Hiện nay, có nhiều người nước ngoài đến Việt Nam để đầu tư, du lịch, lao động. Thực tế phát sinh nhiều trường hợp người nước ngoài vi phạm pháp luật, thậm chí bị khởi tố, bắt giữ và tạm giam trong quá trình tố tụng. Khi bị tạm giam, một câu hỏi thường được đặt ra: Người nước ngoài có được bố trí ở khu riêng trong cơ sở giam giữ hay không?
Mục lục bài viết
1. Người nước ngoài bị tạm giam được ở khu riêng không?
1.1. Theo Luật Thi hành án hình sự năm 2019:
Theo khoản 2 Điều 30 Luật Thi hành án hình sự 2019 thi trong các khu giam giữ, những phạm nhân dưới đây được bố trí giam giữ riêng:
- Phạm nhân nữ;
- Phạm nhân là người dưới 18 tuổi;
- Phạm nhân là người nước ngoài;
- Phạm nhân là người mắc bệnh truyền nhiễm nhóm A theo quy định của Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm;
- Phạm nhân có dấu hiệu mắc bệnh tâm thần, bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình trong thời gian chờ quyết định của Tòa án;
- Phạm nhân có con dưới 36 tháng tuổi theo mẹ vào trại giam;
- Phạm nhân thường xuyên vi phạm nội quy cơ sở giam giữ phạm nhân.
Như vậy: Người nước ngoài vi phạm pháp luật hình sự tại Việt Nam thì sẽ được bố trí khu giam giữ riêng biệt.
1.2. Theo Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam năm 2015:
Khoản 1 Điều 18 Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam năm 2015 có quy định về vấn đề phân loại quản lý đối với người bị tạm giữ, người bị tạm giam. Theo đó, người bị tạm giữ, người bị tạm giam được bố trí theo khu và phân loại như sau:
- Người bị tạm giữ;
- Người bị tạm giam;
- Người dưới 18 tuổi;
- Phụ nữ;
- Người nước ngoài;
- Người mắc bệnh truyền nhiễm nhóm A;
- Người thực hiện hành vi phạm tội có tính chất côn đồ; giết người; cướp tài sản thuộc loại tội phạm đặc biệt nghiêm trọng; tái phạm nguy hiểm;
- Người phạm tội xâm phạm an ninh quốc gia;
- Người bị kết án tử hình;
- Người đang chờ chấp hành án phạt tù;
- Người thường xuyên vi phạm nội quy của cơ sở giam giữ;
- Người có dấu hiệu mắc bệnh tâm thần hoặc một bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình nhưng chưa được giám định, đang chờ kết quả giám định hoặc đang chờ đưa đi cơ sở bắt buộc chữa bệnh.
Như vậy, người nước ngoài vi phạm pháp luật hình sự tại Việt Nam thì sẽ được bố trí khu giam giữ riêng biệt.
Đồng thời, khoản 2, khoản 3 và khoản 4 Điều 18 Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam 2015 quy định thêm:
- Không giam giữ chung buồng những người trong cùng một vụ án đang trong giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử;
- Trong trường hợp đặc biệt, do điều kiện thực tế mà nhà tạm giữ, trại tạm giam không thể đáp ứng được yêu cầu giam giữ riêng hoặc để bảo đảm yêu cầu điều tra, truy tố, xét xử, bảo đảm an toàn cho người bị tạm giữ, người bị tạm giam thì Trưởng nhà tạm giữ, Giám thị trại tạm giam, Trưởng buồng tạm giữ đồn biên phòng phối hợp với cơ quan đang thụ lý vụ án quyết định bằng văn bản những người được giam giữ chung;
- Người bị tạm giữ, người bị tạm giam sau đây có thể được bố trí giam giữ ở buồng riêng:
+ Người đồng tính, người chuyển giới;
+ Những người thuộc trường hợp: Người mắc bệnh truyền nhiễm nhóm A; người bị kết án tử hình; và người có dấu hiệu mắc bệnh tâm thần hoặc một bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình nhưng chưa được giám định, đang chờ kết quả giám định hoặc đang chờ đưa đi cơ sở bắt buộc chữa bệnh;
+ Phụ nữ có thai hoặc có con dưới 36 tháng tuổi ở cùng.
Như vậy: Người nước ngoài bị tạm giam sẽ được bố trí ở khu riêng; một số trường hợp đặc biệt thuộc khoản 4 Điều 18 Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam 2015 thì sẽ được bố trí ở buồng riêng.
Kết luận:
- Pháp luật Việt Nam đã có quy định bắt buộc về việc tạm giam ở khu riêng đối với người nước ngoài (theo các điều luật nêu trên). Đây cũng được xem là biện pháp cần thiết nhằm bảo đảm an toàn, quyền con người và tránh rủi ro về ngoại giao;
- Tuy nhiên thực tế triển khai vẫn còn gặp nhiều khó khăn do hạn chế về cơ sở vật chất và nhân sự, đòi hỏi Nhà nước cần có giải pháp dài hạn về đầu tư và nâng cao năng lực quản lý;
- Đồng thời, cơ quan quản lý giam giữ cần tuân thủ đúng quy định pháp luật, phối hợp chặt chẽ với cơ quan ngoại giao để bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người nước ngoài, phù hợp với thông lệ quốc tế.
2. Lý do cần bố trí cho người nước ngoài bị tạm giam ở khu riêng:
Việc bố trí giam giữ riêng người nước ngoài không chỉ xuất phát từ quy định pháp luật mà còn dựa trên các yếu tố thực tiễn và nhân đạo. Dưới đây là những lý do chính:
2.1. Đảm bảo an ninh và trật tự trong cơ sở giam giữ:
- Người nước ngoài thường gặp khó khăn về ngôn ngữ, văn hóa và dễ bị xung đột với phạm nhân người Việt nếu giam giữ chung;
- Nếu xảy ra xô xát hoặc sự cố nghiêm trọng, cơ quan quản lý sẽ phải chịu trách nhiệm và gánh hậu quả pháp lý lẫn áp lực dư luận.
2.2. Tuân thủ chuẩn mực quốc tế và nghĩa vụ đối ngoại:
- Việt Nam là thành viên ICCPR và chịu ràng buộc bởi các Quy tắc Nelson Mandela, trong đó nhấn mạnh việc đối xử nhân đạo, không phân biệt đối xử, đồng thời đảm bảo điều kiện đặc thù cho người nước ngoài;
- Việc giam giữ riêng còn giúp Việt Nam thực hiện tốt nghĩa vụ bảo hộ lãnh sự, tránh vi phạm cam kết quốc tế;
- Trường hợp xảy ra tranh chấp hoặc sự cố liên quan đến người nước ngoài trong trại giam, cơ quan ngoại giao của họ có thể phản ứng mạnh mẽ, gây căng thẳng ngoại giao;
- Việc xử lý không đúng chuẩn mực quốc tế có thể ảnh hưởng đến uy tín của Việt Nam trong thực thi pháp luật nhân đạo và gây tổn hại hình ảnh quốc gia trong mắt cộng đồng quốc tế;
- Người nước ngoài hoặc cơ quan ngoại giao nước họ có thể gửi đơn khiếu nại, tố cáo đến cơ quan chức năng Việt Nam, thậm chí khởi kiện tại tòa án quốc tế nếu cho rằng quyền con người bị vi phạm;
- Việt Nam là thành viên của Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị (ICCPR). Nếu vi phạm quyền của người bị tạm giữ, Việt Nam có thể bị Ủy ban Nhân quyền Liên Hợp Quốc nhắc nhở hoặc đánh giá tiêu cực trong các báo cáo nhân quyền.
2.3. Thuận lợi cho công tác điều tra và bảo hộ lãnh sự:
- Người nước ngoài bị tạm giam thường được cơ quan lãnh sự nước họ thăm gặp, liên lạc;
- Việc bố trí riêng giúp đảm bảo hoạt động này diễn ra thuận lợi và không ảnh hưởng đến các phạm nhân khác.
2.4. Xuất phát từ lý do nhân đạo:
- Nhiều người nước ngoài không quen với điều kiện sinh hoạt ở Việt Nam, dẫn đến tâm lý lo sợ và hoang mang;
- Bố trí riêng giúp hạn chế tình trạng sốc văn hóa và đảm bảo sức khỏe, tâm lý cho họ;
Kết luận: Bố trí giam giữ riêng cho người nước ngoài không chỉ là một giải pháp pháp lý mà còn là yêu cầu nhân đạo, an ninh và ngoại giao. Từ đó góp phần nâng cao hình ảnh pháp luật Việt Nam trên trường quốc tế.
3. Yêu cầu khi bố trí giam giữ riêng đối với người nước ngoài:
Dù quy định pháp luật cho phép bố trí riêng, nhưng việc thực hiện còn phụ thuộc vào điều kiện thực tế của cơ sở giam giữ.
3.1. Cơ sở vật chất của cơ quan quản lý giam giữ:
- Nhà tạm giữ, trại tạm giam phải có buồng riêng hoặc khu vực tách biệt để giam giữ người nước ngoài;
- Thực tế, các trại giam lớn ở Hà Nội, Hồ Chí Minh, Đà Nẵng thường có khu riêng tuy nhiên một số cơ sở nhỏ hơn chưa đảm bảo được yêu cầu này.
3.2. Yêu cầu phối hợp giữa các cơ quan liên quan:
Khi giam giữ người nước ngoài, cơ quan quản lý cần phối hợp với:
- Cơ quan lãnh sự để bảo đảm quyền tiếp xúc ngoại giao;
- Cơ quan điều tra để sắp xếp buồng giam phù hợp với yêu cầu điều tra và bảo mật thông tin.
3.3. Tăng cường sự giám sát ở cơ sở giam giữ:
- Cơ sở giam giữ phải áp dụng biện pháp tăng cường giám sát và có thể bố trí ở khu vực ít phạm nhân, giảm nguy cơ xung đột;
- Đảm bảo người nước ngoài vẫn được hưởng các quyền cơ bản như: Gặp luật sư, thông dịch và liên lạc với lãnh sự.
Kết luận: Bố trí giam giữ riêng là giải pháp ưu tiên nhưng phụ thuộc vào điều kiện cơ sở vật chất. Trong mọi trường hợp, cơ quan quản lý vẫn phải bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người nước ngoài theo luật Việt Nam và các điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.
THAM KHẢO THÊM:
