Tội tài trợ khủng bố theo Điều 300 Bộ luật hình sự năm 2015

1. Khái quát chung về Tội tài trợ khủng bố:

1.1. Tội tài trợ khủng bố là gì?

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, hoạt động khủng bố ngày càng phức tạp, xuyên biên giới và có xu hướng sử dụng nhiều thủ đoạn tinh vi để huy động nguồn lực tài chính. Việt Nam tuy không phải là “điểm nóng” về khủng bố nhưng nguy cơ về việc các tổ chức, cá nhân lợi dụng lãnh thổ, hệ thống tài chính, ngân hàng để tài trợ cho hoạt động khủng bố quốc tế là hiện hữu. Thực tiễn cho thấy, các quỹ từ thiện trá hình, giao dịch tài chính xuyên biên giới hoặc hình thức chuyển tiền phi chính thức đều có thể bị lợi dụng để tài trợ khủng bố. Do đó, Việt Nam đã nội luật hóa các quy định quốc tế về phòng chống tài trợ khủng bố, đồng thời ban hành khung hình phạt nghiêm khắc để ngăn ngừa loại tội phạm này.

Khái niệm: “Tội tài trợ khủng bố được hiểu là hành vi huy động, hỗ trợ tiền, tài sản dưới bất kỳ hình thức nào cho cá nhân, tổ chức khủng bố, bất kể việc tài trợ đó trực tiếp hay gián tiếp, hợp pháp hay bất hợp pháp. Đây là hành vi không trực tiếp thực hiện khủng bố nhưng lại tạo điều kiện, cung cấp phương tiện vật chất để hoạt động khủng bố tồn tại và phát triển. Bản chất của tội phạm này là sự tiếp tay, đồng lõa về tài chính cho khủng bố; qua đó làm gia tăng nguy cơ bất ổn an ninh, chính trị, trật tự an toàn xã hội.”

1.2. Ý nghĩa của tội danh trong pháp luật hình sự:

Việc quy định và xử lý nghiêm minh tội tài trợ khủng bố mang nhiều ý nghĩa quan trọng:

• Thứ nhất, về an ninh quốc gia: ngăn chặn từ gốc nguồn lực tài chính của các tổ chức khủng bố và góp phần bảo vệ vững chắc an ninh, chủ quyền quốc gia.
• Thứ hai, về trật tự an toàn xã hội: giảm thiểu nguy cơ xảy ra các vụ khủng bố và bạo loạn; từ đó bảo vệ sự ổn định chính trị và đời sống nhân dân.
• Thứ ba, về hợp tác quốc tế: thể hiện cam kết của Việt Nam trong việc thực hiện các Điều ước quốc tế và các Nghị quyết của Liên Hợp Quốc và các hiệp định quốc tế về chống tài trợ khủng bố, nâng cao uy tín quốc tế.
• Thứ tư, về phòng ngừa tội phạm: xử lý cả hành vi chuẩn bị phạm tội cho thấy pháp luật Việt Nam nhấn mạnh yếu tố phòng ngừa và chặn đứng nguy cơ ngay từ đầu thay vì chỉ trừng phạt khi hậu quả đã xảy ra.

1.3. Cơ sở pháp lý trong Bộ luật Hình sự 2015:

Tội tài trợ khủng bố hiện nay đang được quy định tại Điều 300 Bộ luật Hình sự 2015 như sau;

“1. Người nào huy động, hỗ trợ tiền, tài sản dưới bất kỳ hình thức nào cho tổ chức, cá nhân khủng bố, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm.

2. Người chuẩn bị phạm tội này, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.

3. Người phạm tội còn có thể bị phạt quản chế, cấm cư trú từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.

4. Pháp nhân thương mại phạm tội quy định tại Điều này, thì bị phạt như sau:

a) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 1 Điều này, thì bị phạt tiền từ 7.000.000.000 đồng đến 15.000.000.000 đồng hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn từ 06 tháng đến 03 năm;

b) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại Điều 79 của Bộ luật này, thì bị đình chỉ hoạt động vĩnh viễn;

c) Pháp nhân thương mại còn có thể bị phạt tiền từ 1.000.000.000 đồng đến 5.000.000.000 đồng, cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định hoặc cấm huy động vốn từ 01 năm đến 03 năm.”

2. Cấu thành tội phạm của Tội tài trợ khủng bố:

2.1. Khách thể:

Tội tài trợ khủng bố xâm phạm đến: An toàn công cộng, trật tự công cộng. Khách thể trực tiếp cũng có thể là tính mạng, sức khỏe, tài sản, quyền tự do thân thể và tinh thần của cá nhân, cơ quan, tổ chức.

Đối tượng tác động của tội phạm này là: Tiền hoặc tài sản mà người phạm tội tài trợ cho tổ chức, cá nhân khủng bố; thông qua những đồng tiền hoặc tài sản mà người phạm tội tài trợ cho tổ chức, cá nhân khung bố xâm phạm đến an toàn công cộng và trật tự công cộng hoặc gián tiếp xâm phạm tính mạng, sức khỏe, tài sản, quyền tự do thân thể và tinh thần của cơ quan, tổ chức, cá nhân con người và tài sản.

‘Khủng bố” được hiểu là một, một số hoặc tất cả hành vi sau đây của tổ chức, cá nhân nhằm chống chính quyền nhân dân, ép buộc chính quyền nhân dân, tổ chức nước ngoài, tổ chức quốc tế, gây khó khăn cho quan hệ quốc tế của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam hoặc gây ra tình trạng hoảng loạn trong công chúng:

• Xâm phạm tính mạng, sức khỏe, tự do thân thể hoặc đe dọa xâm phạm tính mạng, uy hiếp tinh thần của người khác;
• Chiếm giữ, làm hư hại, phá hủy hoặc đe dọa phá hủy tài sản; tấn công, xâm hại, cản trở, gây rối loạn hoạt động của mạng máy tính, mạng viễn thông, mạng Internet, thiết bị số của cơ quan, tổ chức, cá nhân;
• Hướng dẫn chế tạo, sản xuất, sử dụng hoặc chế tạo, sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, mua bán vũ khí, vật liệu nổ, chất phóng xạ, chất độc, chất cháy và các công cụ, phương tiện khác nhằm phục vụ cho việc thực hiện hành vi quy định tại điểm a và điểm b Khoản 1 Điều này;
• Tuyên truyền, lôi kéo, xúi giục, cưỡng bức, thuê mướn hoặc tạo điều kiện, giúp sức cho việc thực hiện hành vi quy định nêu trên;
• Thành lập, tham gia tổ chức, tuyển mộ, đào tạo, huấn luyện đối tượng nhằm thực hiện hành vi nêu trên;
• Các hành vi khác được coi là khủng bố theo quy định của điều ước quốc tế về phòng, chống khủng bố mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.

“Tài trợ khủng bố” là hành vi huy động, hỗ trợ tiền, tài sản dưới bất kỳ hình thức nào cho tổ chức, cá nhân khủng bố.

2.2. Mặt khách quan:

Hành vi khách quan của Tội tài trợ khủng bố là hành vi tạo điều kiện về vật chất (chỉ vật chất) cho hoạt động khủng bố. Nếu xét ở khía cạnh này, hành vi của tội phạm này là hành vi giúp sức trong đồng phạm khủng bố nhưng do tính chất nguy hiểm của hành vi nên tội này được xây dựng thành tội danh độc lập.

Hành vi được mô tả cụ thể như sau (khoản 5 và khoản 6 Điều 3 Nghị quyết số 07/2019/NQ-HĐTP):

• Huy động tiền, tài sản dưới bất kỳ hình thức nào cho tổ chức, cá nhân khủng bố: Là hành vi vận động, kêu gọi cá nhân, tổ chức cung cấp, tặng cho, cho vay tiền, cho mượn tài sản hoặc dưới hình thức khác cho tổ chức, cá nhân khủng bố.
• Hỗ trợ tiền, tài sản dưới bất kỳ hình thức nào cho tổ chức, cá nhân khủng bố: Là hành vi cung cấp, tặng cho, cho vay tiền, cho mượn tài sản hoặc dưới hình thức khác cho tổ chức, cá nhân khủng bố.

2.3. Mặt chủ quan:

Lỗi của người thực hiện Tội tài trợ khủng bố là lỗi cố ý. Người phạm tội biết hành vi của mình là huy động, hỗ trợ tiền, tài sản cho tổ chức, cá nhân khủng bố – đã hoặc sẽ có hoạt động khủng bố nhưng vẫn thực hiện.

2.4. Chủ thể:

Cá nhân có đủ tuổi và năng lực trách nhiệm hình sự; pháp nhân thương mại được thành lập theo quy định của pháp luật.

3. Khung hình phạt của Tội tài trợ khủng bố:

Tội tài trợ khủng bố hiện nay đang được quy định tại Điều 300 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:

• Hình phạt chính: Phạt tù từ 05 năm đến 10 năm.
• Người chuẩn bị phạm tội: Phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
• Hình phạt bổ sung: Người phạm tội còn có thể bị phạt quản chế, cấm cư trú từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.

Pháp nhân thương mại phạm tội thì bị phạt như sau:

• Khung 1: Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 1 Điều 300 Bộ luật Hình sự 2015 thì bị phạt tiền từ 7.000.000.000 đồng đến 15.000.000.000 đồng hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn từ 06 tháng đến 03 năm.
• Khung 2: Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại Điều 79 của Bộ luật Hình sự 2015 thì bị đình chỉ hoạt động vĩnh viễn.
• Hình phạt bổ sung: Pháp nhân thương mại còn có thể bị phạt tiền từ 1.000.000.000 đồng đến 5.000.000.000 đồng, cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định hoặc cấm huy động vốn từ 01 năm đến 03 năm.

Nhận xét chung:

• Hình phạt được xây dựng nghiêm khắc cả về thời gian tù và mức tiền phạt, áp dụng cho cả cá nhân lẫn pháp nhân. Điều này thể hiện sự quyết liệt của Nhà nước trong phòng chống khủng bố và tài trợ khủng bố;
• Cân bằng giữa cá nhân và pháp nhân thương mại phạm tội. Quy định tách bạch, phù hợp với thực tiễn khi khủng bố thường được tài trợ qua tổ chức, doanh nghiệp hoặc các quỹ tài chính trá hình;
• Việc xử lý cả hành vi chuẩn bị phạm tội cho thấy chính sách hình sự hướng mạnh đến ngăn chặn sớm, thay vì chỉ trừng phạt hậu quả.

4. Phân biệt với Tội khủng bố:

6. Những tác hại của tài trợ khủng bố và những ví dụ thực tiễn:

Tài trợ khủng bố là hành vi tiếp tay trực tiếp cho hoạt động khủng bố và để lại những hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, không chỉ đe dọa an ninh quốc gia mà còn tác động tiêu cực đến sự ổn định kinh tế xã hội. Hoạt động này gây thất thoát nguồn tài chính, nguồn lực quốc gia; tạo điều kiện cho các tổ chức khủng bố tồn tại và phát triển mạnh mẽ; đồng thời dẫn đến thương vong cho người dân và gieo rắc sự hoảng loạn trong xã hội.

• Thất thoát nguồn tài chính và nguồn lực quốc gia:

Tài trợ khủng bố chính là “bệ đỡ” để các tổ chức khủng bố triển khai những hoạt động bạo lực, phi pháp có quy mô lớn. Nguồn tiền và tài sản được huy động cho phép chúng mua sắm vũ khí, đào tạo lực lượng, duy trì hậu cần, từ đó gây ra tổn thất nặng nề cho nền kinh tế và làm suy yếu khả năng quản lý của Nhà nước. Các vụ khủng bố thường kéo theo thiệt hại kinh tế nghiêm trọng, gây mất mát cho doanh nghiệp, ngành công nghiệp, đồng thời buộc quốc gia phải tăng chi tiêu cho an ninh, quốc phòng, tình báo. Đặc biệt đối với các nước đang phát triển vốn hạn chế về nguồn lực, việc phải đối phó với nguy cơ tài trợ khủng bố còn khiến môi trường đầu tư bị suy giảm, dòng vốn quốc tế rút lui và cản trở tăng trưởng kinh tế bền vững.

• Tạo điều kiện cho các tổ chức khủng bố hoạt động và phát triển:

Một tổ chức khủng bố muốn tồn tại lâu dài cần có nguồn tài chính ổn định. Tài trợ khủng bố cung cấp cho chúng công cụ và phương tiện để mở rộng quy mô, duy trì bộ máy và mua sắm vũ khí, trang thiết bị. Nhờ có dòng tiền tài trợ, các tổ chức khủng bố củng cố được lòng trung thành của thành viên, thu hút nhân lực mới cũng như tăng khả năng hợp tác xuyên quốc gia. Nếu thiếu nguồn lực này thì nhiều tổ chức khủng bố sẽ suy yếu, khó duy trì hoạt động và dễ bị triệt phá.

• Gây thương vong cho dân thường và sự hoảng loạn xã hội:

Hậu quả trực tiếp và đau thương nhất của tài trợ khủng bố là số lượng thương vong lớn đối với người dân vô tội. Việc dòng tiền khủng bố được luân chuyển thông qua các mạng lưới tài chính phức tạp, trá hình khiến chúng có thêm khả năng thực hiện các vụ tấn công quy mô lớn, phối hợp đa tổ chức. Đồng thời, nguồn tài chính này còn giúp khủng bố phát triển công nghệ, trang bị kỹ thuật, thuê chuyên gia trong lĩnh vực vũ khí, truyền thông khiến chúng ngày càng nguy hiểm, tinh vi và khó bị phát hiện. Chính điều này tạo ra thách thức rất lớn cho cơ quan tình báo, công an, quân đội trong việc ngăn chặn, kiểm soát và triệt phá hoạt động khủng bố.

Một số vụ khủng bố điển hình trên thế giới đã cho thấy rõ mức độ tàn khốc và hậu quả đặc biệt nghiêm trọng của loại tội phạm này:

• Vụ khủng bố 11/9 tại Mỹ (2001): Đây là một trong những cuộc tấn công khủng bố đẫm máu nhất lịch sử hiện đại khiến hàng nghìn người thiệt mạng, hàng nghìn người khác bị thương và gây chấn động toàn cầu. Không chỉ gây thương vong khủng khiếp, sự kiện này còn làm bùng nổ nỗi sợ hãi trên diện rộng và dẫn đến những thay đổi căn bản về chính sách an ninh đối ngoại của Hoa Kỳ và nhiều quốc gia.
• Vụ khủng bố 7/7 tại London (2005): Nhóm khủng bố đã tiến hành loạt vụ đánh bom liều chết trên hệ thống giao thông công cộng, khiến 52 người thiệt mạng và hơn 700 người bị thương. Vụ việc đã gieo rắc sự kinh hoàng, làm tê liệt đời sống thường nhật của người dân thủ đô nước Anh và để lại vết thương tâm lý sâu sắc trong cộng đồng.
• Vụ tấn công tại Paris (2015): Tháng 11/2015, một loạt vụ khủng bố đồng loạt xảy ra tại thủ đô nước Pháp khiến 130 người chết và hơn 350 người bị thương. Đây là minh chứng cho sự man rợ của chủ nghĩa khủng bố, đồng thời phơi bày mối đe dọa nghiêm trọng đối với an ninh châu Âu nói riêng và thế giới nói chung.
• Vụ khủng bố tại Istanbul (2016): Tháng 6/2016, sân bay quốc tế Atatürk của Thổ Nhĩ Kỳ trở thành mục tiêu của loạt đánh bom tự sát do ISIS tiến hành làm 45 người thiệt mạng và hơn 230 người bị thương. Cuộc tấn công đã gây ra sự hỗn loạn và hoang mang cực độ trong xã hội, đồng thời đặt ra thách thức lớn về an ninh quốc gia cho Thổ Nhĩ Kỳ.

THAM KHẢO THÊM:

• Tội khủng bố theo quy định Điều 299 Bộ luật hình sự 2015
• Tội khủng bố nhằm chống chính quyền nhân dân (Điều 113)
• Khủng bố quốc tế là gì? Bản chất chủ nghĩa khủng bố quốc tế?