Phong cách ngôn ngữ báo chí là gì? Lấy ví dụ minh họa?

1. Khái quát chung về ngôn ngữ báo chí:

* Định nghĩa ngôn ngữ báo chí:

– Là việc dùng ngôn ngữ nhằm truyền tải thông tin về sự kiện, tin tức báo chí với công chúng. Ngôn ngữ báo chí thường được viết bằng những câu từ sắc bén, có tính chất báo chí, văn phong đanh thép, lập luận chặt chẽ nhằm truyền đạt thông tin một cách chân thực, lý luận chính xác nhất với độc giả. Tồn tại dưới 2 dạng: nói như thuyết minh, phỏng vấn trực tiếp trong những chương trình phát thanh, truyền hình và viết trên báo viết

– Ngôn ngữ báo chí được dùng cho các thể loại chủ yếu là bản tin, ký sự, phim tài liệu.  Ngoài ra còn có quảng cáo, tin nhắn, thư cảm ơn. Mỗi thể loại có yêu cầu riêng biệt về sử dụng ngôn ngữ.

* Về phương tiện diễn đạt

– Về từ vựng: sử dụng những loại từ vựng khá đa dạng, mỗi thể loại có một lớp từ vựng đặc trưng.

– Về ngữ pháp: Câu văn đa dạng nhưng luôn cô đọng, rõ ràng, rành mạch.

– Về các biện pháp tu từ: Sử dụng nhiều biện pháp tu từ nhằm tăng cường tác dụng diễn đạt.

* Phong cách ngôn ngữ báo chí

Phong cách báo chí là phương thức diễn đạt dùng trong những văn bản thuộc trong lĩnh vực truyền thông đại chúng như văn bản báo in, phát thanh, truyền hình, báo điện tử v.v. Thông thường, phong cách báo chí hay được dùng trong các thể loại văn bản như tin tức, phóng sự, quản. Đặc điểm của phong cách báo chí mang tính thông tin sự kiện, có tính khái quát và tính thời sự. Phong cách ngôn ngữ báo chí cũng được phân làm 2 dạng:

– Dạng viết: viết báo, mẩu tin, mẫu quảng cáo. ..

– Dạng nói: viết tin mỗi ngày, quảng cáo, thông tin. ..

Báo chí là sản phẩm thông tin phản ánh những sự kiện, vấn đề trong đời sống xã hội biểu hiện qua chữ viết, tiếng nói, âm thanh, được biên tập, in ấn định kỳ và phát hành, truyền dẫn tới đông đảo công chúng qua các hình thức báo in, báo nói, báo hình, bao điện tử.

Hoạt động báo chí là việc sáng tạo tác phẩm báo chí, sản phẩm báo chí, sản phẩm thông tin có tính chất báo chí; cung cấp thông tin và xử lý thông tin trên báo chí; cung cấp thông tin trên báo chí; biên tập, in, xuất bản báo in; truyền dẫn báo điện tử và truyền dẫn, phát sóng báo nói, báo hình.

2. Chức năng ngôn ngữ và đặc trưng của phong cách báo chí:

* Chức năng ngôn ngữ:

Ngôn ngữ văn bản báo có hai chức năng:

– Chức năng giao tiếp lí trí: Giao tiếp lí trí được thể hiện thông qua tính thông báo và phản ánh sự vật, hiện tượng mang tính thời sự diễn ra trong cuộc sống.

– Chức năng phát động: Ngoài chức năng giao tiếp lí trí, một chức năng mang tính đặc trưng của ngôn ngữ báo đó là cổ vũ, động viên người đọc, người nghe hoàn thành một nhiệm vụ nào đấy.

* Đặc trưng của phong cách ngôn ngữ báo

– Tính động viên, thuyết phục, giáo dục: Báo chí đóng vai trò rất lớn trong đời sống con người. Nó là diễn đàn của nhân dân để đấu tranh chống lại những việc làm phi đạo đức, vi phạm luật pháp, bảo vệ lẽ phải. .. để làm cho xã hội ngày một tốt hơn nữa. Chính vì thế báo chí là diễn đàn công khai của toàn quần chúng phấn đấu vì một mục đích cao cả và tốt đẹp hơn là xây dựng một xã hội công bằng và văn minh. VD: Xử phạt nghiêm việc mua bán chất ma tuý

– Tính thời sự cập nhật: Báo chí luôn phản ánh các vấn đề hiện tại mang tính cấp thiết nhất. Nếu đề cập các vấn đề của quá khứ hay tương lai thì bài báo đó cũng sẽ hướng người đọc tìm đến với các vấn đề hiện tại đang được nêu ra một cách khách quan. Ví dụ: Cập nhật tình hình vụ sạt lở ở Hoà Bình

– Tính kích thích hấp dẫn: Phong cách báo rất chú trọng đến vấn đề thu hút bạn đọc quan tâm tìm hiểu vụ việc. Do vậy từ nhan đề đến cách diễn đạt và cách sử dụng từ điều mang tính hấp dẫn, khơi gợi sự tò mò và mong muốn khám phá của người nghe, người đọc. Tính kích thích hấp dẫn thể hiện ngay trong cách đặt tên tiêu đề của bài báo. Ví dụ: Ca sĩ hạng A đã lập gia đình rồi, thực hư ra làm sao?

– Tính ngắn gọn: vì dung lượng bài báo có giới hạn và vì tính chất tức thì, nhanh nhạy của người đọc mà bài báo phải cô đọng từng chữ. Những chữ đã cắt được sẽ không được phép hiển thị. Trường hợp bài dài phải đăng liên tục qua từng kỳ nhằm bảo đảm cho tính liên tục của tin tức trong một tờ báo.

3. Đặc điểm của ngôn ngữ báo chí:

* Về từ ngữ

Từ ngữ trong ngôn ngữ báo mang những đặc điểm dưới đây:

– Phong cách ngôn ngữ báo sử dụng những từ ngữ mang đậm tính chất biểu cảm, gợi hình, gợi cảm, giàu hình tượng và mang đậm tính chất biểu cảm. Ví dụ: Hội chứng Việt Nam, leo thang cuộc chiến, chảy máu chất xám vv

– Phong cách báo thường có khuynh hướng đi tìm kiếm cái mới trong việc dùng từ ngữ: người viết báo luôn căn cứ vào những từ ngữ, các quán ngữ có sẵn để chế tạo thành những từ ngữ, phương thức biểu đạt mới có tính hình tượng và tính biểu cảm.

– Phong cách báo dùng nhiều từ ngữ viết tắt nhằm bảo đảm tính thống nhất cao trong một khuôn khổ không gian diễn đạt thống nhất và giúp cho sự tiếp nhận thông tin thuận tiện. Ví dụ: ĐCS, CBCNV v.v.

* Về cú pháp

Trong phong cách ngôn ngữ báo mặt cú pháp của nó có các đặc điểm sau đây:
– Sử dụng nhiều câu thiếu động từ để khiến cho nội dung trình bày trở nên súc tích, cô đọng và tăng sức thuyết phục thông qua tính khách quan và tính mệnh lệnh của nó.

Ví dụ: Cần thiết phải xét lại tình trạng đua nhau thi IETLS, ……

– Sử dụng câu có thành phần khởi ngữ nhằm nêu rõ thông tin. Loại câu thường xuất hiện nhiều nhất là ở phần đầu văn bản.

Ví dụ: Mono – Ca sĩ trẻ mới nổi tiếng

– Sử dụng các câu đơn kèm theo lời dẫn trực tiếp hoặc gián tiếp. Ví dụ: Dưới đầu đề Việt Nam: Một con hổ nhỏ mới? Báo Béclin phát hành ngày 31/12/91 nhận xét rằng. ..

Đặc điểm nổi trội của cú pháp phong cách ngôn ngữ báo là sự phối hợp nhuần nhuyễn giữa yếu tố cú pháp mang tính quy ước với yếu tố biểu cảm được bộc lộ dưới các hình thức cú pháp vô cùng phong phú và đa dạng.

– Phong cách ngôn ngữ báo sử dụng nhiều hình thức và biện pháp tu từ để mang tới cho tác phẩm tính khái quát, tính biểu cảm và tính thuyết phục cao.

Cần phải chú ý rằng một số truyện ngắn, thơ đăng tải trên báo lại không thuộc phong cách ngôn ngữ báo dù nó nằm trong hệ thống truyện đọc ngắn và mang tính thời sự sâu sắc. Như vậy, phương tiện cần đạt về ngôn ngữ báo chí phải đa dạng, thể hiện rõ các đặc điểm của ngôn ngữ báo chí. Điển hình như các tiểu phẩm cần phải dùng các từ ngữ hài hước, dí dỏm, mỉa mai, châm biếm; bản tin thì phải dùng những từ ngữ mô tả địa điểm, tên nhân vật, thời điểm, sự kiện; phóng sự dùng từ ngữ mô tả địa danh, con người. ..

4. Cách sử dụng phương tiện ngôn ngữ trong phong cách ngôn ngữ báo chí:

– Ngôn ngữ – chữ viết: Người nói phát âm đúng, đọc rõ, tôn trọng người nghe; Người viết trình bày đúng quy cách.

– Từ ngữ: Dùng vốn từ toàn dân, nhiều chuyên ngành, tuỳ nội dung bài viết có thể dùng thêm vốn từ vựng chuyên sâu của từng ngành.

– Ngữ pháp: Giọng đọc rõ ràng, mạch lạc và thường dùng một số khuôn mẫu ngữ pháp nhất định.

– Biện pháp tu từ: Sử dụng thích hợp với mỗi thể loại.

– Bố cục trình bày: Mạch lạc, hợp bố cục, dễ dàng ghi nhớ. Một số thể loại có bố cục khá lộn xộn.

5. Tìm hiểu một số thể loại ngôn ngữ báo chí:

– Bản tin:

+ Là sản phẩm thông tin có tính chất báo chí của cá nhân, đơn vị, cơ quan, cung cấp thông tin tổng hợp trên cơ sở đường liên kết dẫn về nguồn tin báo chí hoặc trích nguyên văn, chuẩn xác nguồn tin báo chí theo quy định của pháp luật về sở hữu trí tuệ.

+ Bản tin phải có những yếu tố về thời gian, địa điểm, nhân vật nhằm truyền tải được các thông tin cần thiết đối với người đọc.

– Phóng sự:

+ Phóng sự là một thể loại ký, là trung gian giữa văn chương và báo chí. Phóng sự nghiêng hẳn về phía tường thuật, mô tả, phản ánh hiện thực, còn nội dung tự sự thì không phụ thuộc vào một cốt truyện hoàn chỉnh.

+ Thực chất phóng sự cũng là bản tin nhưng mở rộng phần tả thật tình tiết, sự kiện và mô tả bằng hình ảnh để người đọc có một cái nhìn bao quát, cụ thể, sống động đối với mọi sự việc trong đời sống.

– Tiểu phẩm:

+ Tiểu phẩm là một thể loại báo chí ngắn gọn, có tính biểu cảm, được thể hiện bởi một ngôn ngữ châm biếm hoặc hài kịch phản ánh một sự việc có thật, cụ thể hoặc khái quát mà qua đó tác giả thể hiện ý kiến của bản thân về các sự vật hoặc hiện tượng đó.

+ Tiểu phẩm tự do về để ý, lối viết, ngôn ngữ