Ly hôn đơn phương là quyền nhân thân quan trọng, cho phép một bên vợ hoặc chồng yêu cầu Tòa án chấm dứt quan hệ hôn nhân khi đời sống chung không thể tiếp tục. Tuy nhiên, pháp luật đặt ra những giới hạn nhằm bảo vệ quyền lợi chính đáng của phụ nữ và trẻ em trong một số trường hợp đặc biệt. Vậy, những trường hợp nào không được đơn phương ly hôn?
Mục lục bài viết
- 1 1. Những trường hợp nào không được đơn phương ly hôn?
- 2 2. Vì sao phải quy định những trường hợp không được đơn phương ly hôn?
- 3 3. Trường hợp chồng bị hạn chế quyền ly hôn, vợ có được yêu cầu ly hôn không?
- 4 4. Những tình huống Tòa án từ chối thụ lý vụ án đơn phương ly hôn:
- 5 5. Giải pháp cho chồng khi thuộc trường hợp không được đơn phương ly hôn:
1. Những trường hợp nào không được đơn phương ly hôn?
Khoản 3 Điều 51 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định:
Chồng không có quyền yêu cầu ly hôn trong trường hợp vợ:
- Đang có thai;
- Sinh con;
- Hoặc đang nuôi con dưới 12 tháng tuổi.
Như vậy, có 3 trường hợp người chồng bị hạn chế quyền đơn phương ly hôn, cụ thể như sau:
1.1. Trường hợp 1 – Khi vợ đang mang thai:
- Thời điểm này được tính từ khi vợ bắt đầu mang thai cho đến trước khi sinh con, không phân biệt đó có phải là con chung của hai vợ chồng hay không;
- Mục đích là bảo vệ sức khỏe và tinh thần cho người vợ đang trong giai đoạn thai kỳ nhạy cảm nên cần chăm sóc đặc biệt;
- Nếu chồng nộp đơn ly hôn trong giai đoạn này, Tòa án sẽ từ chối thụ lý đơn. Hoặc nếu Tòa án đã thụ lý mà phát hiện vợ đang mang thai, sẽ đình chỉ giải quyết vụ án cho đến khi hết thời hạn hạn chế.
1.2. Trường hợp 2 – Khi vợ sinh con:
- Giai đoạn này được hiểu là khoảng thời gian trong và ngay sau khi người vợ vừa sinh con (thường trong bệnh viện hoặc tại nhà khi vừa sinh xong);
- Mục đích là để bảo vệ người phụ nữ khi cơ thể còn yếu và cần thời gian phục hồi, chăm sóc đặc biệt;
- Hậu quả nếu vi phạm: Đơn ly hôn của chồng sẽ không được Tòa án chấp nhận trong thời điểm này.
1.3. Trường hợp 3 – Khi vợ đang nuôi con dưới 12 tháng tuổi:
- Chồng không được quyền yêu cầu ly hôn nếu vợ đang trực tiếp nuôi con dưới 12 tháng tuổi, kể cả con chung hay con riêng;
- Thời gian này thường được tính từ lúc đứa trẻ được sinh ra cho đến khi tròn 12 tháng tuổi;
- Quy định này hướng tới mục tiêu bảo vệ trẻ dưới 12 tháng vì độ tuổi này cần sự chăm sóc đặc biệt từ cả cha và mẹ; đồng thời bảo đảm sự ổn định tâm lý, tài chính cho người mẹ trong giai đoạn sau sinh;
- Quy định cấm này chỉ áp dụng cho người chồng. Nếu người vợ yêu cầu ly hôn thì Tòa án vẫn có thể giải quyết nếu có căn cứ hợp pháp.
2. Vì sao phải quy định những trường hợp không được đơn phương ly hôn?
Ly hôn là quyền nhân thân của vợ chồng và được pháp luật Việt Nam ghi nhận tại Luật Hôn nhân và Gia đình 2014. Tuy nhiên, quyền này không phải là quyền tuyệt đối. Trong một số tình huống đặc biệt, pháp luật hạn chế quyền yêu cầu ly hôn của một bên kể cả khi mối quan hệ hôn nhân đó đang rơi vào tình trạng mâu thuẫn trầm trọng không thể kéo dài.
Lý do của sự hạn chế này xuất phát từ nguyên tắc bảo vệ quyền lợi của người yếu thế trong hôn nhân, cụ thể là phụ nữ trong giai đoạn mang thai, sinh con và trẻ sơ sinh dưới 12 tháng tuổi. Đây là những thời điểm mà người vợ và đứa trẻ cần sự ổn định tinh thần, tài chính và sự chăm sóc đặc biệt. Nếu để một bên (thường là chồng) tự do yêu cầu ly hôn trong giai đoạn này có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến sức khỏe và tinh thần của người vợ, quyền lợi của trẻ em.
Do đó, pháp luật quy định rõ ràng những trường hợp chồng không được quyền đơn phương ly hôn, nếu cố tình vi phạm thì Tòa án sẽ từ chối thụ lý giải quyết vụ án ly hôn đó. Điều này không chỉ mang ý nghĩa nhân đạo mà còn bảo đảm sự công bằng, ổn định xã hội và bảo vệ lợi ích tốt nhất cho trẻ nhỏ.
Khoản 3 Điều 51 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 hướng tới mục tiêu chính như sau:
- Bảo vệ sức khỏe thể chất và tinh thần của người mẹ: Giai đoạn mang thai, sinh con và nuôi con nhỏ là giai đoạn người phụ nữ dễ bị tổn thương nhất về tâm sinh lý. Việc ly hôn có thể gây ra cú sốc tâm lý lớn cũng như ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe của cả mẹ và con;
- Đảm bảo quyền lợi tốt nhất cho trẻ sơ sinh: Trẻ em dưới 12 tháng tuổi cần sự chăm sóc đặc biệt và ổn định từ cả cha và mẹ. Việc ly hôn trong giai đoạn này có thể làm xáo trộn nghiêm trọng môi trường sống và sự phát triển ban đầu của trẻ.
Kết luận: Pháp luật quy định rõ ràng những trường hợp chồng không được quyền đơn phương ly hôn, Tòa án sẽ từ chối thụ lý hoặc đình chỉ giải quyết vụ án đối với những trường hợp này. Điều này không chỉ mang ý nghĩa nhân đạo mà còn bảo đảm sự công bằng, ổn định xã hội và bảo vệ lợi ích tốt nhất cho trẻ nhỏ.
3. Trường hợp chồng bị hạn chế quyền ly hôn, vợ có được yêu cầu ly hôn không?
Theo khoản 3 Điều 51 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014:
- Đối tượng bị hạn chế quyền: Chỉ có người chồng;
- Người vợ trong các trường hợp này vẫn hoàn toàn có quyền nộp đơn yêu cầu ly hôn nếu muốn.
Lý do:
Thứ nhất, hạn chế chỉ áp dụng cho chồng nhằm đảm bảo:
- Người vợ – đối tượng chịu nhiều áp lực về sức khỏe và tinh thần khi mang thai, sinh con;
- Trẻ sơ sinh – cần môi trường sống ổn định, sự chăm sóc của cả cha và mẹ trong giai đoạn đầu đời.
Thứ hai, nếu người vợ cảm thấy hôn nhân không thể tiếp tục dù đang mang thai hoặc nuôi con nhỏ thì pháp luật đều không cấm vợ nộp đơn ly hôn do người vợ là bên trực tiếp chịu tác động về sức khỏe và tâm lý. Đồng thời, việc cho phép vợ ly hôn bảo đảm tự do nhân thân và quyền được bảo vệ trước nguy cơ bạo lực gia đình và những xung đột nghiêm trọng khác.
4. Những tình huống Tòa án từ chối thụ lý vụ án đơn phương ly hôn:
Trong thực tiễn xét xử, các vụ án ly hôn bị Tòa án từ chối thụ lý thường rơi vào các trường hợp sau:
4.1. Chồng nộp đơn khi vợ đang mang thai nhưng không biết:
- Thực tế có nhiều trường hợp người chồng không biết vợ mang thai khi nộp đơn;
- Khi Tòa án xác minh hoặc vợ cung cấp giấy khám thai thì hồ sơ sẽ bị trả lại.
4.2. Vợ đang sinh con tại bệnh viện:
- Nếu Tòa án thụ lý nhưng phát hiện vợ đang trong thời gian sinh nở sẽ tạm dừng hoặc đình chỉ giải quyết vụ án cho đến khi hết thời gian hạn chế;
- Nhằm tránh gây thêm tổn thương tinh thần cho người vợ.
4.3. Vợ đang nuôi con dưới 12 tháng tuổi:
- Ngay cả khi hôn nhân rạn nứt nghiêm trọng thì Tòa án vẫn từ chối yêu cầu ly hôn của chồng nếu con chưa đủ 12 tháng tuổi;
- Trường hợp này, người chồng chỉ có thể chờ đến khi con đủ 12 tháng để nộp lại đơn.
5. Giải pháp cho chồng khi thuộc trường hợp không được đơn phương ly hôn:
Khi người chồng rơi vào một trong ba trường hợp bị hạn chế quyền yêu cầu ly hôn (vợ đang mang thai, sinh con hoặc nuôi con dưới 12 tháng tuổi), việc cố tình nộp đơn ly hôn sẽ bị Tòa án từ chối thụ lý. Vậy giải pháp trong trường hợp này là gì?
5.1. Chờ hết thời gian hạn chế theo quy định:
- Đây là giải pháp duy nhất tuân thủ pháp luật;
- Sau khi vợ sinh con và con đủ 12 tháng tuổi, người chồng có thể nộp lại đơn yêu cầu ly hôn đơn phương nếu hôn nhân vẫn không thể duy trì;
- Trong thời gian này, hai bên vẫn có thể thực hiện hòa giải hoặc thỏa thuận về con chung, tài sản để giảm căng thẳng khi ly hôn sau này.
5.2. Thỏa thuận thuận tình ly hôn (nếu vợ đồng ý):
- Quy định hạn chế chỉ áp dụng đối với yêu cầu đơn phương của chồng, không cấm hai bên thuận tình ly hôn;
- Nếu vợ cũng muốn ly hôn và đồng ý ký đơn thuận tình, Tòa án sẽ thụ lý và giải quyết bình thường, kể cả khi vợ đang mang thai hoặc nuôi con nhỏ;
- Lưu ý: Tòa án vẫn xem xét kỹ quyền lợi của con và mẹ để đảm bảo sự an toàn và ổn định sau ly hôn.
5.3. Giữ bằng chứng về tình trạng hôn nhân để sử dụng sau này:
- Trong thời gian bị hạn chế, nên thu thập chứng cứ về mâu thuẫn, bạo lực gia đình (nếu có) để làm căn cứ khi nộp đơn ly hôn sau này;
- Bằng chứng có thể gồm: tin nhắn, ghi âm cuộc gọi; biên bản xác nhận của tổ hòa giải, chính quyền địa phương hoặc hồ sơ y tế (nếu có hành vi bạo lực gia đình).
5.4. Tham khảo ý kiến của Luật sư:
- Luật sư sẽ tư vấn về thời điểm nộp đơn phù hợp, chuẩn bị hồ sơ và đưa ra phương án bảo vệ quyền lợi về tài sản và quyền nuôi con ngay từ bây giờ;
- Đặc biệt quan trọng nếu lo ngại tranh chấp tài sản hoặc quyền nuôi con gay gắt sau khi hết thời hạn hạn chế.
THAM KHẢO THÊM:
