Phụ cấp ăn trưa là gì? Quy định của pháp luật về phụ cấp ăn trưa?

1. Phụ cấp ăn trưa là gì?

Căn cứ theo Điều 21 Bộ luật Lao động năm 2019 quy định các nội dung chủ yếu trong một bản hợp đồng lao động có nêu đến điều khoản các khoản phụ cấp và khoản bổ sung khác cho người lao động. Việc nhà làm luật quy định các khoản phụ cấp là một điều khoản trong hợp đồng lao động góp phần thể hiện vai trò cũng như tầm quan trọng của khoản phụ cấp này đối với người lao động.

Theo Khoản 1, Điều 90 Bộ luật Lao động 2019 cũng có quy định về vấn đề tiền lương như sau: “Tiền lương là số tiền mà người sử dụng lao động trả cho người lao động theo thỏa thuận để thực hiện công việc, bao gồm mức lương theo công việc hoặc chức danh, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác.” Điều đó cũng có nghĩa rằng, trong tiền lương mà người lao động được nhận thì ngoài lương cơ bản, lương doanh số thì còn có cả các khoản phụ cấp của người lao động trong đó có phụ cấp ăn trưa.

Tùy vào điều kiện kinh tế, tài chính, quy mô hoạt động của từng doanh nghiệp mà các khoản phụ cấp cho người lao động được chi trả dưới hình thức khác nhau, có thể chi trả bằng tiền mặt hoặc chi trả vật chất. Dù là chi trả dưới hình thức nào thì việc chi trả phụ cấp ăn trưa được coi là quyền lợi của người lao động, đồng thời cũng thể hiện sự quan tâm của doanh nghiệp, hỗ trợ thêm một phần chi phí cho người lao động để động viên, khích lệ người lao động yên tâm đóng góp sức lao động nhiều hơn cho doanh nghiệp.

Theo quy định tại Điểm b Khoản 1, Điều 3 Thông tư 23/2015/TT-BLĐTBXH ngày 23 tháng 06 năm 2015 thì phụ cấp lương được định nghĩa như sau:“Phụ cấp lương là khoản tiền bù đắp các yếu tố về điều kiện lao động, tính chất phức tạp công việc, điều kiện sinh hoạt, mức độ thu hút lao động chưa được tính đến hoặc tính chưa đầy đủ trong mức lương theo công việc hoặc chức danh của thang lương, bảng lương”. Như vậy, việc chi trả phụ cấp cho người lao động được dựa trên tính chất công việc hoặc chức danh của thang lương, bảng lương.

Phụ cấp ăn trưa, ăn giữa ca là một trong những khoản phụ cấp được nhiều người lao động quan tâm hiện nay. Thực tiễn cho thấy, không phải mức phụ cấp ăn trưa của doanh nghiệp nào cũng ngang bằng nhau. Bởi mỗi một đơn vị sử dụng sẽ có các quy chế riêng cho người lao động dựa trên tính chất công việc, khả năng kinh tế, tài chính của doanh nghiệp đó. Chính vì điều này mà khi tìm việc làm, người lao động thường so sánh chế độ ở từng đơn vị để lựa chọn cho mình một công việc phù hợp và có các khoản phụ cấp, trợ cấp kèm theo. Vậy thực chất, phụ cấp ăn trưa, ăn giữa ca có phải là khoản phụ cấp bắt buộc trong các doanh nghiệp, cơ quan nhà nước không và được quy định như thế nào?

Phụ cấp ăn trưa (phụ cấp ăn ca, ăn giữa ca) là một khoản tiền doanh nghiệp hỗ trợ người lao động chi trả cho chi phí bữa ăn giữa ca trong thời gian làm việc để đảm bảo cho người lao động có đủ sức khỏe để làm việc trong những thời gian làm việc tiếp theo.

Việc áp dụng các quy định của pháp luật trong chi trả vấn đề phụ cấp cho người lao động, trong đó có phụ cấp ăn trưa được các doanh nghiệp thực hiện khá tốt, bảo vệ quyền lợi tối đa cho người lao động, mặt khác khi người lao động có đủ sức khỏe để làm việc thì kết quả công việc mà họ đem lại cho công ty cũng tốt hơn rất nhiều. Bên cạnh đó, vẫn có một số doanh nghiệp chưa thực sự quan tâm đến vấn đề phụ cấp ăn trưa cho người lao động nên chưa có những quy chế áp dụng để người lao động được bảo vệ tốt nhất. Từ đó cho thấy, vấn đề phổ cập các quy định về phụ cấp cho người lao động ở các doanh nghiệp, đặc biệt là các công ty vừa và nhỏ cần phải quan tâm hơn hết.

2. Phụ cấp ăn trưa đối với người lao động trong công ty TNHH một thành viên do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ:

Theo quy định tại Khoản 4,  Điều 22 Thông tư 26/2016/TT-BLĐTBXH quy định về hướng dẫn thực hiện quản lý lao động, tiền lương và tiền thưởng đối với người lao động làm việc trong công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ có ghi nhận về mức chi trả phụ cấp ăn trưa cho người lao động như sau: “Công ty thực hiện mức tiền chi bữa ăn giữa ca cho người lao động tối đa không vượt quá 730.000 đồng/người/tháng. Việc thực hiện chế độ ăn giữa ca theo hướng dẫn tại Thông tư số 22/2008/TT-BLĐTBXH ngày 15 tháng 10 năm 2008 của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội hướng dẫn thực hiện chế độ ăn giữa ca trong công ty nhà nước.”  Như vậy, việc chi trả phụ cấp ăn trưa của người lao động làm việc trong công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ sẽ được chi trả 730.000 đồng/người/tháng.

Căn cứ theo Thông tư 22/2008/TT-BLĐTBXH thì việc chi trả chế độ ăn giưa ca sẽ được thực hiện dựa trên nguyên tắc sau:

– Ăn theo ngày thực tế làm việc, kể cả ngày làm thêm (đủ số giờ làm việc tiêu chuẩn trong ngày do công ty lựa chọn nhưng tối đa không quá 8 giờ/ngày theo quy định của Bộ Luật lao động về thời giờ làm việc, thời giờ nghỉ ngơi);

– Ngày không làm việc, kể cả ngày nghỉ ốm đau, thai sản, nghỉ phép, nghỉ không hưởng lương thì không ăn giữa ca và không được thanh toán tiền.

– Những ngày làm việc không đủ số giờ làm việc tiêu chuẩn (dưới 50% số giờ tiêu chuẩn) thì không ăn giữa ca;

– Ngoài những nguyên tắc nêu trên, công ty có thể quy định thêm các nguyên tắc khác, nếu xét thấy có lợi cho việc nâng cao trách nhiệm của mỗi cá nhân với hiệu quả sản xuất, kinh doanh của công ty.

– Đối với những công ty sản xuất, kinh doanh gặp khó khăn không thể đưa chi phí ăn giữa ca vào giá thành hoặc chi phí kinh doanh thì công ty phải tìm mọi biện pháp giảm các chi phí khác để có nguồn tổ chức ăn giữa ca. Trường hợp công ty đã tìm mọi biện pháp để tiết kiệm các chi phí khác nhưng vẫn không đủ nguồn thì Giám đốc công ty trao đổi, thống nhất với Ban chấp hành công đoàn cơ sở tạm thời chưa thực hiện chế độ ăn giữa ca theo quy định tại Thông tư này.

3. Phụ cấp ăn trưa đối với người lao động làm việc trong doanh nghiệp khác:

Bộ luật Lao động qua các năm điều có quy định các khoản phụ cấp, trợ cấp cho người lao động. Tiếp tục kế thừa và phát huy những điểm tiến bộ của “Bộ luật lao động 2019” đến nay Bộ luật Lao động 2019 cũng đã có những ghi nhận về vấn đề phụ cấp, trợ cấp của người lao động tại Điều 103 như sau: “Chế độ nâng lương, nâng bậc, phụ cấp, trợ cấp và các chế độ khuyến khích đối với người lao động được thỏa thuận trong hợp đồng lao động, thỏa ước lao động tập thể hoặc quy định của người sử dụng lao động.”

Điều đó cũng có nghĩa rằng, đối với các khoản phụ cấp, trợ cấp, chế độ nâng lương, nâng bậc của người lao động được dựa trên nguyên tắc thỏa thuận giữa các bên và được ghi nhận trong hợp đồng lao động, thỏa ước lao động tập thể hoặc quy định của bên người sử dụng lao động. Với quy định này, có thể thấy, pháp luật không bắt buộc người sử dụng lao động trong các doanh nghiệp này phải thực hiện chế độ phụ cấp ăn trưa, ăn giữa ca hay các loại phụ cấp khác cho người lao động.

Việc nhà làm luật không quy định bắt buộc các doanh nghiệp phải chi trả các khoản trợ cấp, phụ cấp cho người lao động không có nghĩa rằng các khoản phụ cấp này bị bỏ ngỏ như vậy. Nhà nước luôn khuyến khích các doanh nghiệp hỗ trợ và thực hiện một cách tốt nhất việc chi trả các chế độ phúc lợi cho người lao động. Tùy thuộc vào điều kiện sản xuất, kinh doanh cũng như yêu cầu của công việc mà các doanh nghiệp sẽ thỏa thuận với người lao động về các khoản phụ cấp này và ghi nhận nó trong hợp đồng lao động, thỏa ước lao động tập thể hay quy chế tiền lương của doanh nghiệp.

Như vậy, ở mỗi loại hình doanh nghiệp, các loại phụ cấp, cụ thể là phụ cấp ăn trưa cho người lao động sẽ có sự khác nhau. Cho dù người lao động làm ở đâu thì đây cũng là quyền lợi mà người lao động xứng đáng được hưởng. Việc chi trả các khoản phụ cấp trong đó có phụ cấp ăn trưa không áp dụng bắt buộc đối với khối doanh nghiệp, công ty tư nhân, tuy nhiên chúng ta không thể phủ nhận ý nghĩa và tầm quan trọng của các khoản phụ cấp này.

Một yếu tố cho thấy rằng, đứng từ tâm lý của người lao động, đặc biệt là lao động phổ thông thì việc cân nhắc xin việc ở những công ty có nhiều chế độ phúc lợi luôn được người lao động ưu tiên. Việc công ty chi trả những khoản phúc lợi như vậy sẽ đỡ được rất nhiều khoản chi phí phát sinh, sinh hoạt của người lao động. Điều đó cũng có nghĩa rằng, người lao động có thể tiết kiệm được nhiều tiền hơn.

Thực tiễn cho thấy, những công ty chi trả phụ cấp ăn trưa thường là những công ty có quy mô vừa và lớn, tập trung ở những khu công nghiệp, cụm công nghiệp. Bởi những công ty này thường tuyển dụng với khối lượng người lao động rất lớn, vì vậy muốn thu hút người lao động làm việc cho họ lâu dài thì chế độ phúc lợi mà công ty chi trả cho người lao động sẽ tốt hơn rất nhiều.