

“Di chúc đã được công chứng nhưng sau đó người lập di chúc muốn sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ một phần hoặc toàn bộ di chúc thì có thể yêu cầu bất kỳ công chứng viên nào công chứng việc sửa đổi, bổ sung, thay thế hoặc hủy bỏ đó. Trường hợp di chúc trước đó đang được lưu giữ tại một tổ chức hành nghề công chứng thì người lập di chúc phải thông báo cho tổ chức hành nghề công chứng đang lưu giữ di chúc biết việc sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ di chúc đó.”

Như vậy, theo quy định của pháp luật hiện hành, đối với di chúc đã được công chứng, chứng thực nhưng người lập di chúc muốn thay đổi di chúc vì một lý do nào đó thì vẫn có thể thực hiện bất cứ lúc nào. Tuy nhiên, các chủ thể là người thực hiện việc sửa đổi, bổ sung, thay thế nội dung di chúc này là công chứng viên tại văn phòng công chứng lưu giữ di chúc hoặc bất kỳ công chứng viên nào được yêu cầu sửa đổi, bổ sung nội dung di chúc.

Đối với trường hợp mà di chúc đang được lưu giữ tại một tổ chức hành nghề công chứng thì các chủ thể là người lập di chúc phải thông báo cho tổ chức hành nghề công chứng đang lưu giữ di chúc biết đến việc sửa đổi, bổ sung, thay thế di chúc đó theo đúng quy định pháp luật hiện hành.

Tuy nhiên, trên thực tế, việc pháp luật nước ta cho phép người lập di chúc có quyền thay đổi sửa chữa di chúc bất cứ lúc nào nên thực tế xảy ra nhiều trường hợp có nhiều người để lại nhiều bản di chúc, gây khó khăn trong việc xác định đâu là bản di chúc có giá trị và đúng quy định pháp luật, thể hiện rõ nhất ý chí của người lập di chúc.

Đối với trường hợp này không phải bản di chúc được công chứng chứng thực mới là bản có hiệu lực, mà pháp luật quy định rằng: Khi một người để lại nhiều bản di chúc đối với một tài sản thì chỉ bản di chúc sau cùng có hiệu lực nếu bản di chúc đó đảm bảo các điều kiện theo quy định. Chính bởi vì thế, đối với những bản di chúc được công chứng nhưng đã được thay thế thì cần yêu cầu công chứng viên hủy bỏ bản di chúc trước đó để tránh những nhầm lẫn, chồng chéo về hiệu lực bản di chúc, gây ra khó khăn trong quá trình chia thừa kế.