Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ được quy định tại Điều 124 Bộ luật Hình sự 2015 nhằm bảo vệ quyền sống của trẻ sơ sinh trong những ngày đầu đời, giai đoạn đặc biệt nhạy cảm và dễ tổn thương. Tội danh này chỉ áp dụng với người mẹ và thường phát sinh trong bối cảnh tâm lý chịu ảnh hưởng nặng nề của tư tưởng lạc hậu hoặc hoàn cảnh khách quan đặc biệt.
Mục lục bài viết
- 1 1. Khái quát chung về Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ:
- 2 2. Cấu thành tội phạm của Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ:
- 3 3. Khung hình phạt của Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ:
- 4 4. Tình tiết định khung tăng nặng của Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ:
- 5 5. Phân biệt Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ và Tội giết người:
- 6 6. Bản án điển hình của Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ:
1. Khái quát chung về Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ:
1.1. Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ là gì?
Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ là hành vi xâm phạm đến tính mạng con người (con của người thực hiện hành vi) do người có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện, xâm phạm tới khách thể do pháp luật hình sự bảo vệ.
Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ được đặt ra nhằm xác định trách nhiệm hình sự riêng cho người mẹ, trong bối cảnh họ có thể bị ảnh hưởng nặng nề bởi tư tưởng lạc hậu, áp lực xã hội, tâm lý hoang mang hoặc hoàn cảnh khách quan đặc biệt mà chưa có khả năng kiểm soát hành vi một cách bình thường. Khác với tội giết người thông thường theo Điều 123 Bộ luật Hình sự 2015, Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ chỉ áp dụng trong phạm vi người mẹ và tập trung vào trẻ sơ sinh dưới 7 ngày tuổi – đối tượng đặc biệt cần bảo vệ.
Vì thế, có thể đưa ra khái niệm:
“Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ là hành vi vi phạm pháp luật của người mẹ đối với đứa con do chính mình sinh ra trong vòng 07 ngày tuổi, thể hiện ở hai dạng chính: Giết con ngay sau khi sinh hoặc vứt bỏ con dẫn đến nguy cơ đe dọa tính mạng hoặc hậu quả đứa trẻ chết. Khác với tội giết người thông thường, tội danh này chỉ áp dụng với người mẹ và trẻ sơ sinh, xuất phát từ những hoàn cảnh đặc biệt như bị ảnh hưởng nặng nề của tư tưởng lạc hậu, áp lực xã hội hoặc các yếu tố khách quan khác… khiến người mẹ chưa có khả năng nhận thức và kiểm soát hành vi một cách bình thường. Điều này cho thấy pháp luật hình sự vừa bảo vệ sinh mạng trẻ sơ sinh vừa xem xét yếu tố con người và hoàn cảnh xã hội của người mẹ nhằm cân bằng giữa trừng phạt và khoan hồng.”
1.2. ý nghĩa của quy định Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ trong pháp luật hình sự:
- Thứ nhất, thể hiện tính nhân đạo và khoan hồng của pháp luật: Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ chỉ áp dụng với người mẹ, xét đến hoàn cảnh đặc biệt và yếu tố tâm lý, tránh xử lý nghiêm khắc như tội giết người thông thường, đồng thời vẫn duy trì chế tài răn đe.
- Thứ hai, ngăn chặn những hành vi nguy hại từ tư tưởng lạc hậu: Việc hình sự hóa hành vi giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ góp phần nâng cao nhận thức xã hội, phòng ngừa các quan niệm mê tín và định kiến xã hội có thể dẫn đến hành vi gây nguy hại trẻ em.
- Thứ ba, tạo cơ sở pháp lý để xử lý và hỗ trợ người mẹ: Quy định về Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ nhằm mục đích đặt nền tảng cho việc hỗ trợ, tư vấn và can thiệp xã hội, hạn chế tối đa những hoàn cảnh thúc đẩy tội phạm.
- Thứ tư, bảo vệ quyền sống của trẻ sơ sinh: Trẻ sơ sinh là đối tượng yếu thế và chưa thể tự bảo vệ bản thân; Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ nhấn mạnh sự ưu tiên bảo vệ sinh mạng của trẻ trong những ngày đầu đời.
1.3. Cơ sở pháp lý của Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ:
Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ được quy định tại Điều 124 Bộ luật hình sự 2015
“1. Người mẹ nào do ảnh hưởng nặng nề của tư tưởng lạc hậu hoặc trong hoàn cảnh khách quan đặc biệt mà giết con do mình đẻ ra trong 07 ngày tuổi, thì bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
2. Người mẹ nào do ảnh hưởng nặng nề của tư tưởng lạc hậu hoặc trong hoàn cảnh khách quan đặc biệt mà vứt bỏ con do mình đẻ ra trong 07 ngày tuổi dẫn đến hậu quả đứa trẻ chết, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc bị phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.”
2. Cấu thành tội phạm của Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ:
Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ theo Điều 124 Bộ luật Hình sự 2015 quy định hai trường hợp phạm tội và cũng có thể được coi là hai tội danh. Đó là;
- Tội giết con mới đẻ;
- Tội vứt bỏ con mới đẻ.
Cấu thành tội phạm của Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ được thể hiện qua những yếu tố sau đây:
2.1. Khách thể:
Điều 12 Luật trẻ em năm 2016 quy định: Trẻ em có quyền được bảo vệ tính mạng, được bảo đảm tốt nhất các điều kiện sống và phát triển.
Tội phạm giết con mới đẻ và vứt con mới đẻ đã trực tiếp xâm hại quyền sống của con người, quyền được tôn trọng và bảo vệ tính mạng của trẻ em.
Đối tượng tác động của tội phạm này là “con mới đẻ” trong vòng 07 ngày tuổi. Theo đó, đứa trẻ phải còn sống và trong vòng 07 ngày kể từ khi đứa trẻ được sinh ra đến khi bị xâm hại. Nếu hành vi xâm phạm đến đứa trẻ từ ngày thứ 08 trở đi thì sẽ cấu thành các tội phạm khác tương ứng (ví dụ: Tội giết người theo Điều 123 Bộ luật Hình sự 2015).
2.2. Mặt khách quan:
Thứ nhất, trường hợp giết con mới đẻ:
- Về hành vi: Người mẹ chịu ảnh hưởng nặng nề của tư tưởng lạc hậu hoặc trong hoàn cảnh khách quan đặc biệt có hành vi cố tình giết con mới đẻ. Hành vi giết con mới đẻ có thể được thực hiện thông qua các hình thức như: bóp mũi, bóp cổ cho ngạt thở hoặc không cho con bú dẫn đến đứa trẻ chết…
- Về mặt hậu quả: Đứa trẻ mới sinh ra bị tước đoạt mạng sống.
Thứ hai, trường hợp vứt bỏ con mới đẻ:
- Về hành vi: Người mẹ chịu ảnh hưởng nặng nề của tư tưởng lạc hậu hoặc trong hoàn cảnh khách quan đặc biệt có hành vi cố tình vứt bỏ con do mình đẻ ra trong 07 ngày tuổi dẫn đến hậu quả đứa trẻ chết. Trong đó, hành vi vứt bỏ con mới để được hiểu là hành vi của người mẹ đế đứa trẻ ở nơi xa rời sự chăm sóc của mình nhưng không mong muốn đứa trẻ chết. Hành vi vứt bỏ con mới đẻ có thể được thể hiện thông qua việc: Vứt con ngoài cổng chùa, vứt con vào thùng rác, ngoài đường phố…
- Về mặt hậu quả: Làm chết con mới đẻ là hậu quả bắt buộc.
Pháp luật xác định thời điểm 07 ngày đầu tiên sau sinh là giai đoạn trẻ cực kỳ non nớt, hoàn toàn phụ thuộc vào sự chăm sóc của người mẹ. Việc giết hoặc vứt bỏ trẻ trong khoảng thời gian này tăng tính nguy hiểm và nghiêm trọng của hành vi bởi trẻ chưa có khả năng tự vệ hoặc nhận sự giúp đỡ từ bên ngoài. Điều này được coi là tình tiết định khung hình phạt tăng nặng nhằm bảo vệ quyền sống cơ bản của trẻ sơ sinh.
2.3. Chủ thể:
Tội phạm giết con mới đẻ và vứt con mới đẻ có chủ thể đặc biệt là người mẹ của nạn nhân. Tình mẫu tử là tình thương yêu, là sự hi sinh, chở che, bao dung của người mẹ đối với con. Tuy nhiên, chủ thể thực hiện tội danh này là chính người mẹ có mối quan hệ huyết thống với nạn nhân – chính con ruột của mình đang trong tình trạng sau khi sinh con 07 ngày.
Người mẹ có năng lực trách nhiệm hình sự khi thực hiện hành vi giết con mới đẻ và vứt con mới đẻ, người mẹ nhận thức được tính nguy hiểm cho xã hội của hành vi của mình và điều khiển được hành vi ấy tuy nhiên người mẹ vẫn mong muốn con mình chết do phải chịu nhiều áp lực.
Về độ tuổi: Chủ thể của Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ là người từ đủ 16 tuổi trở lên (Điều 12 Bộ luật Hình sự 2015).
2.4. Mặt chủ quan:
Lỗi của người mẹ phạm tội giết con mới đẻ và vứt con mới đẻ là lỗi cố ý, thể hiện sự chủ động khi có cùng dấu hiệu chung là cái chết của đứa trẻ.
Người mẹ đã có sự nhận thức trước về sự nguy hiểm của hành động của mình và có thể dẫn đến hậu quả là đứa trẻ bị mất mạng, tuy nhiên họ vẫn tiếp tục hành vi phạm tội.
3. Khung hình phạt của Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ:
Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ theo Điều 124 Bộ luật Hình sự năm 2015 có 02 khung hình phạt chính như sau:
- Khung 1: Phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
- Khung 2: Phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc bị phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.
4. Tình tiết định khung tăng nặng của Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ:
Tình tiết định khung tăng nặng của Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ theo ĐIều 124 Bộ luật Hình sự 2015 gồm những tình tiết sau đây:
a. Ảnh hưởng nặng nề của tư tưởng lạc hậu:
Tình tiết này thể hiện rằng hành vi phạm tội xuất phát từ quan niệm, niềm tin sai lệch, cổ hủ của người mẹ về việc sinh con. Chẳng hạn như kỳ thị giới tính, sợ hãi mang thai ngoài ý muốn hay tin vào các mê tín dân gian. Khi hành vi giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ phát sinh trong bối cảnh này, pháp luật xem đây là nguyên nhân khách quan làm tăng nguy cơ xã hội và hậu quả đối với đứa trẻ, dẫn tới hình phạt tăng nặng. Mức độ ảnh hưởng nặng nề được xác định dựa trên hoàn cảnh, nhận thức và thái độ của người mẹ tại thời điểm phạm tội.
b. Hoàn cảnh khách quan đặc biệt:
Hoàn cảnh khách quan đặc biệt bao gồm những điều kiện khẩn trương, bất khả kháng như sinh con ngoài ý muốn trong điều kiện không có người chăm sóc, sinh con khi đang gặp nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng hoặc trong tình trạng áp lực tâm lý cao. Khi tội phạm xảy ra trong bối cảnh này, người mẹ có thể bị hạn chế khả năng nhận thức và kiểm soát hành vi nhưng pháp luật vẫn coi đây là tình tiết để định khung hình phạt hợp lý nhằm vừa bảo vệ quyền sống của trẻ vừa xét đến hoàn cảnh cụ thể của người phạm tội.
c. Hậu quả dẫn đến cái chết của đứa trẻ:
Trong trường hợp vứt bỏ con mới đẻ dẫn đến tử vong, hậu quả nghiêm trọng này được coi là tình tiết tăng nặng trong việc áp dụng hình phạt. Pháp luật quy định hậu quả này nhằm phản ánh mức độ nguy hiểm cho xã hội và thiệt hại đối với quyền sống của trẻ em.
5. Phân biệt Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ và Tội giết người:
| Tiêu chí | Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ (Điều 124 Bộ luật Hình sự 2015) | Tội giết người (Điều 123 Bộ luật Hình sự 2015) |
| Chủ thể | Chỉ áp dụng với người mẹ trực tiếp sinh ra đứa trẻ. | Bất kỳ ai đủ tuổi và năng lực trách nhiệm hình sự. |
| Khách thể | Quyền sống và quyền được bảo vệ của trẻ sơ sinh trong 07 ngày tuổi. | Quyền sống và quyền được bảo vệ của mọi người và không phân biệt tuổi tác. |
| Thời điểm/điều kiện thực hiện hành vi | Chỉ áp dụng đối với trẻ 07 ngày tuổi đầu tiên; xảy ra trong bối cảnh ảnh hưởng của tư tưởng lạc hậu hoặc hoàn cảnh khách quan đặc biệt. | Không giới hạn thời điểm hay hoàn cảnh; có thể xảy ra bất kỳ lúc nào. |
| Hành vi cụ thể | Giết con mới đẻ do chính mình sinh ra; Vứt bỏ con mới đẻ dẫn đến hậu quả chết. | Giết người với các hình thức khác nhau, bao gồm cố ý, man rợ, lợi dụng nghề nghiệp, thuê giết hoặc nhằm mục đích thực hiện hoặc che giấu tội phạm khác. |
| Động cơ, nguyên nhân | Xuất phát từ tư tưởng lạc hậu hoặc hoàn cảnh khách quan đặc biệt như: áp lực xã hội, tình trạng tâm lý khó khăn, hoặc mê tín. | Có thể xuất phát từ động cơ đê hèn, côn đồ, trả thù, vụ lợi hoặc nhằm che giấu tội khác, không hạn chế nguyên nhân khách quan. |
| Mức độ nguy hiểm | Mức độ nguy hiểm xã hội thấp hơ vì chủ thể chỉ là người mẹ và hành vi chỉ giới hạn trong phạm vi con mới đẻ. | Mức độ nguy hiểm xã hội cao hơn vì chủ thể có thể giết bất kỳ ai, có thể gây hậu quả nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng. |
| Hình phạt | Khung 1: Phạt tù từ 12 năm đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình. Khung 2: Phạt tù từ 07 năm đến 15 năm. Người chuẩn bị phạm tội này thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm. Người phạm tội còn có thể bị cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm, phạt quản chế hoặc cấm cư trú từ 01 năm đến 05 năm. | Khung 1: Phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm. Khung 2: Phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc bị phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm. |
| Hoàn thành tội phạm | Tội phạm hoàn thành ngay khi giết hoặc vứt bỏ con trong 07 ngày tuổi. | Tội phạm hoàn thành khi nạn nhân chết. Nếu chưa chết có thể truy cứu Tội cố ý gây thương tích theo Điều 134 Bộ luật Hình sự 2015 hoặc Tội giết người chưa đạt. |
| Tính chất đặc biệt của pháp luật | Chỉ áp dụng đối với trẻ sơ sinh và có tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm vì áp lực tâm lý và tư tưởng lạc hậu. | Áp dụng rộng, không có giảm nhẹ đặc thù nào liên quan đến tuổi tác của người thực hiện, trừ khi có các tình tiết giảm nhẹ chung của Điều 51 Bộ luật Hình sự 2015. |
6. Bản án điển hình của Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ:
- Tên bản án:
Bản án số 28/2021/HS-ST ngày 05/02/2021 của Tòa án nhân dân quận 7, thành phố Hồ Chí Minh.
- Nội dung vụ án:
Vào khoảng 05 giờ 30 phút ngày 07/7/2020, PTMH không có chồng, sinh bé trai tại phòng trọ 11G, địa chỉ: 160/91/23/5 NVQ, phường PT, Quận B. Sau sinh, bé trai khóc thì H dùng tay che miệng bé trai rồi trùm chăn bít người để không ai nghe thấy tiếng khóc, lúc này bà PTNT (ở chung phòng trọ) nghe thấy tiếng khóc và đi ra nhà vệ sinh thấy có máu, hỏi H thì H nói “không có gì hết, em bị té”, bé trai tiếp tục khóc thì H tiếp tục dùng tay che miệng bé trai.
Đến hơn 07 giờ sáng ngày 07/7/2020, thấy mọi người trong phòng đi làm, H buông tay ra, thấy bé trai không còn khóc và nằm bất động. H đặt bé trai nằm cạnh người và ngủ thiếp đi do quá mệt. Khi thức dậy phát hiện bé trai mất, H đi giặt quần áo, chăn và bỏ xác bé trai vào bọc nylon bỏ vào ba lô màu đen, đặt cạnh chỗ nằm. Bà NTKL, quản lý nhà trọ nghe bà T gọi điện cho chồng bà L nói có tiếng “e e” như tiếng mèo kêu và sợ H gặp chuyện gì vì lúc sáng thấy H chảy nhiều máu. Bà L lên mở cửa thấy H nằm đắp mền.
Bà L hỏi H trả lời tới tháng của phụ nữ nên không sao. Khoảng 15 giờ cùng ngày, bà L tiếp tục lên phòng để hỏi, nhưng H vẫn nói không có chuyện gì. Sáng ngày 08/7/2020, khi mọi người trong phòng đi làm, H mở balo lấy dao cắt dây rốn của bé trai, rồi bỏ lại ba lô, mang xuống xe định mang về quê chôn cất, khi mang xuống xe thì bị bà NTKL gọi lại, kiểm tra ba lô thì phát hiện bên trong có xác bé trai, nên trình báo Công an phường P.
- Quyết định của Tòa án:
+ Tuyên bố: Bị cáo PTMH phạm tội “Giết con mới đẻ”.
+ Xử phạt bị cáo PTMH 09 (chín) tháng tù nhưng cho hưởng án treo, thời gian thử thách 18 (mười tám) tháng, kể từ ngày tuyên án 05/02/2021.
THAM KHẢO THÊM:
