Trong hệ thống pháp luật hình sự Việt Nam, các tội xâm phạm an ninh quốc gia luôn được coi là nhóm tội phạm đặc biệt nghiêm trọng đe dọa trực tiếp đến sự ổn định của Nhà nước. Trong đó, tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân được quy định tại Điều 109 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025) là một trong những tội danh điển hình.
Mục lục bài viết
- 1 1. Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân là gì?
- 2 2. Cấu thành tội phạm của Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân:
- 2.1 2.1. Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân theo Bộ luật hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2025):
- 2.2 2.2. Khách thể của Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân:
- 2.3 2.3. Mặt khách quan của Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân:
- 2.4 2.4. Mặt chủ quan của Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân:
- 2.5 2.5. Chủ thể của Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân:
- 3 3. Khung hình phạt của Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân:
- 4 4. So sánh Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân và Tội phản bội Tổ quốc:
- 5 5. Bản án điển hình về Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân:
1. Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân là gì?
Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân là một trong những tội danh được quy định tại Điều 109 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2025). Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân là hành vi của cá nhân hoặc tổ chức có mục đích xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, lật đổ Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua các hoạt động thành lập hoặc tham gia tổ chức, chỉ đạo, lôi kéo, tập hợp lực lượng, tuyên truyền, kích động hoặc tiến hành các hoạt động khác hướng tới thay đổi chế độ chính trị một cách trái pháp luật.
Điều 109 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025) đã quy định rõ tội danh, khung hình phạt đối với người thực hiện hành vi nhằm lật đổ chính quyền nhân dân. Đây là tội phạm đặc biệt nghiêm trọng, với hình phạt cao nhất là tù chung thân tùy thuộc mức độ nguy hiểm và vai trò của người phạm tội.
Kết luận: Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân là hành vi xâm phạm an ninh quốc gia, trực tiếp đe dọa đến sự tồn tại của Nhà nước, được pháp luật hình sự Việt Nam quy định và xử lý nghiêm khắc.
2. Cấu thành tội phạm của Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân:
Có thể nói, các tội xâm phạm an ninh quốc gia là những hành vi cố ý xâm hại đến sự ổn định, phát triển bền vững của chế độ xã hội chủ nghĩa và Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, xâm hại sự bất khả xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Việt Nam. Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân là một trong những tội danh thuộc nhóm tội xâm phạm an ninh quốc gia được quy định tại Bộ luật hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2025).
2.1. Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân theo Bộ luật hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2025):
Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân được quy định chi tiết tại Điều 109 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025). Cụ thể:
“Người nào hoạt động thành lập hoặc tham gia tổ chức nhằm lật đổ chính quyền nhân dân, thì bị phạt như sau:
1. Người tổ chức, người xúi giục, người hoạt động đắc lực hoặc gây hậu quả nghiêm trọng, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân;
2. Người đồng phạm khác, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 12 năm;
3. Người chuẩn bị phạm tội này, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.”
2.2. Khách thể của Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân:
Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân xâm phạm đến chế độ chính trị, chế độ xã hội chủ nghĩa và Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, uy hiếp đến sự tồn tại, ổn định và phát triển bền vững của chính quyền nhân dân các cấp từ Trung ương đến địa phương.
Đối tượng tác động của tội phạm này là chính quyền nhân dân các cấp từ trung ương đến địa phương.
Tùy theo tính chất quy mô của tội phạm, những người phạm tội có thể hoạt động nhằm lật đổ chính quyền ở một cấp, một địa phương nào đó, song mục tiêu cuối cùng của chúng là lật đổ chính quyền nhân dân để thay đổi chế độ chính trị, kinh tế xã hội.
2.3. Mặt khách quan của Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân:
Hành vi thuộc mặt khách quan của Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân là một trong các hành vi sau đây:
Thứ nhất, hoạt động thành lập tổ chức nhằm lật đổ chính quyền nhân dân. Hành vi thực hiện hoạt động này gồm nhiều dạng khác nhau và có thể do nhiều loại người thực hiện, trong đó có thể là hành vi của người tổ chức, người thực hành, người giúp sức, người xúi giục. Hoạt động thành lập có thể là những hành vi để tiến tới thành lập, chuẩn bị cho việc thành lập hoặc là hành vi thành lập tổ chức nhằm lật đổ chính quyền nhân dân. Hoạt động thành lập tổ chức có thể được thực hiện dưới các hình thức như sau:
- Khởi xướng và thành lập tổ chức nhằm lật đổ chính quyền nhân dân;
- Không khởi xướng việc thành lập tổ chức nhằm lật đổ chính quyền nhân dân nhưng trực tiếp đứng ra thành lập tổ chức, tuyên truyền, lôi kéo người tham gia tổ chức…;
- Bàn bạc, thảo luận về việc thành lập tổ chức nhằm lật đổ chính quyền nhân dân, phân công nhiệm vụ, tiến hành những hoạt động cần thiết để thành lập tổ chức;
- Soạn thảo cương lĩnh, điều lệ hoặc vạch ra phương hướng, kế hoạch hoạt động cụ thể của tổ chức nhằm lật đổ chính quyền nhân dân;
- Ủng hộ vật chất, tinh thần cho việc thành lập tổ chức nhằm lật đổ chính quyền nhân dân.
Thứ hai, tham gia tổ chức nhằm lật đổ chính quyền nhân dân là hành vi của người gia nhập tổ chức nhằm lật đổ chính quyền nhân dân khi tổ chức đã được thành lập. Thể hiện cụ thể của hành vi tham gia tổ chức nhằm lật đổ chính quyền nhân dân rất đa dạng, phong phú như nhận lời tham gia dưới hình thức thỏa thuận miệng; nhận lời tham gia bằng văn bản như viết đơn, cam đoan xin gia nhập tổ chức nhằm lật đổ chính quyền nhân dân…
Đặc biệt: Nếu do bị lừa dối, không nhận thức được tính chất và mục đích của tổ chức là lật đổ chính quyền nhân dân thì không bị coi là phạm tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân.
Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân có cấu thành hình thức. Tội phạm được coi là hoàn thành khi người phạm tội thực hiện hành vi để thành lập tổ chức nhằm lật đổ chính quyền nhân dân, không phụ thuộc vào việc tổ chức đã hình thành hay chưa hoặc từ khi nhận lời, đăng ký…tham gia vào tổ chức, không kể đã có hoạt động cụ thể gì hay chưa.
2.4. Mặt chủ quan của Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân:
Tội phạm này được thực hiện với lỗi cố ý trực tiếp. Người phạm tội nhận thức rõ hành vi thành lập hoặc tham gia tổ chức nhằm lật đổ chính quyền nhân dân là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước được hậu quả xảy ra nhưng vẫn thực hiện những hành vi phạm tội đó.
Mục đích của người phạm tội là nhằm lật đổ chính quyền nhân dân. Đây là dấu hiệu bắt buộc của cấu thành tội phạm này.
Nếu hành vi thành lập hay tham gia tổ chức nhưng người thực hiện hành vi không có mục đích nhằm lật đổ chính quyền nhân dân thì không cấu thành tội phạm này.
2.5. Chủ thể của Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân:
Chủ thể của Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân là bất kì người nào có đủ năng lực trách nhiệm hình sự (năng lực nhận thức và năng lực điều khiển hành vi) và đạt độ tuổi theo luật định. Trong đó, Điều 12 Bộ luật hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2025) quy định người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm, trừ những tội phạm mà Bộ luật Hình sự có quy định khác.
Theo đó, độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự về tội này là từ đủ 16 tuổi trở lên.
3. Khung hình phạt của Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân:
Điều 109 Bộ luật hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2025) quy định 02 khung hình phạt chính và 01 khung hình phạt bổ sung như sau:
Khung 1: Hình phạt tù từ 12 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân đối với người tổ chức, người xúi giục, người hoạt động đắc lực hoặc gây hậu quả nghiêm trọng.
Trong đó, người tổ chức, người xúi giục được quy định tại Điều 17 Bộ luật hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2025) như sau:
- Người tổ chức là người chủ mưu, cầm đầu, chỉ huy việc thực hiện tội phạm;
- Người xúi giục là người kích động, dụ dỗ, thúc đẩy người khác thực hiện tội phạm;
- Người có hoạt động đắc lực là người có hoạt động tham gia tổ chức và đã thực hiện các hành vi thể hiện sự tích cực và mức độ tham gia quan trọng của mình;
- Người gây hậu quả nghiêm trọng là người gây ra những thiệt hại nghiêm trọng cho sự tồn tại của chính quyền nhân dân.
Khung 2: Hình phạt tù từ 05 năm đến 12 năm đối với các đồng phạm khác.
Khung hình phạt đối với người chuẩn bị phạm tội: Phạt tù từ 01 năm đến 05 năm
4. So sánh Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân và Tội phản bội Tổ quốc:
Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân và tội phản bội Tổ quốc có những điểm giống và khác nhau cơ bản sau:
4.1. Điểm giống nhau giữa Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân và Tội phản bội tổ quốc:
- Về chủ thể của tội phạm: Chủ thể của tội phạm là người từ đủ 16 tuổi trở lên và có năng lực trách nhiệm hình sự.
- Về lỗi: Tội phạm thực hiện hành vi phạm tội với lỗi cố ý.
4.2. Điểm khác nhau giữa Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân và Tội phản bội tổ quốc:
| Tiêu chí | Tội phản bội Tổ quốc | Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân |
| Căn cứ pháp lý | Điều 108 Bộ luật hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2025). | Điều 109 Bộ luật hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2025). |
| Khách thể của tội phạm | Tội phản bội Tổ quốc xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc Việt Nam, chế độ xã hội chủ nghĩa và Nhà nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, tiềm lực quốc phòng, an ninh của Việt Nam. | Tội phạm xâm phạm đến mối quan hệ liên quan đến an ninh quốc gia được pháp luật hình sự bảo vệ, xâm phạm đến sự tồn tại và phát triển vững mạnh của chính quyền nhân dân. |
| Hành vi khách quan | Hành vi câu kết với nước ngoài. Nếu người phạm tội đã liên hệ, bàn bạc với nước ngoài, nhận sự giúp đỡ của nước ngoài nhằm lật đổ chính quyền nhân dân, thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội phản bội Tổ quốc | Hoạt động “thành lập hoặc tham gia tổ chức” nhằm lật đổ chính quyền nhân dân, lập đổ chính quyền từ trung ương đến địa phương của nước Việt Nam. Nếu người phạm tội chưa liên hệ hoặc đã liên hệ được với nước ngoài nhưng chưa nhận được sự thỏa thuận giúp đỡ, tài trợ nào đã bị phát hiện, thì truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân. |
| Chủ thể của tội phạm | Chỉ có người mang quốc tịch Việt Nam mới có thể là chủ thể của tội phạm này (khác biệt cơ bản với Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân). Phải là người từ đủ 16 tuổi trở lên, có năng lực trách nhiệm hình sự. Những người không phải là công dân Việt Nam như Người nước ngoài, người không quốc tịch thì không phải là chủ thể của Tội phản bội Tổ quốc. Trường hợp người nước ngoài, người không có quốc tịch cấu kết với công dân Việt Nam gây nguy hại đến các quyền dân tộc cơ bản của Việt Nam thì họ phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phản bội Tổ quốc với vai trò là đồng phạm (người tổ chức, người giúp sức, người xúi giục). | Chủ thể của tội này là người từ đủ 16 tuổi trở lên và có năng lực trách nhiệm hình sự. |
| Hình phạt | Có 02 khung hình phạt chính và 01 khung hình phạt cho trường hợp chuẩn bị phạm tội: Khung 1: Hình phạt cơ bản có mức phạt tù từ 12 năm đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình áp dụng với công dân Việt Nam nào câu kết với nước ngoài nhằm gây nguy hại cho độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, chế độ xã hội chủ nghĩa và Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, tiềm lực quốc phòng, an ninh. Khung 2: Hình phạt giảm nhẹ có mức phạt tù từ 07 năm đến 15 năm nếu người phạm tội có nhiều tình tiết giảm nhẹ. Khung hình phạt cho trường hợp chuẩn bị phạm tội: Phạt tù từ 01 năm đến 05 năm | Có 02 khung hình phạt chính và 01 khung hình phạt bổ sung như sau: Khung 1: Hình phạt tù từ 12 năm đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình đối với người tổ chức, người xúi giục, người hoạt động đắc lực hoặc gây hậu quả nghiêm trọng. Khung 2: Hình phạt tù từ 05 năm đến 12 năm đối với các đồng phạm khác. Khung hình phạt đối với trường hợp chuẩn bị phạm tội: Phạt tù từ 01 năm đến 05 năm. |
Lưu ý một số điểm quan trọng giữa 02 tội danh này:
- Tội phản bội Tổ quốc có dấu hiệu câu kết với nước ngoài, còn tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân không có dấu hiệu câu kết với nước ngoài;
- Thực tiễn đấu tranh phòng chống tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân cho thấy, người phạm tội có xu hướng móc nối với nước ngoài nhằm nhận sự giúp đỡ về vật chất, phi vật chất của nước ngoài để thực hiện mục đích lật đổ chính quyền nhân dân;
- Nếu người phạm tội chưa liên hệ hoặc đã liên hệ được với nước ngoài nhưng chưa nhận được sự thỏa thuận giúp đỡ, tài trợ nào đã bị phát hiện, thì truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân;
- Còn nếu đã liên hệ, bàn bạc với nước ngoài, nhận sự giúp đỡ của nước ngoài nhằm lật đổ chính quyền nhân dân thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội phản bội Tổ quốc.
5. Bản án điển hình về Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân:
5.1. Bản án số 15/2023/HS-ST ngày 10/3/2023 của Tòa án nhân dân tỉnh Tây Ninh:
- Nội dung bản án:
Khoảng năm 2016 bị cáo K thường xuyên sử dụng điện thoại di động, máy tính lên mạng xã hội và biết trang 5 web DAO MINH QUAN là trang web của tổ chức “Chính phủ quốc gia Việt Nam lâm thời” do Đào Minh Quân cầm đầu, là tổ chức phản động, hoạt động nhằm mục đích xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam, lật đổ Nhà nước Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam.
Sau thời gian tìm hiểu, nghiên cứu, được sự hỗ trợ của chị gái là Nguyễn Thị Thu Sương (đang sinh sống Malaysia) là thành viên của tổ chức phản động trên. Bị cáo K đã thực hiện thủ tục làm đơn xin gia nhập tổ chức trên bằng hình thức: Ký tên đạp mặt Hồ Chí Minh và Mao Trạch Đông, chụp ảnh chân dung đang ký tên gạch chéo hình Chủ tịch Hồ Chí Minh trên tờ tiền mệnh giá 20.000 đồng…
Bị cáo đã được tổ chức phản động trên chấp nhận và cho hoạt động theo bí số A2015, bí danh Trần Phi Vân, sau này đổi bí số là B21194, bị cáo đã trực tiếp soạn thảo 12 bài viết có nội dung xuyên tạc chế độ Xã hội Chủ nghĩa, đưa những thông tin sai sự thật, bôi nhọ Đảng và Nhà nước Việt Nam…
- Tòa án tuyên án:
Tuyên bố bị cáo Nguyễn Bảo K phạm tội “Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân” căn cứ khoản 2 Điều 109 Bộ luật Hình sự.
5.2. Bản án số 129/2018/HS-PT ngày 18/4 /2018 của Tòa án nhân dân cấp cao tại Đà Nẵng:
- Nội dung bản án:
Tạ Tấn L, Nguyễn Quang Th1, Nguyễn Văn Ng, Nguyễn Văn T và Huỳnh Hữu Đ đã tự nguyện làm hồ sơ xin gia nhập vào tổ chức phản động lưu vong “Chính phủ quốc gia Việt Nam lâm thời” do đối tượng Trần Minh Quân tự xưng là Thủ tướng nhằm chống phá, lật đổ Đảng cộng sản Việt Nam và Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Các bị cáo đã tích cực tiến hành các hoạt động tuyên truyền, chống phá bằng các hành vi cụ thể như: Đặt loa phát lời kêu gọi cho CPQGVNLT tại các chùa ở Thành phố Hồ Chí Minh, in cờ ba que của chế độ Việt nam Cộng hòa, in khẩu hiệu để tuyên truyền, khuếch trương tổ chức CPQGVNLT, chuẩn bị các hoạt động chống phá nhân ngày 30/4/2025, lì xì tiền tết cho các thành viên trong “Tổ chức”, vận động trưng cầu dân ý bầu Đào Minh Q là “Tổng thống Đệ tam Cộng hòa”.
Bản án sơ thẩm tuyên: Các bị cáo Huỳnh Hữu Đ, Nguyễn Văn T, Nguyễn Văn Ng phạm tội “Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân”. Các bị cáo Đoàn Thị Bích Th, Phạm Long Đ1, Trần Thị Bích Ng1 phạm tội “Tuyên truyền chống Nhà nước Cộng Hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”. Bị cáo có đơn kháng cáo đều có chung nội dung án sơ thẩm áp dụng hình phạt đối với các bị cáo là quá nặng, xin được xét xử lại vụ án để được xem xét giảm nhẹ hình phạt.
Bản án phúc thẩm tuyên: Không chấp nhận kháng cáo xin giảm nhẹ hình phạt của các bị cáo: Huỳnh Hữu Đ, Nguyễn Văn T, Nguyễn Văn Ng, Phạm Long Đ1 và Đoàn Thị Bích Th. Không chấp nhận kháng cáo xin giảm nhẹ hình phạt và được hưởng án treo của bị cáo Trần Thị Bích Ng.
Giữ nguyên quyết định về hình phạt tại Bản án hình sự sơ thẩm. Xử phạt bị cáo Huỳnh Hữu Đ 13 năm tù, Nguyễn Văn T 12 năm tù, Nguyễn Văn Ng 12 năm tù về tội “Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân”. Xử phạt bị cáo Phạm Long Đ1 06 năm tù, Đoàn Thị Bích Th 05 năm tù, Trần Thị Bích Ng1 03 năm tù về tội “Tuyên truyền chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”.
- Tòa án tuyên án:
Tòa án Nhân dân cấp cao tại Đà Nẵng tuyên bị cáo Huỳnh Hữu Đ 13 năm tù, Nguyễn Văn Ng và Nguyễn Văn T cùng 12 năm tù về “Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân”.
5.3. Bản án số 233/2018/HSPT ngày 08-10-2018 của Tòa án nhân dân cấp cao tại Đà Nẵng:
- Nội dung bản án:
Bị cáo Đinh D đã có hành vi tìm hiểu, liên lạc và thực tế đã tham gia vào tổ chức phản động “X” do Đào Minh Q cầm đầu. Trong quá trình tham gia, bị cáo Đinh D đã được bổ nhiệm giữ chức vụ “Chủ tịch Hội đồng liên tôn tại Việt Nam”.
Đã nhận tiền, đã nhận máy vi tính và có nhiều hoạt động viết bài, chia sẻ những bài viết có nội dung tuyên truyền chống phá Đảng và Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt nam.
Ngoài ra, bị cáo còn có những hoạt động lôi kéo người khác tham gia hoạt động nhằm thực hiện tôn chỉ mục đích của tổ chức phản động “X” nhằm lật đổ chính quyền của nhân dân.
Bản án sơ thẩm tuyên: Bị cáo Đinh D (tức Đinh D) về tội “Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân”. Bị cáo có đơn kháng cáo về việc xin giảm nhẹ hình phạt.
- Tòa án tuyên án:
Tòa án cấp phúc thẩm tuyên: Không chấp nhận kháng cáo về việc xin giảm nhẹ hình phạt của bị cáo Đinh D (tức Đinh D), giữ nguyên phần quyết định về hình phạt của Bản án sơ thẩm đối với bị cáo, xử phạt bị cáo Đinh D (tên gọi khác Đinh D) 16 năm tù.
THAM KHẢO THÊM:
