Quy định về tội nhập khẩu, phát tán các loài ngoại lai xâm hại

Sinh vật ngoại lai để lại rất nhiều tiêu cực như cạnh tranh thức ăn, nơi cư trú với các loài sinh vật bản địa; làm giảm tính đa dạng sinh học trong các hệ sinh thái; cản trở sự tái sinh tự nhiên của những loài bản địa do khả năng sinh trưởng và phát triển nhanh với mật độ dày đặc của loài ngoại lai; lai giống với những loài sinh vật bản địa, làm suy giảm nguồn gen.

Tội nhập khẩu, phát tán các loài ngoại lai xâm hại là hành vi nhập khẩu qua đường bộ, hàng không, đường biển các loài ngoại lai xâm hại về Việt Nam gây hậu quả nghiêm trọng; hoặc phát tán các loài ngoại lai xâm hại gây thiệt hại nghiêm trọng về tài sản cho xã hội, tổ chức, cá nhân. Vậy Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi bổ sung 2017 sẽ có những quy định như thế nào? Cùng tìm hiểu quy định của pháp luật về vấn đề này qua bài biết dưới đây

Căn cứ pháp lý:

– Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017.

1. Loài ngoại lai là gì?

Theo Khoản 19, Điều 3, Luật Đa dạng sinh học số 20/2008/QH12 của Quốc hội quy định: “Loài ngoại lai xâm hại là loài ngoại lai lấn chiếm nơi sinh sống hoặc gây hại đối với các loài sinh vật bản địa, làm mất cân bằng sinh thái tại nơi chúng xuất hiện và phát triển.”  Trong nhiều trường hợp khác, do thiếu vắng các đối thủ cạnh tranh và thiên địch như ở quê nhà cùng với điều kiện sống thuận lợi, các loài này có điều kiện sinh sôi nảy nở rất nhanh và đến một lúc nào đó phá vỡ cân bằng sinh thái bản địa và vượt khỏi tầm kiểm soát của con người. Lúc này nó trở thành loài ngoại lai xâm hại.

Sinh vật ngoại lai xâm hại có thể xâm nhập vào nước ta bằng nhiều con đường. Chẳng hạn như: Nhập khẩu chúng với mục đích phục vụ trong việc sản xuất, kinh doanh, nuôi trồng, phục vụ khoa học hoặc có thể là do du nhập không chủ đích là bám vào các phương tiện vận tải. Loài này có điểm chung là sinh sản nhanh chóng; khả năng cạnh tranh nguồn thức ăn, nơi sinh sống rất lớn; biên độ sinh thái của loài ngoại lai rộng, chúng thích ứng nhanh chóng với những thay đổi của môi trường.

Trong Luật Đa dạng sinh học 2008 đã quy định rất rõ ràng về các danh mục và việc kiểm soát việc nhập khẩu loài ngoại lai xâm hại:

Điều 50. Điều tra và lập Danh mục loài ngoại lai xâm hại

2. Ủy ban nhân dân cấp tỉnh tổ chức điều tra để lập Danh mục loài ngoại lai xâm hại trên địa bàn và báo cáo Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

3. Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, bộ, cơ quan ngang bộ khác, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh tổ chức điều tra, xác định loài ngoại lai xâm hại, thẩm định và ban hành Danh mục loài ngoại lai xâm hại.

Điều 51. Kiểm soát việc nhập khẩu loài ngoại lai xâm hại, sự xâm nhập từ bên ngoài của loài ngoại lai

1. Cơ quan hải quan chủ trì phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền tại cửa khẩu kiểm tra, phát hiện và xử lý vi phạm trong việc nhập khẩu loài thuộc Danh mục loài ngoại lai xâm hại.

2. Ủy ban nhân dân cấp tỉnh phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền tổ chức kiểm tra, đánh giá khả năng xâm nhập của loài ngoại lai từ bên ngoài để có biện pháp phòng ngừa, kiểm soát loài ngoại lai xâm hại.

2. Tội nhập khẩu, phát tán các loài ngoại lai xâm hại là gì?

Tội nhập khẩu, phát tán các loài ngoại lai xâm hại là hành vi gây nguy hiểm cho hệ sinh thái của Việt Nam và gây hiểm hiểm cho xã do người có đủ năng lực chịu trách nhiệm hình sự gây ra thuộc những hành vi và để lại hậu quả được quy định tại Điều 246, Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi bổ sung 2017.

3. Tội nhập khẩu, phát tán các loài ngoại lai xâm hại tiếng Anh là gì?

Tội nhập khẩu, phát tán các loài ngoại lai xâm hại “Importing, spreading invasive species”.

4. Quy định về tội nhập khẩu, phát tán các loài ngoại lai xâm hại

Tội nhập khẩu, phát tán các loài ngoại lai xâm hại được quy định cụ thể tại Điều 246, Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi bổ sung 2017:

1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây, thì bị phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 1.000.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:

a) Nhập khẩu trái phép loài động vật, thực vật ngoại lai xâm hại hoặc loài động vật, thực vật ngoại lai có nguy cơ xâm hại trong trường hợp vật phạm pháp trị giá từ 250.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng hoặc trong trường hợp vật phạm pháp trị giá dưới 250.000.000 đồng nhưng đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm;

b) Phát tán loài động vật, thực vật ngoại lai xâm hại hoặc loài động vật, thực vật ngoại lai có nguy cơ xâm hại, gây thiệt hại về tài sản từ 150.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 07 năm:

a) Có tổ chức;

b) Nhập khẩu trái phép loài động vật, thực vật ngoại lai xâm hại hoặc loài động vật, thực vật ngoại lai có nguy cơ xâm hại trong trường hợp vật phạm pháp trị giá 500.000.000 đồng trở lên;

c) Phát tán loài động vật, thực vật ngoại lai xâm hại hoặc loài động vật, thực vật ngoại lai có nguy cơ xâm hại, gây thiệt hại về tài sản 500.000.000 đồng trở lên;

d) Tái phạm nguy hiểm.

3. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

4. Pháp nhân thương mại phạm tội quy định tại Điều này, thì bị phạt như sau:

a) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 1 Điều này, thì bị phạt tiền từ 1.000.000.000 đồng đến 3.000.000.000 đồng;

b) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 2 Điều này, thì bị phạt tiền từ 3.000.000.000 đồng đến 5.000.000.000 đồng hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn từ 06 tháng đến 03 năm;

c) Pháp nhân thương mại còn có thể bị phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 1.000.000.000 đồng, cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định hoặc cấm huy động vốn từ 01 năm đến 03 năm.

Nhập khẩu  là sự trao đổi hàng hóa giữa các quốc gia trên nguyên tắc trao đổi ngang giá lấy tiền tệ là môi giới và thường tính trong một khoảng thời gian nhất định. Nhập khẩu không phải là hành vi buôn bán riêng lẻ mà nó là hệ thống các quan hệ buôn bán trong một nền kinh tế có cả tổ chức bên trong và bên ngoài.

Phát tán là một hoạt động sử dụng những phương tiện nào đó như phương tiện truyền thông hay phương tiện vận chuyển nhằm mục đích đưa ra xã hội một loại hình hay một loài sinh vật, hay một loại thông tin nào đó.

Có thể thấy việc nhập khẩu, phát tán loài ngoại lai xâm hại là một hành vi bị cấm gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ sinh thái cũng như xã hội  nên người thực hiện hành vi trên sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự được quy định trong Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi bổ sung 2017 và với mỗi hành vi vi phạm sẽ có những khung hình phạt  khác nhau.

Phạm tội có tổ chức là một hành vi đồng phạm mang tính đặc biệt hơn hình thức đồng phạm thông thường. Điều này thể hiện tính chất tinh vi, có quy mô, kế hoặc khi thực hiện hành vi phạm tội của người phạm tội.

Pháp nhân thương mại là pháp nhân có mục tiêu chính là tìm kiếm lợi nhuận và lợi nhuận được chia cho các thành viên. Việc thành lập, hoạt động và chấm dứt pháp nhân thương mại được thực hiện theo quy định của Bộ luật Dân sự , Luật doanh nghiệp và quy định khác của pháp luật có liên quan.

5. Các yếu tố cấu thành tội nhập khẩu, phát tán các loài ngoại lai xâm hại

Chủ thể tội phạm:

– Là bất kỳ người nào có đủ năng lực trách nhiệm hình sự và đạt độ tuổi luật hình sự quy định.

– Đối với trường hợp nhập khẩu trái phép loài động vật, thực vật ngoại lai xâm hại hoặc lài đồng vật, thực vật ngoại lai có nguy cơ xâm hại 250.000.000 đồng, dấu hiệu nhân thân “đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm” được sử dụng làm tình tiết định tội.

– Pháp nhân thương mại cũng có thể là chủ thể của tội nhập khẩu, phát tán các loài ngoại lai xâm lược.

Khách thể tội phạm:

Tội nhập khẩu, phát tán các loài ngoại lai xâm hại xâm phạm các quy định của nhà nước về bảo vệ môi trường, sinh thái, cụ thể là xâm phạm vào chế độ bảo vệ của nhà nước đối với môi trường sinh thái nhằm ngăn chặn, phòng ngừa sự phá hoại của các loài ngoại lai xâm hại.

Mặt khách quan của tội phạm:

+ Hành vi khách quan: hai dạng hành vi sau:

– Nhập khẩu qua đường bộ, hàng không, đường biển các loài ngoại lai xâm hại về Việt Nam gây hậu quả nghiêm trọng.

– Phát tán bằng các hình thức khác nhau như cho, bán, chuyển nhượng… các loài ngoại lai xâm hại ra môi trường.

+ Hậu quả: Hậu quả chỉ là dấu hiệu bắt buộc đối với hành vi phát tán vật ngoại lai xâm hại hoặc có nguy cơ xâm hại. Hậu quả ở khung định tội được xác định là gây thiệt hại về tài sản từ 150.000.000 đồng trở lên.

Ngoài ra, còn có những dấu hiệu khách quan khác như:  Đối với hành vi nhập khẩu trái phép vật ngoại lai, dấu hiệu khách quan định tội là giá trị của vật phạm pháp từ 250.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng hoặc trong trường hợp vật phạm pháp trị giá dưới 250.000.000 đồng nhưng đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm.

Mặt chủ quan của tội phạm:  Lỗi của tội nhập khẩu, phát tán các loài ngoại lai xâm hại là lỗi cố ý

– Tình tiết tăng nặng:

+ Có tổ chức;

+ Nhập khẩu trái phép loài động vật, thực vật ngoại lai xâm hại hoặc loài động vật, thực vật ngoại lai có nguy cơ xâm hại trong trường hợp vật phạm pháp trị giá 500.000.000 đồng trở lên;

+ Phát tán loài động vật, thực vật ngoại lai xâm hại hoặc loài động vật, thực vật ngoại lai có nguy cơ xâm hại, gây thiệt hại về tài sản 500.000.000 đồng trở lên.

Các yếu tố cấu thành của Tội nhập khẩu, phát tán các loài ngoại lai xâm hại là những yếu tố vô cùng quan trọng, mỗi một yếu tố sẽ ảnh hưởng đến những yếu tố khác, nếu thiếu một yếu tố sẽ không có tội phạm. Và mỗi một hành vi sẽ có mức xử phạt khác nhau và sẽ có khung hình phạt riêng đối với những tình tiết tăng nặng hoặc giảm nhẹ trách nhiệm hình sự.