Quyền được lãng quên là một quyền quan trọng, góp phần bảo vệ quyền riêng tư và tự do của mỗi cá nhân. Trong thời đại công nghệ số, quyền này càng trở nên cần thiết, khi dữ liệu cá nhân của chúng ta đang được thu thập, lưu trữ và sử dụng ở quy mô lớn.
Mục lục bài viết
1. Quyền được lãng quên là gì?
Quyền được lãng quên (right to be forgotten) là quyền của một cá nhân yêu cầu xóa thông tin cá nhân của mình khỏi internet, bao gồm cả thông tin mà người đó đã đăng trực tuyến và thông tin mà người khác đã đăng lại. Quyền này được dựa trên quyền riêng tư và quyền tự quyết của cá nhân.
Quyền được lãng quên được thiết lập lần đầu tiên tại Liên minh Châu Âu (EU) vào năm 2014, theo phán quyết của Tòa án Công lý Châu Âu (CJEU) trong vụ kiện Costeja. Trong vụ kiện này, một người đàn ông Tây Ban Nha đã yêu cầu Google xóa một liên kết đến một bài báo báo chí cũ về việc ông bị tịch thu nhà do nợ thuế. Tòa án CJEU đã đồng ý với ông, tuyên bố rằng Google có nghĩa vụ xóa liên kết đó nếu nó không còn cần thiết hoặc không còn phù hợp.
Quyền được lãng quên đã được áp dụng ở nhiều quốc gia khác trên thế giới, bao gồm Argentina, Brazil, Canada, Mexico, và Thụy Sĩ. Tại Việt Nam, quyền này được quy định trong Luật An ninh mạng năm 2018, theo đó, cơ quan, tổ chức, cá nhân xử lý dữ liệu cá nhân có trách nhiệm xóa bỏ dữ liệu cá nhân khi có yêu cầu của chủ thể dữ liệu cá nhân, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.
Quyền được lãng quên có thể được áp dụng trong một số trường hợp sau:
– Thông tin cá nhân đã lỗi thời hoặc không còn chính xác.
– Thông tin cá nhân gây phương hại đến danh dự, nhân phẩm, uy tín của cá nhân.
– Thông tin cá nhân được thu thập hoặc sử dụng trái pháp luật.
– Cá nhân đã rút lại sự đồng ý cho việc xử lý dữ liệu cá nhân.
Dưới đây là một số ví dụ về quyền được lãng quên:
– Một người bị kết án tù nhưng sau đó được ân xá, họ có quyền yêu cầu xóa thông tin về bản án của họ khỏi các nguồn dữ liệu công khai.
– Một người bị bôi nhọ trên mạng xã hội, họ có quyền yêu cầu xóa thông tin bôi nhọ đó.
– Một người đã nghỉ việc tại một công ty, họ có quyền yêu cầu xóa thông tin về quá trình làm việc của họ tại công ty đó khỏi các nguồn dữ liệu công khai.
2. Vấn đề bảo vệ dữ liệu cá nhân là gì?
Vấn đề bảo vệ dữ liệu cá nhân là vấn đề quan trọng trong bối cảnh xã hội ngày càng phát triển và ứng dụng công nghệ thông tin ngày càng phổ biến. Dữ liệu cá nhân là thông tin có thể được sử dụng để nhận dạng một cá nhân, bao gồm họ tên, ngày tháng năm sinh, địa chỉ, số điện thoại, email,… Dữ liệu cá nhân có thể được thu thập, sử dụng và chia sẻ bởi các tổ chức, cá nhân khác nhau.
3. Quyền được lãng quên và vấn đề bảo vệ dữ liệu cá nhân:
Quyền được lãng quên và vấn đề bảo vệ dữ liệu cá nhân có mối quan hệ mật thiết với nhau. Quyền được lãng quên là một quyền của cá nhân để bảo vệ dữ liệu cá nhân của mình. Quyền này giúp cá nhân kiểm soát thông tin cá nhân của mình, ngăn chặn việc thông tin cá nhân của họ bị sử dụng sai mục đích hoặc gây hại cho họ.
Quyền được lãng quên có ý nghĩa quan trọng đối với việc bảo vệ dữ liệu cá nhân, cụ thể như sau:
– Bảo vệ quyền riêng tư của cá nhân: Quyền được lãng quên giúp cá nhân bảo vệ quyền riêng tư của mình, ngăn chặn việc thông tin cá nhân của họ bị công khai, lan truyền mà không có sự đồng ý của họ.
– Bảo vệ danh dự, uy tín của cá nhân: Quyền được lãng quên giúp cá nhân bảo vệ danh dự, uy tín của mình, ngăn chặn việc thông tin cá nhân của họ bị sử dụng để vu khống, bôi nhọ.
– Bảo vệ quyền tự do ngôn luận của cá nhân: Quyền được lãng quên giúp cá nhân bảo vệ quyền tự do ngôn luận của mình, ngăn chặn việc thông tin cá nhân của họ bị sử dụng để đe dọa, trù dập.
4. Mối quan hệ giữa AI với quyền được lãng quên:
Trí tuệ nhân tạo (AI) đang phát triển với tốc độ chóng mặt và đang có tác động sâu sắc đến nhiều lĩnh vực của đời sống, bao gồm cả lĩnh vực bảo vệ dữ liệu cá nhân và quyền được lãng quên.
AI có thể giúp bảo vệ quyền được lãng quên theo nhiều cách:
– AI có thể giúp các tổ chức, cá nhân dễ dàng hơn trong việc tuân thủ các quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân. Ví dụ, AI có thể được sử dụng để tự động phân tích dữ liệu cá nhân, xác định dữ liệu nào cần được xóa bỏ và xóa bỏ dữ liệu đó một cách an toàn.
– AI có thể giúp các cá nhân dễ dàng hơn trong việc yêu cầu xóa bỏ dữ liệu cá nhân của mình. Ví dụ, AI có thể được sử dụng để tạo ra các ứng dụng trực tuyến cho phép các cá nhân yêu cầu xóa bỏ dữ liệu của họ một cách đơn giản và hiệu quả.
Tuy nhiên, AI cũng có thể gây ra những thách thức đối với quyền được lãng quên:
– AI có thể được sử dụng để thu thập và lưu trữ dữ liệu cá nhân một cách dễ dàng hơn. Điều này có thể khiến việc xóa bỏ dữ liệu cá nhân trở nên khó khăn hơn.
– AI có thể được sử dụng để phân tích dữ liệu cá nhân theo cách mà các cá nhân không thể kiểm soát. Điều này có thể khiến việc xóa bỏ dữ liệu cá nhân không còn hiệu quả.
Để giải quyết những thách thức này, cần có sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức, cá nhân và các nhà phát triển AI. Các cơ quan quản lý nhà nước cần ban hành các quy định chặt chẽ hơn về việc sử dụng AI trong thu thập, sử dụng và lưu trữ dữ liệu cá nhân. Các tổ chức, cá nhân cần có trách nhiệm tuân thủ các quy định này. Các nhà phát triển AI cần phát triển các công nghệ AI bảo vệ quyền riêng tư và quyền được lãng quên của người dùng.
AI được coi là một trong những công nghệ cốt lõi của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 trên toàn thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng. Ngoài những chính sách phát triển AI cần phải xây dựng một cơ chế nhằm chống lại những tác động tiêu cực của AI đối với quyền được lãng quên. Bởi lẽ, những thách thức và rủi ro về xã hội và pháp lý là luôn tiềm tàng, khi bùng phát thì rất khó kiểm soát. Chính vì vậy, chúng ta có một số khuyến nghị như sau:
Khuyến nghị 1: Xây dựng các quy định và chính sách phù hợp để khuyến khích và thúc đẩy việc sử dụng AI trong lĩnh vực này.
Đây là một khuyến nghị quan trọng, bởi lẽ các quy định và chính sách sẽ tạo ra hành lang pháp lý cho việc sử dụng AI trong lĩnh vực bảo vệ quyền được lãng quên. Các quy định và chính sách này cần đảm bảo cân bằng giữa quyền riêng tư của cá nhân và các lợi ích khác của xã hội, chẳng hạn như quyền tự do ngôn luận hoặc quyền tiếp cận thông tin.
Khuyến nghị 2: Tăng cường hợp tác giữa các cơ quan nhà nước, doanh nghiệp, tổ chức, và cá nhân.
Sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên này là cần thiết để đảm bảo việc sử dụng AI trong lĩnh vực bảo vệ quyền được lãng quên được thực hiện một cách hiệu quả và phù hợp với thực tiễn.
Khuyến nghị 3: Nâng cao nhận thức của người dân về quyền riêng tư và bảo vệ dữ liệu cá nhân.
Người dân cần được nâng cao nhận thức về quyền riêng tư và bảo vệ dữ liệu cá nhân của mình, từ đó có thể chủ động sử dụng các công cụ và giải pháp bảo vệ dữ liệu cá nhân do AI cung cấp.
Khuyến nghị 4: Nghiên cứu và phát triển các công nghệ AI mới nhằm bảo vệ quyền được lãng quên.
Các công nghệ AI mới có thể được sử dụng để tự động hóa quá trình xử lý yêu cầu xóa bỏ thông tin cá nhân, phát hiện và ngăn chặn xâm phạm dữ liệu cá nhân, hoặc giúp người dùng kiểm soát quyền truy cập vào dữ liệu cá nhân của mình.
Khuyến nghị 5: Thúc đẩy hợp tác quốc tế trong lĩnh vực này.
Hợp tác quốc tế sẽ giúp các quốc gia trao đổi kinh nghiệm và học hỏi lẫn nhau trong việc xây dựng và thực thi các quy định và chính sách về bảo vệ quyền được lãng quên.
