Như chúng ta đã biết chi ngân sách nhà nước cụ thể là việc phân phối sử dụng quỹ ngân sách nhà nước với mục đích đảm bảo thực hiện công việc này theo đúng nguyên tắc pháp luật đề ra. Cùng bài viết tìm hiểu về quản lý chi ngân sách nhà nước là gì? Các nguyên tắc quản lý như thế nào?
Mục lục bài viết
1. Quản lý chi ngân sách nhà nước là gì?
Quản lý chi Ngân sách nhà nước có thể hiểu đây là quá trình thực hiện có hệ thống các biện pháp phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung nhằm phục vụ chi tiêu cho bộ máy và thực hiện các chức năng của Nhà nước.
Thực chất quản lý chi Ngân sách nhà nước là quá trình sử dụng các nguồn vốn chi tiêu của Nhà nước từ khâu lập kế hoạch đến khâu sử dụng ngân sách đó nhằm đảm bảo quá trình chi tiết kiệm và hiệu quả, có thể phù hợp với yêu cầu của thực tế đang đặt ra theo đúng chính sách chế độ của nhà nước phục vụ các mục tiêu kinh tế và xã hội.
Theo quy định của pháp luật dề ra thì các cơ quan, đơn vị phải thực hiện nghiêm túc và đầy đủ các kiến nghị của các quan chức năng theo đúng thời gian đã thông báo kiến nghị. Tổng hợp báo cáo kết quả xử lý các kiến nghị của cơ quan thanh tra, kiểm toán gửi cơ quan tài chính cùng với báo cáo quyết toán ngân sách nhà nước hàng năm và theo mốc thời gian quy định cụ thể trong
Đối với những khoản thu và chi không đúng chế độ bị kiến nghị hoàn trả cho người nộp hoặc thu hồi nộp cho ngân sách nhà nước, các khoản chi sai chế độ, vượt tiêu chuẩn, định mức bị kiến nghị xử lý thu hồi nộp ngân sách nhà nước, các cơ quan, đơn vị phải xác định rõ trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân để nộp đầy đủ, có thể kịp thời vào ngân sách nhà nước và sẽ không được sử dụng kinh phí được ngân sách cấp để nộp trả ngân sách đối với các khoản thu, chi sai chế độ do các tổ chức cá nhân vi phạm gây ra.
Việc quản lý có hiệu quả ngân sách nhà nước vừa là nghĩa vụ, vừa là quyền lợi thiết thực của các cấp, các ngành, các đoàn thể. Do đó, việc nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước là yêu cầu khách quan, vừa có tính cấp bách và vừa có tính cơ bản lâu dài, nhằm góp phần đổi mới và nâng cao hiệu quả công tác quản lý ngân sách nhà nước và phát triển kinh tế và xã hội trong thời gian tới.
2. Các nguyên tắc quản lý chi ngân sách nhà nước:
Trong bất kì nền kinh tế nào, chi ngân sách phải tuân thủ những nguyên lí nhất định, những đòi hỏi đó càng trở thành yêu cầu bắt buộc bởi tính đa dạng phong phú cũng như mục tiêu hiệu quả là những đặc trưng cơ bản đối với nền kinh tế thị trường.
– Chi ngân sách phải đảm bảo kỉ luật tài chính tổng thể.
– Ngân sách nói chung và chi ngân sách nói riêng phải gắn với chính sách kinh tế gắn với mục tiêu phát triển kinh tế trung và dài hạn.
– Chi ngân sách phải đảm bảo tính minh bạch, công khai trong cả qui trình từ khâu lập, tổ chức thực hiện, quyết toán, báo cáo và kiểm toán.
– Chi ngân sách phải cân đối hài hoà giữa ngành, địa phương, giữa trung ương địa phương, kết hợp giải quết ưu tiên chiến lược trong trong năm với trung và dài hạn.
– Chi ngân sách phải gắn kết giữa chi đầu tư và chi thường xuyên.
– Quản lí chi ngân sách nhà nước phải là tác động đòn bẩy để thúc đẩy các thành phần khác tham gia cung cấp dịch vụ công, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ đa dạng, phong phú của mọi đối tượng
Như vậy nếu chúng ta nhìn từ góc nhìn kinh tế, ngân sách Nhà nước được hiểu là bản dự toán các khoản thu và chi tiền tệ của một quốc gia và ngân sách nhà nước được cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước quyết định để thực hiện trong thời hạn nhất định. Ngân sách Nhà nước phải được Quốc hội, với tư cách là người đại diện toàn thể nhân dân trong quốc gia đó quyết định trước khi Chính phủ đưa ra thi hành trên thực tế. Bên cạnh đó cơ quan có thẩm quyền giám sát ở đây cũng chính là Quốc hội có thể hiểu đây là người giám sát Chính phủ trong quá trình thi hành ngân sách và có quyền phê chuẩn bản quyết toán ngân sách hàng năm do Chính phủ đệ trình.
Việc thu và chi ngân sách nhà nước phai cáo tài chính, báo cáo quyết toán phải được lập theo đúng mẫu biểu quy định, phản ánh đầy đủ các chỉ tiêu đã quy. Báo cáo quyết toán phải thuyết minh chi tiết cụ thể về tình hình biên chế, lao động quỹ lương; tình hình thực hiện các chỉ tiêu nhiệm vụ cơ bản thường xuyên của đơn vị, tình hình kinh phí chưa quyết toán, tình hình nợ, tình hình sử dụng các quỹ và phân tích đánh giá những nguyên nhân các biến động phát sinh, nêu ra kiến nghị xử lý.
Trong đó việc chi thường xuyên cho ngân sách nhà nước còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó số lượng công chức, viên chức và chế độ tiền lương cho khu vực công là yếu tố quan trọng. Hệ thống các cơ quan, tổ chức thuộc khu vực Nhà nước từ trung ương đến địa phương cùng số lượng công chức, viên chức vừa đủ, có chất lượng cao sẽ góp phần làm chi ngân sách nhà nước có hiệu quả.
3. Điều kiện thực hiện thu, chi ngân sách nhà nước:
Căn cứ theo quy định tại điều 12. Điều kiện thực hiện thu, chi ngân sách nhà nước Luật ngân sách nhà nước 2015 quy định cụ thể như sau:
1. Thu ngân sách nhà nước phải được thực hiện theo quy định của Luật này, các luật về thuế và các quy định khác của pháp luật về thu ngân sách nhà nước.
2. Chi ngân sách nhà nước chỉ được thực hiện khi đã có trong dự toán ngân sách được giao, trừ trường hợp quy định tại Điều 51 của Luật này; đã được thủ trưởng đơn vị sử dụng ngân sách, chủ đầu tư hoặc người được ủy quyền quyết định chi và đáp ứng các điều kiện trong từng trường hợp sau đây:
a) Đối với chi đầu tư xây dựng cơ bản phải đáp ứng các điều kiện theo quy định của pháp luật về đầu tư công và xây dựng;
b) Đối với chi thường xuyên phải bảo đảm đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi ngân sách do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định; trường hợp các cơ quan, đơn vị đã được cấp có thẩm quyền cho phép thực hiện theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm về sử dụng biên chế và kinh phí thì thực hiện theo quy chế chi tiêu nội bộ và phù hợp với dự toán được giao tự chủ;
c) Đối với chi dự trữ quốc gia phải bảo đảm các điều kiện theo quy định của pháp luật về dự trữ quốc gia;
d) Đối với những gói thầu thuộc các nhiệm vụ, chương trình, dự án cần phải đấu thầu để lựa chọn nhà thầu cung cấp dịch vụ tư vấn, mua sắm hàng hóa, xây lắp phải tổ chức đấu thầu theo quy định của pháp luật về đấu thầu;
đ) Đối với những khoản chi cho công việc thực hiện theo phương thức Nhà nước đặt hàng, giao kế hoạch phải theo quy định về giá hoặc phí và lệ phí do cơ quan có thẩm quyền ban hành.
Như vậy căn cứ dựa trên quy định này thì chúng ta thấy Thu và chi ngân sách nhà nước luôn luôn pháp luật quy định cụ thể về các điều kiện thực hiện thu, chi ngân sách nhà nước, điều này rất có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với việc phát triển đất nước nói chung và quản lý phát triển nói riêng. Song ở Việt Nam trong lĩnh vực thu và thực hiện chi ngân sách nhà nước đang bộc lộ nhiều bất cập, hiệu quả thu – chi ngân sách nhà nước còn có nhiều hạn chế. Trong những năm vừa qua, vấn đề thu – chi ngân sách nhà nước và hiệu quả thu – chi ngân sách nhà nước chưa được nghiên cứu thỏa đáng. Chi ngân sách nhà nước là quá trình phân phối lại các nguồn tài chính đã được tập trung vào ngân sách nhà nước và đưa chúng đến mục đích sử dụng.
Hiện nay chúng ta cần thực hiện đổi mới thu – chi ngân sách nhà nước là việc làm cần thiết và cấp bách. Quản lý và điều hành thu -chi ngan sách nhà nước phải theo hướng quyết định mức thu nên và cần có lợi cho tăng trưởng kinh tế, khuyến khích doanh nghiệp phát triển và làm ăn có lãi. Chi ngân sách nhà nước nên và cần thực hiện chi đúng, tạo ra bước nhảy vọt về hiệu quả. Các tỉnh cũng nên theo hướng để tiến hành thu – chi ngân sách nhà nước trên địa bàn một cách hợp lý.
