Theo đạo Công Giáo có ly hôn đơn phương được không?

1. Người theo Công Giáo có được ly hôn đơn phương không?

Trong xã hội hiện đại, hôn nhân được xem là sự kết hợp dựa trên tình yêu và sự tự nguyện của hai người. Tuy nhiên, thực tế không phải lúc nào cuộc sống hôn nhân cũng diễn ra suôn sẻ. Nhiều cặp đôi vì mâu thuẫn trầm trọng, cả hai bên không thể có tiếng nói chung sau thời gian dài cố gắng đã tìm đến ly hôn và coi đây là một giải pháp cuối cùng.

Tuy nhiên, đối với người theo đạo Công Giáo thì vấn đề ly hôn (đặc biệt là ly hôn đơn phương) trở nên phức tạp hơn. Theo giáo lý Công Giáo, hôn nhân là bí tích thiêng liêng và được Thiên Chúa chúc lành, vì thế hôn nhân có tính “bất khả phân ly” – nghĩa là không thể phá bỏ bằng ý chí chủ quan của con người.

Chính vì vậy, nhiều người đặt ra câu hỏi: 

Người theo đạo Công Giáo có được quyền ly hôn đơn phương theo pháp luật Việt Nam không? 

Trước hết cần khẳng định: Công dân bình đẳng về giới tính, tôn giáo và tín ngưỡng… Điều này xuất phát từ quyền con người được Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội Chủ nghĩa Việt Nam bảo vệ. Và người theo đạo Công giáo vẫn CÓ QUYỀN ly hôn đơn phương nếu đáp ứng được đầy đủ điều kiện luật định. 

1.1. Căn cứ thực hiện quyền ly hôn đơn phương cho người theo đạo Công giáo:

Khoản 1 Điều 39 Bộ luật Dân sự 2015 quy định: Cá nhân có quyền kết hôn, ly hôn, quyền bình đẳng của vợ chồng, quyền xác định cha, mẹ, con, quyền được nhận làm con nuôi, quyền nuôi con nuôi và các quyền nhân thân khác trong quan hệ hôn nhân, quan hệ cha mẹ và con và quan hệ giữa các thành viên gia đình.

Điều 51 Luật Hôn nhân gia đình 2014 quy định: Vợ, chồng hoặc cả hai người có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết ly hôn. Hoặc cha, mẹ, người thân thích khác có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết ly hôn trong những trường hợp đặc biệt (khoản 2 Điều 51).

Điều 56 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định về ly hôn theo yêu cầu của một bên (ly hôn đơn phương), hướng dẫn tại Điều 4 của Nghị quyết 01/2024/NQ-HĐTP:

Khi vợ hoặc chồng yêu cầu ly hôn mà hòa giải tại Tòa án không thành thì Tòa án giải quyết cho ly hôn nếu:

• Có căn cứ về việc vợ, chồng có hành vi bạo lực gia đình;
• Hoặc vi phạm nghiêm trọng quyền, nghĩa vụ của vợ, chồng làm cho hôn nhân lâm vào tình trạng trầm trọng, đời sống chung không thể kéo dài, mục đích của hôn nhân không đạt được.

Kết luận: Pháp luật có quy định về quyền ly hôn đơn phương của cá nhân khi đáp ứng được đầy đủ điều kiện luật định, trong đó bao gồm cả những cá nhân theo đạo Công giáo. 

1.2. Người theo đạo Công giáo có quyền ly hôn đơn phương không?

Theo các điều luật nêu trên: Nếu một bên là người Công Giáo và cuộc sống hôn nhân đã rơi vào tình trạng trầm trọng thì họ vẫn có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết ly hôn đơn phương. 

Thực tế, giữa pháp luật và giáo luật cũng có mối quan hệ ràng buộc lẫn nhau:

• Quyền ly hôn là quyền dân sự, được pháp luật bảo đảm bình đẳng cho tất cả mọi người;
• Giáo luật không công nhận ly hôn giữa các cá nhân trong Công giáo;
• Pháp luật quốc gia độc lập với giáo luật. Tòa án vẫn sẽ căn cứ vào Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 để xét xử, không căn cứ vào quy định của tôn giáo;
• Ly hôn theo pháp luật không làm mất tư cách tín hữu nhưng sẽ ảnh hưởng đến việc tái hôn trong Giáo hội. Một cá nhân nếu muốn tái hôn trong Giáo hội thì cần thực hiện thủ tục “tiêu hôn” tại Tòa án Hôn phối của Giáo hội sau khi ly hôn dân sự.

Kết luận: Người theo đạo Công giáo hoàn toàn được phép ly hôn đơn phương về mặt pháp luật.

2. Thủ tục ly hôn đơn phương cho người theo đạo Công Giáo:

Thủ tục ly hôn đơn phương cho người theo đạo Công Giáo về cơ bản cũng giống như thủ tục ly hôn đơn phương thông thường. Pháp luật Hôn nhân gia đình Việt Nam không có quy định đặc biệt dành riêng cho người có tôn giáo. 

Thủ tục ly hôn đơn phương cho người theo đạo Công Giáo được thực hiện như sau:

2.1. Hồ sơ ly hôn đơn phương cho người theo đạo Công Giáo:

• Đơn khởi kiện ly hôn đơn phương (theo mẫu chung do pháp luật quy định);
• Bản chính Giấy chứng nhận kết hôn;
• Bản sao giấy tờ tùy thân của bên khởi kiện và bên bị kiện, nếu có (có chứng thực);
• Giấy khai sinh của con (nếu có con chung);
• Tài liệu về tài sản chung (nếu yêu cầu chia tài sản) như: giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, giấy tờ xe, sổ tiết kiệm…;
• Chứng cứ chứng minh căn cứ ly hôn (ảnh, tin nhắn hoặc kết luận của cơ quan chức năng về bạo lực gia đình…).

Lưu ý: Pháp luật không có yêu cầu phải nộp giấy xác nhận từ Giáo hội Công Giáo trong quá trình thực hiện thủ tục ly hôn đơn phương.

2.2. Quy trình ly hôn đơn phương cho người theo đạo Công Giáo:

• Nộp đơn khởi kiện tại Tòa án nhân dân cấp huyện nơi bị đơn cư trú, làm việc (Điều 35 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, sửa đổi năm 2025);
• Tòa án thụ lý đơn: Sau khi nộp tạm ứng án phí (khoảng 300.000 đồng trong trường hợp các bên không có tranh chấp về tài sản);
• Tiến hành hòa giải tại Tòa án: Tòa án sẽ tiến hành hòa giải để các bên thỏa thuận đoàn tụ hoặc giải quyết tranh chấp. Trong trường hợp các bên hòa giải không thành thì Tòa án sẽ đưa vụ án ra xét xử theo thủ tục chung;
• Căn cứ Điều 56 Luật Hôn nhân gia đình năm 2014, Tòa án sẽ xem xét và ra bản án cho ly hôn nếu xét thấy có căn cứ.

2.3. Những điểm cần lưu ý khi ly hôn đơn phương cho người theo đạo Công Giáo:

• Trong quá trình thực hiện thủ tục ly hôn, người yêu cầu ly hôn đơn phương không cần ý kiến Giáo hội do đây không phải giấy tờ bắt buộc để nộp tại Tòa án;
• Ly hôn dân sự không đồng nghĩa với việc đương nhiên bị hủy hôn phối trong Giáo hội. Trong trường hợp cá nhân đã ly hôn muốn tái hôn trong Giáo hội thì cá nhân đó cần làm thủ tục tiêu hôn phối tại Tòa án Hôn phối của Giáo hội;
• Nếu có con chung, việc nuôi con và cấp dưỡng được giải quyết theo Luật Hôn nhân gia đình năm 2014 và các văn bản pháp luật khác có liên quan, không phải theo Giáo luật.

3. Quan điểm của Giáo hội Công Giáo về ly hôn đơn phương:

Để hiểu rõ vì sao người Công giáo gặp khó khăn khi đề cập đến ly hôn thì chúng ta cần nhìn nhận quan điểm của Giáo hội về hôn nhân. Cụ thể dưới góc nhìn như sau:

3.1. Hôn nhân là bí tích thiêng liêng và bất khả phân ly:

• Theo giáo lý và giáo luật Công Giáo, hôn nhân không chỉ là một sự thỏa thuận dân sự mà còn là một bí tích thiêng liêng. Nó mang ý nghĩa gắn bó vĩnh viễn giữa hai người nam và nữ trước mặt Thiên Chúa;
• Giáo luật Công Giáo (Bộ Giáo luật 1983 tại Điều 1055) có quy định về “giao ước hôn nhân”, nhờ đó một người nam và một người nữ thiết lập một cộng đoàn toàn thể của đời sống, cùng nhau tạo ra hạnh phúc chung, cùng nhau sinh sản và giáo dục con cái;
• Do đó, hôn nhân Công Giáo có đặc tính duy nhất và bất khả phân ly. Hay nói cách khác, một khi đã hoàn thành quá trình kết hôn (hợp pháp về giáo luật) thì không ai có thể hủy bỏ ngoài cái chết của một trong hai bên.

3.2. Giáo luật không công nhận ly hôn theo nghĩa pháp lý:

• Trong Giáo hội Công Giáo, khái niệm “ly hôn” không tồn tại. Giáo hội chỉ thừa nhận một số trường hợp đặc biệt gọi là “tuyên bố tiêu hôn” hoặc “hủy hôn phối” khi chứng minh được hôn nhân ngay từ đầu không thành sự (ví dụ: thiếu tự do ưng thuận, có ngăn trở kết hôn hoặc gian dối…);
• Điều này đồng nghĩa với việc, dù Tòa án dân sự tuyên bố hai người ly hôn nhưng về mặt tôn giáo thì họ vẫn được xem là vợ chồng hợp pháp trong Giáo hội, trừ khi có phán quyết tiêu hôn của Tòa án Hôn phối (Tribunal) thuộc Giáo hội.

3.3. Tác động của ly hôn dân sự đối với đời sống tôn giáo:

• Một người Công giáo sau khi ly hôn dân sự vẫn có thể tham dự Thánh lễ, cầu nguyện và tham gia sinh hoạt giáo xứ;
• Tuy nhiên, nếu họ tái hôn dân sự mà không có quyết định tiêu hôn của Giáo hội thì họ sẽ không được phép lãnh nhận một số bí tích (ví dụ như Thánh Thể…) bởi vì Giáo hội vẫn coi “hôn nhân đầu tiên” đang còn tồn tại.

4. Những khó khăn thường gặp khi y hôn đơn phương cho người theo đạo Công Giáo:

Người theo đạo Công giáo khi quyết định ly hôn đơn phương thường gặp nhiều thách thức không chỉ về pháp lý mà còn về tâm lý và xã hội. 

Dưới đây là các khó khăn chính và hướng xử lý:

4.1. Áp lực từ gia đình và cộng đồng tôn giáo: 

• Giáo lý Công Giáo coi hôn nhân là bí tích bất khả phân ly, vì vậy việc ly hôn thường bị xem là trái với Giáo luật;
• Người ly hôn có thể bị gia đình, cộng đồng tôn giáo chỉ trích và gây áp lực về tinh thần.

Cách xử lý:

• Chuẩn bị tâm lý trước khi nộp đơn ly hôn đơn phương tại Cơ quan nhà nước có thẩm quyền;
• Trao đổi với linh mục hoặc đại diện giáo xứ để tìm sự cảm thông;
• Giáo hội khuyến khích hòa giải, vì vậy các bên có thể tìm đến sự tư vấn trước khi tiến hành ly hôn.

4.2. Hiểu sai về quyền pháp lý: 

Nhiều người cho rằng theo đạo Công Giáo thì pháp luật sẽ không cho phép ly hôn – điều này là hoàn toàn sai lầm.

Thực tế, pháp luật Việt Nam bảo đảm quyền bình đẳng trong hôn nhân, không phân biệt tôn giáo Điều 36 Hiến pháp năm 2013 quy định: Nam, nữ có quyền kết hôn, ly hôn. Hôn nhân theo nguyên tắc tự nguyện, tiến bộ, một vợ một chồng, vợ chồng bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau.

Cách xử lý:

• Tìm hiểu kỹ quy định pháp luật hoặc nhờ Luật sư tư vấn trước khi nộp đơn;
• Chuẩn bị đầy đủ căn cứ để chứng minh hôn nhân lâm vào tình trạng trầm trọng, đời sống hôn nhân không thể kéo dài theo Điều 56 Luật Hôn nhân gia đình năm 2014 để tránh bị yêu cầu bổ sung nhiều lần hoặc trả lại hồ sơ do không có căn cứ ly hôn hợp pháp.

4.3. Vấn đề tái hôn trong Giáo hội:

• Sau khi ly hôn dân sự, nếu chưa được Tòa án Hôn phối tuyên “tiêu hôn” thì người Công Giáo không được tái hôn trong Giáo hội.
• Điều này ảnh hưởng đến cuộc sống tín ngưỡng nếu người đó muốn lập gia đình mới và vẫn giữ đức tin.

Cách xử lý:

• Thực hiện thủ tục xin tuyên tiêu hôn phối tại Tòa án Hôn phối Giáo hội nếu có nhu cầu tái hôn;
• Hiểu rõ bản chất rằng ly hôn dân sự và giáo luật là hai hệ thống độc lập, vì vậy mỗi bên đều có nguyên tắc riêng;

5. Làm sao dung hòa giữa pháp luật và niềm tin tôn giáo trong Công giáo?

Ly hôn đơn phương của người theo đạo Công Giáo tại Việt Nam hoàn toàn được pháp luật cho phép nếu đáp ứng điều kiện luật định.

Tuy nhiên, về phía Giáo hội Công Giáo thì hôn nhân vẫn được coi là bí tích bất khả phân ly và không thừa nhận việc ly hôn theo nghĩa pháp lý.

Vì thế để dung hòa giữa hai bên, người theo đạo Công Giáo nên:

• Tôn trọng pháp luật để giải quyết vấn đề hôn nhân một cách minh bạch, hợp pháp;
• Tham khảo ý kiến Giáo hội để hiểu rõ tác động của quyết định này đối với đời sống đức tin;
• Chuẩn bị tâm lý trước áp lực xã hội, đồng thời tìm kiếm sự hỗ trợ từ gia đình và luật sư chuyên môn;
• Việc ly hôn là quyết định hệ trọng, đặc biệt với người có niềm tin tôn giáo mạnh mẽ. Do đó trước khi đưa ra sự lựa chọn, mỗi cá nhân cần cân nhắc kỹ lưỡng để vừa đảm bảo quyền lợi hợp pháp vừa duy trì sự bình an trong đời sống tinh thần.

THAM KHẢO THÊM:

• Đạo Công Giáo và đạo Thiên Chúa có phải là một không?
• Thủ tục kết hôn người Công giáo? Thủ tục hôn nhân Công giáo?
• Ly hôn trong đạo Công giáo được quy định như thế nào?