Quản lý, sử dụng nhà ở có giá trị nghệ thuật, văn hóa, lịch sử

Từ lâu, công tác quản lý, bảo vệ, tôn tạo và phát huy giá trị giá trị của các di sản về văn hóa, nghệ thuật, lịch sử luôn được các sở, ban, ngành cũng như các địa phương đặc biệt quan tâm để thông qua đó có thể phát huy được vai trò của các tầng lớp nhân dân trong việc sáng tạo, hưởng thụ văn hóa, tăng cường gắn kết động đồng, đồng thời nêu cao vẻ đẹp truyền thống của dân tộc. Hiện nay, vấn đề về quản lý, sử dụng nhà ở có giá trị nghệ thuật, văn hóa, lịch sử được nhiều người quan tâm. Bài viết này sẽ trình bày những quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng nhà ở có giá trị nghệ thuật, văn hóa, lịch sử và tìm hiểu việc áp dụng quy định này ở một số địa phương.

Tư vấn luật trực tuyến miễn phí qua tổng đài điện thoại: 1900.6568

Cơ sở pháp lý

– Luật Nhà ở năm 2014

– Quyết định số 45/2016/QĐ-UBND tỉnh Khánh Hòa về xác định nhà ở có giá trị, nghệ thuật, văn hóa, lịch sử và quản lý, sử dụng nhà biệt thự trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa

1. Tiêu chí xác định nhà ở có giá trị nghệ thuật, văn hóa, lịch sử:

Theo quy định tại khoản 1 Điều 79 Luật Nhà ở năm 2014 thì nhà ở có giá trị nghệ thuật, văn hóa, lịch sử bao gồm cả nhà biệt thự cũ không phân biệt hình thức sở hữu được xác định như sau:

– Thứ nhất: Nhà ở được cơ quan nhà nước có thẩm quyền xếp hạng là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia hoặc cấp tỉnh.

Trong đó, di tích lịch sử – văn hóa là công trình xây dựng, địa điểm và các di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia thuộc công trình, địa điểm đó có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học.

– Thứ hai: Nhà ở không thuộc trường hợp trên nhưng lại thuộc danh mục được Ủy ban nhân dân cấp tỉnh phê duyệt theo đề nghị của cơ quan có thẩm quyền.

Theo đó, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh lập hội đồng bao gồm đại diện các cơ quan về kiến trúc, xây dựng, văn hóa cấp tỉnh, hội nghề nghiệp và nhà khoa học có liên quan để xác định tiêu chí và danh mục công trình nhà ở có giá trị nghệ thuật, văn hóa, lịch sử trên địa bàn để phê duyệt.

Ví dụ: Quyết định số 45/2016/QĐ-UBND tỉnh Khánh Hòa đã làm rõ tiêu chí xác định nhà ở có giá trị nghệ thuật, văn hóa, lịch sử thuộc trường hợp thứ hai như sau:

– Nhà ở đang trong quá trình thực hiện thủ tục công nhận, xếp hạng di tích lịch sử, văn hóa theo quy định của pháp luật về di sản văn hóa.

– Nhà ở có giá trị điển hình về kiến trúc, nhà cổ là nhà ở được giải thưởng về kiến trúc của Nhà nước, các tổ chức có uy tín trong và ngoài nước hoặc được giới kiến trúc sư, học giả, các nhà nghiên cứu mặc nhiên thừa nhận về tính điển hình, cổ điển mang đặc trưng của trường phái kiến trúc hoặc đặc trưng từng thời kỳ, từng địa phương.

– Nhà ở không thuộc các trường hợp trên, nhưng có giá trị văn hóa, lịch sử, nghệ thuật về kiến trúc đối với cộng đồng dân cư hoặc được giới kiến trúc sư, học giả, các nhà nghiên cứu mặc nhiên thừa nhận qua từng thời kỳ.

Ngoài ra, Hội đồng xác định nhà ở có giá trị nghệ thuật, văn hóa, lịch sử có thể cụ thể hóa các tiêu chí trên (nếu cần thiết) hoặc bổ sung các tiêu chí khác trình Ủy ban nhân dân tỉnh quyết định.

Như vậy, từ những nội dung trên có thể thấy đối với việc xác định tiêu chí nhà ở thuộc vào loại có giá trị văn hóa, nghệ thuật, lịch sử thì chúng ta xét theo phương diện hình thái kiến trúc của căn nhà, vị trí xây dựng căn nhà và số năm căn nhà đó được xây dựng. Cơ quan có thẩm quyền sẽ dựa trên những tiêu chí đó để phê duyệt.

2. Lập hồ sơ nhà ở có giá trị nghệ thuật, văn hóa, lịch sử:

Mỗi một địa phương sẽ có những quy định khác nhau về việc lập hồ sơ nhà ở có giá trị nghệ thuật, văn hóa, lịch sử. Ví dụ: Qua nghiên cứu Quyết định số 45/2016/QĐ-UBND tỉnh Khánh Hòa thì hồ sơ nhà ở có giá trị nghệ thuật, văn hóa, lịch sử được chia thành 2 trường hợp:

Trường hợp 1: Đối với nhà ở đang trong quá trình thực hiện thủ tục công nhận, xếp hành di tích lịch sử, văn hóa, hồ sơ trình Hội đồng được thực hiện theo hồ sơ xếp hạng di tích được quy định tại Thông tư số 09/2011/TT-BVHTTDL ngày 14 tháng 7 năm 2011 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, bao gồm:

– Đơn đề nghị xếp hạng di tích

– Lý lịch di tích

– Bản đồ vị trí và chỉ dẫn đường đến di tích

– Bản vẽ kỹ thuật di tích

– Tập ảnh màu khảo cổ di tích, hiện vật thuộc di tích

– Bản thống kê hiện vật thuộc di tích

– Bản dập, dịch văn bia, câu đối, đại tự và các tài liệu Hán Nôm hoặc tài liệu bằng các loại ngôn ngữ khác có ở di tích

– Biên bản và bản đồ khoanh vùng các khu vực bảo vệ di tích

– Tờ trình về việc xếp hạng di tích

Trường hợp 2: Đối với nhà ở có giá trị nghệ thuật, văn hóa, lịch sử không thuộc trường hợp 1 thì hồ sơ trình Hội đồng (gửi đến cơ quan Thường trực của Hội đồng là Sở Xây dựng), bao gồm:

– Tờ trình gửi Hội đồng.

– Bản thuyết minh về nhà ở (chủ sở hữu; địa điểm; quá trình hình thành, sửa chữa, cải tạo; đặc điểm xây dựng, sửa chữa, cải tạo; giá trị nổi bật; kiến nghị, đề xuất);

– Tập ảnh màu khảo tả về nhà ở (ảnh tổng thể, ảnh chi tiết, kết cấu kiến trúc, họa tiết trang trí tiêu biểu…);

– Các giấy tờ liên quan đến quyền sở hữu, quản lý, sử dụng, xây dựng nhà ở (bản sao). Cơ quan, đơn vị lập hồ sơ chịu trách nhiệm kiểm tra, đối chiếu với bản chính các giấy tờ này;

– Các giấy tờ liên quan đến công nhận, xếp hạng di tích lịch sử, văn hóa; giải thưởng về kiến trúc; bài viết, đề tài nghiên cứu, các giấy tờ khác có liên quan đến giá trị điển hình về kiến trúc, nhà cổ; giá trị văn hóa, lịch sử, nghệ thuật về kiến trúc. Cơ quan, đơn vị lập hồ sơ chịu trách nhiệm kiểm tra, đối chiếu với bản chính các giấy tờ này.

– Biên bản kiểm tra, đánh giá hiện trạng nhà ở;

– Sơ đồ hiện trạng nhà ở, đất ở gồm các bản vẽ: tổng mặt bằng thể hiện hình dáng, kích thước, diện tích thửa đất và vị trí công trình trong khuôn viên nhà; bản vẽ kiến trúc: mặt đứng, các mặt cắt, phối cảnh; bản vẽ kết cấu chi tiết kiến trúc có chạm khắc và các hoa văn họa tiết trang trí có giá trị tiêu biểu.

– Bản dịch nghĩa ra tiếng Việt đối với các chữ Hán, Nôm và chữ nước ngoài được viết, đắp, chạm khắc… trên các hạng mục công trình kiến trúc của nhà ở đó.

– Các giấy tờ khác do Hội đồng yêu cầu được UBND tỉnh thống nhất.

3. Quản lý, sử dụng nhà ở có giá trị nghệ thuật, văn hóa, lịch sử:

Quản lý, sử dụng nhà ở có giá trị nghệ thuật, văn hóa, lịch sử là một trong những nội dung quản lý, sử dụng nhà ở được quy định tại Điều 75 Luật Nhà ở 2014.

Về việc thực hiện quản lý, sử dụng nhà ở có giá trị nghệ thuât, văn hóa, lịch sử

Việc quản lý, sử dụng nhà ở có giá trị nghệ thuật, văn hóa, lịch sử phải thực hiện theo quy định của Luật Nhà ở và pháp luật về di sản văn hóa; trường hợp nhà ở thuộc sở hữu nhà nước thì còn phải thực hiện theo quy định về quản lý, sử dụng nhà ở thuộc sở hữu nhà nước.

Bởi nhà ở có giá trị nghệ thuật, văn hóa, lịch sử có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển văn hóa tại địa phương nên khi sử dụng nhà ở cần lưu ý:

– Không được tự ý phá dỡ hoặc cải tạo làm thay đổi quy hoạch (mật độ xây dựng, số tầng và độ cao), kiểu dáng kiến trúc, hình ảnh nguyên trạng của nhà ở.

– Không được cơi nới, chiếm dụng diện tích, không gian hoặc làm hư hỏng nhà ở dưới mọi hình thức; tự ý đục phá, cải tạo, tháo dỡ hoặc làm thay đổi phần kết cấu chịu lực, hệ thống hạ tầng kỹ thuật, trang thiết bị, kiến trúc bên ngoài của nhà ở.

– Không được gây tiếng ồn quá mức quy định; làm ảnh hưởng đến trật tự, trị an tại nhà ở có giá trị nghệ thuật, văn hóa, lịch sử.

– Không được xả rác thải, nước thải, khí thải, chất độc hại bừa bãi hay gây thấm, dột, ô nhiễm môi trường.

– Không được quảng cáo, viết, vẽ trái quy định hoặc có những hành vi khác mà pháp luật không cho phép.

– Không được sử dụng hoặc cho người khác sử dụng nhà ở trái với mục đích quy định.

– Không được kinh doanh dịch vụ mà gây tiếng ồn, ô nhiễm môi trường (vũ trường, sửa chữa xe máy, ô tô; lò mổ gia súc và các hoạt động dịch vụ gây ô nhiễm khác) hay kinh doanh các ngành nghề và các loại hàng hóa dễ gây cháy, nổ (kinh doanh hàn, ga, vật liệu nổ và các ngành nghề gây nguy hiểm khác).

Các cơ quan có thẩm quyền có trách nhiệm quản lý việc sử dụng nhà ở có giá trị nghệ thuật, văn hóa, lịch sử. Trường hợp phát hiện có vi phạm trong quá trình sử dụng thì tiến hành có biện pháp khắc phục, xử lý kịp thời.

Về kinh phí để thực hiện quản lý, bảo tồn, bảo trì, cải tạo nhà ở có giá trị nghệ thuật, văn hóa, lịch sử:

– Kinh phí để thực hiện quản lý, bảo tồn, bảo trì, cải tạo các nhà ở thuộc diện di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia hoặc cấp tỉnh và nhà ở thuộc sở hữu nhà nước do ngân sách nhà nước cấp.

– Đối với nhà ở thuộc danh mục được Ủy ban nhân dân cấp tỉnh phê duyệt, trừ nhà ở thuộc sở hữu nhà nước thì tùy vào điều kiện cụ thể của địa phương, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định hỗ trợ một phần hoặc toàn bộ kinh phí để chủ sở hữu thực hiện quản lý, bảo tồn, bảo trì, cải tạo nhà ở này.

Như vậy, việc thực hiện quản lý, sử dụng nhà ở có giá trị nghệ thuật, văn hóa, lịch sử được pháp luật quy định dựa trên thẩm quyền của cơ quan nhà nước trong việc tổ chức thực hiện những biện pháp trong quản lý như cấm phá dỡ, cải tạo làm thay đổi hình thái ngôi nhà.