Ngành nghề đầu tư có điều kiện, cấm đầu tư ra nước ngoài

– Tại Điều 54 Luật đầu tư 2020 quy định về ngành, nghề đầu tư ra nước ngoài có điều kiện, theo đó pháp luật quy định danh mục những ngành, nghề đầu tư ra nước ngoài có điều kiện bao gồm: (1) Ngân hàng, (2) bảo hiểm, (3) chứng khoán, (4) báo chí, phát thanh, truyền hình, (5) kinh doanh bất động sản. Theo đó, ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện là những ngành, nghề mà việc thực hiện hoạt động đầu tư   kinh doanh trong ngành, nghề đó phải đáp ứng các điều kiện và lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khoẻ của cộng đồng. Tại Luật đầu tư 2020 quy định rõ về danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, theo đó bao gồm có 277 ngành, nghề và việc quy định về danh mục kinh doanh có điều kiện trong văn bản pháp luật là giải pháp tốt để quản lý và kiểm soát vấn đề điều kiện kinh doanh. Bên cạnh đó, pháp luật cũng quy định rõ về thẩm quyền quy định về các điều kiện kinh doanh và hình thức văn bản pháp luật ghi nhận chúng. 

– Về thủ tục, cơ quan đăng kí kinh doanh sẽ cấp giấy chứng nhận đăng kí doanh nghiệp khi ngành nghề đăng kí kinh doanh không bị cấm đầu tư kinh doanh theo quy định của Luật đầu tư năm 2020 quy định danh mục chỉ với 6 ngành nhóm ngành bị cấm kinh doanh. Ví dụ như Luật xuất bản cấm xuất bản các sản phẩm văn hoá phản động, đồi trụy; Nghị định của Chính phủ số 158/2013/NĐ-CP; Bộ luật hình sự đã quy định tội danh và hình phạt đối với hành vi mua bán người, mua bán trẻ em thì hành vi mua bán phụ nữ, mua bán trẻ em, mua bán người hay các dịch vụ mê tín dị đoan trục lợi (lợi dụng hầu đồng, xem bói để trục lợi), tất cả các sản phẩm, dịch vụ kích động bạo lực… đương nhiên bị cấm kinh doanh mặc dù chúng không còn tồn tại trong danh mục hàng hoá, dịch vụ cấm kinh doanh.

– Tương tự như vậy, kinh doanh giống vật nuôi, giống cây trồng, kinh doanh phân bón là ngành nghề được tự do lựa chọn song trong quá trình kinh doanh, người kinh doanh có nghĩa vụ tuân thủ quy định của cơ quan quản lí chuyên ngành về giống vật nuôi, giống cây trồng, loại phân bón, theo đó, pháp luật cấm kinh doanh giống cây trồng không có trong danh mục được phép sản xuất, kinh doanh, giống vật nuôi gây hại cho sức khoẻ con người, nguồn gen vật nuôi, môi trường, hệ sinh thái, phân bón không có trong danh mục được phép sản xuất, kinh doanh và sử dụng tại Việt Nam.

– Như vậy, các ngành hàng trước đây thuộc danh mục bị cấm kinh doanh tuy hiện nay không tồn tại trong danh mục ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh nhưng bản chất, phạm vi cấm không thay đổi. Do vậy, khi thực hiện quyền tự do kinh doanh trong những ngành nghề mà luật không cấm, không chỉ cần biết đến ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh theo Luật đầu tư năm 2020 mà còn cần biết đến và tuân thủ các quy định cấm khác về hành vi, về sản phẩm, dịch vụ trong các văn bản pháp luật chuyên ngành có liên quan. – Ví dụ: Chăn nuôi là ngành nghề không bị cấm kinh doanh nhưng được chăn nuôi con gì vì mục đích kinh doanh thì cần tuân thủ quy định trong lĩnh vực nông nghiệp và phát triển nông thôn, cụ thể là Pháp lệnh của Uỷ ban thường vụ Quốc hội số 16/2004/PL-UBTVQH 11 ngày 24/3/2004 về giống vật nuôi.

– Tuy nhiên, với một số dịch vụ bị cấm kinh doanh trước đây, việc tìm kiếm cơ sở pháp lí để cấp hay từ chối cấp đăng kí kinh doanh hiện nay còn chưa thật rõ ràng, gây băn khoăn trong quá trình thực thi pháp luật về ngành nghề kinh doanh.

– Ví dụ: Hoạt động kinh doanh môi giới kết hôn có yếu tố nước ngoài nhằm mục đích kiếm lời, hoạt động kinh doanh môi giới nhận cha, mẹ, con, nuôi con nuôi có yếu tố nước ngoài nhằm mục đích kiếm lời là những dịch vụ bị cấm kinh doanh theo Nghị định 59/2006/NĐ-CP song hiện nay không còn nằm trong danh mục ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh theo quy định của Điều 6 Luật đầu tư năm 2014.

– Pháp luật hiện hành về hôn nhân và gia đình cũng không có quy định cấm thực hiện những hoạt động môi giới này. Các quy định có liên quan đến hoạt động môi giới hôn nhân, môi giới nuôi con nuôi chỉ bao gồm: Quy định về hoạt động tư vấn, hỗ trợ hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài của Trung tâm tư vấn, hỗ trợ hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài (thuộc Hội liên hiệp phụ nữ Việt Nam từ cấp tỉnh, cấp trung ương) phải đảm bảo nguyên tắc phi lợi nhuận; Quy định các mức xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi “môi giới kết hôn trái pháp luật” và hành vi “làm dịch vụ môi giới cho, nhận con nuôi trái pháp luật” tại Nghị định 82/2020/NĐ-CP quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bổ trợ tư pháp; hành chính tư pháp; hôn nhân và gia đình; thi hành án dân sự; phá sản doanh nghiệp, hợp tác xã. Các quy định này không đủ cơ sở pháp lí để kết luận việc cấm hoạt động môi giới kết hôn, môi giới con nuôi và nếu doanh nghiệp cũng được đăng kí kinh doanh các dịch vụ này thì hoạt động môi giới kết hôn, môi giới nhận con nuôi trở thành hợp pháp và không bị xử lý theo Nghị định 82/2020/NĐ-CP quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bổ trợ tư pháp; hành chính tư pháp; hôn nhân và gia đình; thi hành án dân sự; phá sản doanh nghiệp, hợp tác xã.

– Theo nguyên tắc được tự do kinh doanh trong những ngành nghề luật không cấm, doanh nghiệp được lựa chọn kinh doanh dịch vụ này kể từ thời điểm Luật doanh nghiệp năm 2014 và Luật đầu tư năm 2014 có hiệu lực pháp luật. Điều này cũng có nghĩa là nếu Nhà nước vẫn chủ trương cấm dịch vụ kinh doanh môi giới kết hôn, môi giới cho, nhận con nuôi vì mục đích kiếm lợi thì cần bổ sung quy định cấm những hành vi môi giới này trong Luật hôn nhân và gia đình.

– Do đó, có thể thấy được pháp luật đã quy định rất rõ về những ngành, nghề kinh doanh, cấm đầu tư ra nước ngoài, điều đó có vai trò và có ý nghĩa vô cùng to lớn trong quá trình quản lý về hoạt động của những ngành, nghề kinh doanh, cấm đầu tư ra nước ngoài . Bởi lẽ, hiện nay có rất nhiều những trường hợp kinh doanh, đầu tư ra nước ngoài những mặt hàng cấm và có nhiều những biến tướng nhằm qua mặt cơ quan chức năng và điều đó ảnh hưởng nghiêm trọng đến kinh tế, an ninh xã hội của mỗi quốc gia. Tuy nhiên, về hoạt động quản lý, hoàn thiện pháp luật về ngành, nghề kinh doanh thực sự là những việc cần làm ngay, nhằm đảm bảo thực hiện đúng quyền tự do kinh doanh trong những ngành, nghề mà luật không cẩm, đảm bảo thực thi hiệu quả Luật doanh nghiệp, Luật đầu tư nói chung và quy định hiện hành về ngành nghề kinh doanh nói riêng.