Văn hóa đọc có thể hiểu là ứng xử đọc, giá trị đọc và chuẩn mực đọc của mỗi cá nhân, của cộng đồng xã hội và của những nhà quản lý và cơ quan quản lý nhà nước. Trong đó, ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc gồm ba thành phần chính là thói quen đọc, sở thích đọc và kỹ năng đọc. Vậy phát triển văn hóa đọc thông qua những hoạt động nào?
Mục lục bài viết
1. Phát triển văn hóa đọc thông qua những hoạt động nào?
Văn hóa đọc có thể hiểu là ứng xử đọc, giá trị đọc và chuẩn mực đọc của mỗi cá nhân, của cộng đồng xã hội và của những nhà quản lý và cơ quan quản lý nhà nước. Trong đó, ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc gồm ba thành phần chính là thói quen đọc, sở thích đọc và kỹ năng đọc.
Văn hóa đọc cũng là một loại hình hoạt động văn hóa, bởi lẽ việc đọc sách là tiêu thụ, quảng bá những giá trị văn hóa từ sách mà những người đọc tiếp nhận được và làm nền tảng để tiếp tục sáng tạo thêm những giá trị mới.
Pháp luật đã quy định ngày 21 tháng 4 hằng năm là Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam, điều này được quy định rõ tại Điều 30 Luật Thư viện 2019. Cũng tại khoản 2 Điều 30 Luật Thư viện 2019 quy định về các hoạt động phát triển văn hóa đọc, điều này quy định phát triển văn hóa đọc thông qua các hoạt động sau đây:
- Tổ chức các hoạt động hình thành thói quen đọc trong gia đình, trường học, cơ quan, tổ chức trong phạm vi cả nước;
- Hướng dẫn phương pháp, kỹ năng đọc, khai thác tài nguyên thông tin cho trẻ em ở tại thư viện cơ sở giáo dục mầm non, thư viện cơ sở giáo dục phổ thông;
- Phát triển kỹ năng tìm kiếm, khai thác và sử dụng thông tin, mở rộng tri thức cho những người sử dụng thư viện;
- Đẩy mạnh liên thông giữa thư viện công cộng với thư viện khác trên địa bàn; truy cập và khai thác các thông tin, tri thức từ thư viện số dùng chung thông qua những thiết bị điện tử; sử dụng dịch vụ thư viện lưu động và luân chuyển tài nguyên thông tin. Trong đó, liên thông giữa thư viện là hoạt động liên kết, hợp tác giữa các thư viện nhằm để sử dụng hợp lý, có hiệu quả tài nguyên, tiện ích, kết quả xử lý và những sản phẩm, dịch vụ thư viện. Liên thông thư viện bao gồm các nội dung sau:
+ Phối hợp trong việc thu thập, bổ sung tài nguyên thông tin, dữ liệu số dùng chung và hợp tác trong xây dựng mục lục liên hợp;
+ Chia sẻ, sử dụng chung tài nguyên thông tin giữa những thư viện; chia sẻ kết quả xử lý tài nguyên thông tin và sản phẩm thông tin thư viện;
+ Liên kết tổ chức dịch vụ thư viện phục vụ cho người sử dụng thư viện.
2. Trách nhiệm của nhà nước trong việc phát triển văn hóa đọc:
- Trách nhiệm của Chính phủ: trách nhiệm của Chính phủ trong việc phát triển văn hóa đọc bao gồm:
– Chính phủ thống nhất trong việc quản lý nhà nước về thư viện.
– Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch là cơ quan đầu mối giúp Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về thư viện trong phạm vi trên cả nước và có trách nhiệm sau đây:
+ Ban hành hoặc trình cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành và tổ chức thực hiện các chính sách, văn bản quy phạm pháp luật, chiến lược, kế hoạch phát triển thư viện;
+ Ban hành hoặc trình cơ quan có thẩm quyền ban hành tiêu chuẩn quốc gia, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia ở trong hoạt động thư viện; ban hành quy tắc ứng xử nghề nghiệp thư viện;
+ Chỉ đạo thực hiện liên thông thư viện; chỉ đạo chuyên môn, nghiệp vụ thư viện, bồi dưỡng phát triển về nguồn nhân lực thư viện, nghiên cứu, ứng dụng khoa học và công nghệ trong hoạt động thư viện;
+ Thông tin, tuyên truyền và phổ biến, giáo dục pháp luật về thư viện;
+ Xây dựng và hướng dẫn các hoạt động phát triển văn hóa đọc;
+ Kiểm tra, thanh tra, xử lý vi phạm, giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động thư viện theo đúng thẩm quyền;
+ Thực hiện hợp tác quốc tế về thư viện.
- Trách nhiệm của Bộ, cơ quan ngang Bộ: trách nhiệm của Bộ, cơ quan ngang Bộ trong việc phát triển văn hóa đọc bao gồm:
– Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, chủ trì và phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quản lý tổ chức và hoạt động thư viện lực lượng vũ trang nhân dân.
– Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, chủ trì và phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức hoạt động, xây dựng tiêu chuẩn đối với thư viện cơ sở giáo dục.
– Bộ Thông tin và Truyền thông chủ trì, phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và những cơ quan nhà nước có liên quan quản lý hệ thống thông tin, an toàn thông tin mạng trong hoạt động thư viện.
– Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì, phối hợp với Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch thực hiện thẩm định, công bố tiêu chuẩn quốc gia, thẩm định quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về hoạt động thư viện.
– Bộ, cơ quan ngang Bộ, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, có trách nhiệm thực hiện phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch thực hiện quản lý nhà nước về thư viện.
- Trách nhiệm của Ủy ban nhân dân các cấp: trách nhiệm của Ủy ban nhân dân các cấp trong việc phát triển văn hóa đọc bao gồm:
– Ủy ban nhân dân các cấp, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, thực hiện quản lý nhà nước về thư viện ở tại địa phương.
– Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, có những trách nhiệm sau đây:
+ Ban hành theo thẩm quyền hoặc trình cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành chính sách hỗ trợ, thu hút về xây dựng và phát triển mạng lưới thư viện tại địa phương đáp ứng được nhu cầu tiếp cận thông tin, tri thức của Nhân dân địa phương;
+ Đầu tư phát triển thư viện cấp tỉnh; xây dựng, kiện toàn và củng cố hệ thống thư viện công cộng trên địa bàn; khuyến khích các tổ chức, cá nhân thành lập, duy trì thư viện cộng đồng, thư viện tư nhân có phục vụ cộng đồng tại địa phương.
+ Chỉ đạo việc hiện đại hóa thư viện, xây dựng cơ chế phối hợp giữa thư viện với cơ quan, tổ chức nhằm để phát triển thư viện và văn hóa đọc trên địa bàn;
+ Chỉ đạo Ủy ban nhân dân cấp huyện, Ủy ban nhân dân cấp xã trong việc quản lý thư viện công cộng và mạng lưới thư viện trên địa bàn.
3. Trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong việc phát triển văn hóa đọc:
- Trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân thành lập thư viện trong việc phát triển văn hóa đọc:
+ Bảo đảm về cơ sở vật chất, kỹ thuật, kinh phí, nhân sự cho thư viện hoạt động và phát triển theo quy định của pháp luật.
+ Quản lý việc tổ chức và nhân sự thư viện.
+ Ban hành quy chế về tổ chức và hoạt động của thư viện theo đúng quy định của pháp luật.
+ Thực hiện chế độ, chính sách ưu đãi về nghề nghiệp cho những người làm công tác thư viện.
+ Khuyến khích tổ chức, cá nhân nộp tài liệu học tập, bài giảng, tài liệu tham khảo, khóa luận, đồ án, luận văn, luận án hay kết quả nghiên cứu khoa học cho thư viện thuộc cơ sở giáo dục, cho thư viện thuộc cơ quan, tổ chức nơi học tập, nghiên cứu, công tác.
+ Vận động cơ quan nhà nước, chính quyền địa phương cung cấp miễn phí cho thư viện tài liệu, xuất bản phẩm, ấn phẩm do chính cơ quan nhà nước, chính quyền địa phương xuất bản.
+ Có phương án chuyển giao tài nguyên thông tin và tiện ích thư viện theo đúng quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công trong những trường hợp sáp nhập, hợp nhất, chia, tách, giải thể, chấm dứt hoạt động của thư viện công lập.
+ Kiểm tra, phát hiện, xử lý kịp thời các hành vi vi phạm trong hoạt động thư viện theo đúng quy định của pháp luật.
+ Thông báo bằng văn bản đến cơ quan nhà nước có thẩm quyền khi thực hiện thành lập, sáp nhập, hợp nhất, chia, tách, giải thể, chấm dứt hoạt động thư viện.
+ Bảo đảm điều kiện về phòng cháy và chữa cháy; bảo vệ môi trường và phòng, chống thiên tai theo đúng quy định của pháp luật.
+ Bảo đảm thư viện trong cơ sở giáo dục có nguồn tài nguyên thông tin phát triển; gắn hoạt động thư viện với các chương trình học phù hợp với chương trình đào tạo của cơ sở giáo dục.
+ Tổ chức, cá nhân nước ngoài thành lập thư viện có trách nhiệm tạo điều kiện cho những người lao động Việt Nam làm việc tại thư viện được tham gia các tổ chức, đoàn thể và hưởng các quyền khác theo đúng quy định của pháp luật Việt Nam.
- Trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trực tiếp quản lý thư viện viện trong việc phát triển văn hóa đọc:
+ Xây dựng, tổ chức thực hiện các kế hoạch hoạt động thư viện, phát triển tài nguyên thông tin và phát triển văn hóa đọc.
+ Sử dụng hiệu quả về nguồn lực đầu tư cho thư viện.
+ Tạo điều kiện cho người làm công tác thư viện được bồi dưỡng nâng cao về trình độ chuyên môn, nghiệp vụ.
+ Thực hiện chế độ thống kê, thông tin, báo cáo hoạt động thư viện với các cơ quan, tổ chức thành lập thư viện và cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
+ Tổ chức thực hiện liên thông thư viện với các phương thức thích hợp.
- Trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan trong việc phát triển văn hóa đọc:
+ Cơ quan, tổ chức xuất bản, cơ quan báo chí thực hiện việc nộp xuất bản phẩm, ấn phẩm báo chí cho thư viện theo đúng quy định của pháp luật về xuất bản, báo chí.
+ Người Việt Nam bảo vệ luận án tiến sĩ ở trong nước, nước ngoài; công dân nước ngoài bảo vệ luận án tiến sĩ ở tại Việt Nam nộp luận án cho Thư viện Quốc gia Việt Nam theo đúng quy định.
+ Người dạy trong cơ sở giáo dục phối hợp với người làm công tác thư viện hướng dẫn những người học sử dụng tài nguyên thông tin và tiện ích thư viện trong học tập, nghiên cứu.
+ Tổ chức xã hội – nghề nghiệp về thư viện được thành lập và hoạt động theo quy định của pháp luật về hội có những trách nhiệm sau đây: Tham gia trong việc phát triển sự nghiệp thư viện; Phối hợp với các cơ quan quản lý nhà nước tuyên truyền, phổ biến quy định của pháp luật; Tư vấn xây dựng về tiêu chuẩn về thư viện, chất lượng dịch vụ thư viện và phát triển văn hóa đọc; Tham gia xây dựng và vận động hội viên thực hiện đúng quy tắc ứng xử nghề nghiệp thư viện.
THAM KHẢO THÊM:
