Tội tổ chức đua xe trái phép theo Điều 265 Bộ luật hình sự

1. Khái quát về tội tổ chức đua xe trái phép:

1.1. Bối cảnh pháp lý và vai trò của Điều 265 Bộ luật Hình sự:

Tội tổ chức đua xe trái phép được quy định tại Điều 265 Bộ luật Hình sự năm 2015 nhằm mục tiêu ngăn chặn những hành vi vi phạm an toàn giao thông, gây mất trật tự công cộng và làm tăng nguy cơ tai nạn giao thông nghiêm trọng. Điều 265 hướng tới việc trừng phạt những đối tượng trực tiếp tổ chức các cuộc đua xe trái pháp luật, tức là các hành vi không được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép và có nguy cơ gây nguy hại đến tính mạng, sức khỏe, tài sản của người tham gia hoặc người dân xung quanh.

Bối cảnh pháp lý hình thành Điều 265 xuất phát từ thực tế xã hội: Tình trạng đua xe trái phép ngày càng tinh vi, nguy hiểm, thường diễn ra tại các tuyến đường công cộng, khu dân cư đông đúc. Những hành vi này không chỉ vi phạm pháp luật về giao thông đường bộ mà còn xâm hại trật tự an toàn xã hội, làm tăng rủi ro tai nạn chết người, thương tích nghiêm trọng hoặc thiệt hại tài sản lớn. Do đó, Bộ luật Hình sự quy định các mức hình phạt nghiêm khắc, từ phạt tiền, cải tạo không giam giữ đến phạt tù nhiều năm, tùy theo mức độ nguy hiểm, hậu quả gây ra và tính chất tái phạm.

1.2. Tội tổ chức đua xe trái phép theo Điều 265 Bộ luật Hình sự 2015:

Tội tổ chức đua xe trái phép được quy định tại Điều 265 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi năm 2025 như sau:

“Điều 265. Tội tổ chức đua xe trái phép

1. Người nào tổ chức trái phép việc đua xe ô tô, xe máy hoặc các loại xe khác có gắn động cơ, thì bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 04 năm đến 10 năm:

a) Tổ chức cho 10 xe tham gia trở lên trong cùng một lúc hoặc tổ chức 02 cuộc đua xe trở lên trong cùng một lúc;

b) Tổ chức cá cược;

c) Chống lại người có trách nhiệm bảo đảm trật tự, an toàn giao thông hoặc người có trách nhiệm giải tán cuộc đua xe trái phép;

d) Tại nơi tập trung đông dân cư;

đ) Tháo dỡ thiết bị an toàn khỏi phương tiện đua;

e) Làm chết người;

g) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;

h) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 61% đến 121%;

i) Gây thiệt hại về tài sản từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;

k) Tái phạm về tội này hoặc tội đua xe trái phép.

3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 08 năm đến 15 năm:

a) Làm chết 02 người;

b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 122% đến 200%;

c) Gây thiệt hại về tài sản từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng;

d) Tái phạm nguy hiểm.

4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân:

a) Làm chết 03 người trở lên;

b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này 201% trở lên;

c) Gây thiệt hại về tài sản 1.500.000.000 đồng trở lên.

5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng.”

2. Phân tích cấu thành tội phạm của tội tổ chức đua xe trái phép: 

2.1. Chủ thể phạm tội:

Chủ thể của tội tổ chức đua xe trái phép theo Điều 265 Bộ luật Hình sự là mọi người có năng lực chịu trách nhiệm hình sự, tức là phải đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự và có năng lực nhận thức, làm chủ hành vi theo Điều 12 Bộ luật Hình sự năm 2015. Trong thực tiễn, chủ thể thường là người đứng ra tổ chức, lập kế hoạch, điều phối các cuộc đua, phân công người tham gia và triển khai phương tiện nhằm thực hiện cuộc đua, đồng thời chịu trách nhiệm về việc vi phạm pháp luật, hậu quả do hành vi của mình gây ra.

2.2. Khách thể bị xâm hại:

Khách thể bị xâm hại của tội phạm này là trật tự an toàn giao thông và quyền, lợi ích hợp pháp về tính mạng, sức khỏe, tài sản của người khác. Theo khoản 1 Điều 265, việc tổ chức đua xe trái phép không chỉ vi phạm pháp luật về giao thông đường bộ mà còn đe dọa trực tiếp đến tính mạng người tham gia và người dân xung quanh, đặc biệt khi xảy ra tại nơi tập trung đông dân cư, đường phố công cộng hoặc khi có các yếu tố nguy hiểm khác như tháo dỡ thiết bị an toàn khỏi phương tiện.

2.3. Mặt khách quan của hành vi:

Hành vi khách quan của tội tổ chức đua xe trái phép được thể hiện qua việc trực tiếp tổ chức các cuộc đua xe ô tô, xe máy hoặc các loại xe khác có gắn động cơ mà không được phép của cơ quan có thẩm quyền. Hành vi này có thể bao gồm việc chuẩn bị phương tiện, lựa chọn địa điểm, điều phối số lượng xe tham gia, tổ chức cá cược, cổ vũ hoặc chống lại lực lượng chức năng khi bị ngăn chặn.

Điều 265 còn quy định các tình tiết tăng nặng tùy theo hậu quả thực tế: Tổ chức từ 10 xe trở lên, tổ chức nhiều cuộc đua cùng lúc, gây chết người, gây thương tích từ 61% trở lên, hoặc gây thiệt hại tài sản từ 100.000.000 đồng trở lên. Những tình tiết này được coi là biểu hiện của hành vi khách quan nguy hiểm đặc biệt, ảnh hưởng trực tiếp đến mức hình phạt và khả năng áp dụng các khoản 2, 3, 4 của Điều 265.

2.4. Mặt chủ quan:

Tội tổ chức đua xe trái phép là tội phạm cố ý trực tiếp, theo Điều 10 Bộ luật Hình sự, tức là người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là trái pháp luật và mong muốn hậu quả xảy ra. Người tổ chức hiểu rõ việc lập kế hoạch, điều phối cuộc đua và triển khai các phương tiện sẽ xâm hại trật tự an toàn giao thông, đe dọa tính mạng, sức khỏe và tài sản của người khác nhưng vẫn thực hiện nhằm đạt mục đích cá nhân, như thỏa mãn nhu cầu đua xe, thu lợi từ cá cược hoặc thể hiện sĩ diện cá nhân. Lỗi cố ý này thể hiện rõ trong các hành vi như tổ chức đua tại nơi đông dân cư, tháo dỡ thiết bị an toàn, hoặc chống lại người thi hành công vụ bảo đảm trật tự.

2.5. Hậu quả pháp lý và thiệt hại thực tế:

Hậu quả pháp lý của tội phạm được đánh giá dựa trên mức độ thiệt hại thực tế và tình tiết tăng nặng theo Điều 265. Hậu quả bao gồm thiệt hại về tính mạng, sức khỏe và tài sản: Từ việc gây thương tích, làm chết người, gây thiệt hại tài sản từ 100.000.000 đồng đến hơn 1.500.000.000 đồng. Mức độ hậu quả xác định trực tiếp khung hình phạt áp dụng:

• Hành vi chưa gây hậu quả nghiêm trọng sẽ bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm (Khoản 1 Điều 265);
• Nếu hành vi dẫn đến thương tích, chết người, gây thiệt hại tài sản từ 100.000.000 đồng trở lên hoặc có các tình tiết tăng nặng khác, mức phạt tăng lên từ 04 năm đến 20 năm, thậm chí tù chung thân (Khoản 2, 3, 4 Điều 265);
• Bên cạnh đó, người phạm tội còn có thể bị áp dụng phạt tiền bổ sung từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng (Khoản 5 Điều 265), đảm bảo tính răn đe kép: hình sự kết hợp xử lý tài chính.

Hậu quả thực tế của hành vi còn được xác định dựa trên số lượng nạn nhân, tỷ lệ thương tật và tổng thiệt hại tài sản, từ đó phản ánh mức độ nguy hiểm xã hội và cơ sở pháp lý để định khung xử lý nghiêm minh nhưng công bằng.

3. Hình phạt của tội tổ chức đua xe trái phép:

3.1. Hình phạt chính theo Bộ luật Hình sự:

Điều 265 Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định rõ ràng khung hình phạt đối với tội tổ chức đua xe trái phép, được phân loại dựa trên mức độ nguy hiểm và hậu quả thực tế của hành vi phạm tội. Cụ thể:

• Khoản 1 Điều 265 quy định người tổ chức trái phép cuộc đua xe ô tô, xe máy hoặc các loại xe khác có gắn động cơ có thể bị áp dụng hình phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
• Khoản 2 Điều 265 quy định hình phạt chính được nâng lên phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 04 năm đến 10 năm.
• Khoản 3 Điều 265 nâng hình phạt tù từ 08 năm đến 15 năm.
• Khoản 4 Điều 265 quy định hình phạt cao nhất, tù từ 12 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân.

3.2. Hình phạt bổ sung và các biện pháp xử lý khác:

Ngoài hình phạt chính, Điều 265 khoản 5 còn quy định hình phạt bổ sung: Người phạm tội có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng.

4. Các tình tiết định khung tăng nặng của tội tổ chức đua xe trái phép:

Trong quá trình áp dụng Điều 265 Bộ luật Hình sự năm 2015, các tình tiết định khung tăng nặng đóng vai trò quan trọng trong việc xác định hình phạt cụ thể cho từng hành vi. Bộ luật đã phân loại các tình tiết này theo các khoản để đảm bảo tính công bằng, tương xứng với mức độ nguy hiểm của hành vi, hậu quả xảy ra và thái độ của người phạm tội.

4.1. Tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự theo khoản 2 Điều 265:

Khoản 2 Điều 265 Bộ luật Hình sự quy định các tình tiết tăng nặng, theo đó, nếu hành vi phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau, hình phạt sẽ tăng lên từ phạt tiền 100.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 04 năm đến 10 năm.

Các tình tiết tăng nặng này bao gồm:

• Tổ chức cho 10 xe tham gia trở lên trong cùng một lúc hoặc tổ chức 02 cuộc đua trở lên trong cùng một lúc (Điều 265, khoản 2, điểm a): Hành vi này làm gia tăng nguy cơ mất an toàn giao thông, tăng khả năng xảy ra tai nạn, thương tích hoặc thiệt hại về tài sản. Việc xác định số lượng xe tham gia là cơ sở khách quan để đánh giá mức độ nguy hiểm;
• Tổ chức cá cược (Điều 265, khoản 2, điểm b): Khi kết hợp với việc đua xe trái phép, cá cược không chỉ vi phạm pháp luật về hình sự mà còn tác động xấu đến trật tự xã hội, khuyến khích hành vi liều lĩnh, tăng tính nguy hiểm cho người tham gia và người xung quanh;
• Chống lại người có trách nhiệm bảo đảm trật tự, an toàn giao thông hoặc người có trách nhiệm giải tán cuộc đua xe trái phép (Điều 265, khoản 2, điểm c): Hành vi chống đối này thể hiện tính coi thường pháp luật, làm tăng mức độ nguy hiểm xã hội của hành vi phạm tội và ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả thực thi pháp luật;
• Tổ chức tại nơi tập trung đông dân cư (Điều 265, khoản 2, điểm d): Việc chọn địa điểm tổ chức tại nơi đông người làm tăng khả năng xảy ra thương tích, tử vong hoặc thiệt hại tài sản cho nhiều người, do đó khung hình phạt được nâng lên;
• Tháo dỡ thiết bị an toàn khỏi phương tiện đua (Điều 265, khoản 2, điểm đ): Hành vi này cho thấy ý thức chủ quan coi thường an toàn, trực tiếp làm tăng nguy cơ gây tai nạn nghiêm trọng;
• Làm chết người hoặc gây thương tích nặng từ 61% trở lên (Điều 265, khoản 2, điểm e và g-h): Đây là những hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, tăng mức độ nguy hiểm xã hội của hành vi.
• Gây thiệt hại tài sản từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng (Điều 265, khoản 2, điểm i): Mức thiệt hại tài sản được coi là một căn cứ vật chất khách quan để xác định mức độ nghiêm trọng của tội phạm;
• Tái phạm tội (Điều 265, khoản 2, điểm k): Người phạm tội đã từng bị xử lý về tội đua xe trái phép hoặc tội tương tự, chứng minh tính chất nguy hiểm của họ và khả năng tái phạm cao.

Như vậy, khoản 2 Điều 265 nhằm xác định những trường hợp mà hành vi đua xe trái phép đã vượt ra khỏi mức độ nguy hiểm thông thường, từ đó áp dụng khung hình phạt nghiêm khắc hơn, đảm bảo tính răn đe và phòng ngừa chung.

4.2. Tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự theo khoản 3 Điều 265:

Khoản 3 Điều 265 quy định hình phạt tù từ 08 năm đến 15 năm nếu hành vi phạm tội gây hậu quả nghiêm trọng hơn, bao gồm:

• Làm chết 02 người (Điều 265, khoản 3, điểm a): Đây là tình tiết tăng nặng đặc biệt nghiêm trọng, thể hiện hành vi nguy hiểm cho tính mạng con người, là căn cứ để nâng khung hình phạt tù dài hạn;
• Gây thương tích hoặc tổn hại sức khỏe của 02 người trở lên với tổng tỷ lệ từ 122% đến 200% (Điều 265, khoản 3, điểm b): Tình tiết này phản ánh hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe, được tính toán dựa trên kết quả giám định thương tật.
• Gây thiệt hại về tài sản từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng (Điều 265, khoản 3, điểm c): Mức thiệt hại tài sản lớn là yếu tố định khung tăng nặng, đảm bảo người phạm tội phải chịu trách nhiệm tương xứng với hậu quả do mình gây ra;
• Tái phạm nguy hiểm (Điều 265, khoản 3, điểm d): Người phạm tội đã từng bị kết án về tội này hoặc tội danh tương tự, nhưng vẫn tiếp tục thực hiện hành vi phạm tội, chứng minh tính chất nguy hiểm cao, cần áp dụng hình phạt nghiêm khắc hơn;
• Khoản 3 Điều 265 thể hiện tiêu chí về hậu quả nghiêm trọng và sự tái phạm nguy hiểm để xác định khung hình phạt tương xứng, đồng thời tăng tính răn đe đối với các hành vi phạm tội tái diễn.

4.3. Tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự theo khoản 4 Điều 265:

Khoản 4 Điều 265 áp dụng với các hành vi gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, hình phạt tù từ 12 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân, bao gồm:

• Làm chết 03 người trở lên (Điều 265, khoản 4, điểm a): Hậu quả về tính mạng nhiều người được coi là cực kỳ nghiêm trọng, khung hình phạt được nâng tối đa để tương xứng với mức độ nguy hiểm;
• Gây thương tích hoặc tổn hại sức khỏe của 03 người trở lên với tổng tỷ lệ tổn thương 201% trở lên (Điều 265, khoản 4, điểm b): Mức thương tích cực kỳ nghiêm trọng, ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe của nạn nhân, thể hiện hành vi có tính chất nguy hiểm đặc biệt;
• Gây thiệt hại về tài sản từ 1.500.000.000 đồng trở lên (Điều 265, khoản 4, điểm c): Đây là hậu quả kinh tế đặc biệt nghiêm trọng, làm ảnh hưởng lớn đến trật tự, an toàn xã hội.

5. So sánh với một số tội danh dễ gây nhầm lẫn:

5.1. So sánh với tội điều khiển phương tiện giao thông đường bộ vi phạm quy định an toàn giao thông (Điều 260 Bộ luật Hình sự năm 2015):

Căn cứ pháp lý:

• Điều 260 Bộ luật Hình sự 2015 quy định về tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ, trong đó nhấn mạnh việc tham gia giao thông đường bộ mà vi phạm các quy định về an toàn giao thông gây hậu quả nghiêm trọng cho người khác hoặc tài sản;
• Điều 265 Bộ luật Hình sự 2015 quy định về tội tổ chức đua xe trái phép, nhấn mạnh hành vi chủ động tổ chức, điều hành việc đua xe trái phép có gắn động cơ, gây nguy hiểm cho tính mạng, sức khỏe hoặc tài sản của người khác.

So sánh:

Như vậy, tội tổ chức đua xe trái phép là tội danh có tính chất tổ chức, nguy hiểm cho cộng đồng, có chủ đích và phạm vi ảnh hưởng lớn hơn so với tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ. Trong thực tế, một vụ đua xe trái phép nếu gây hậu quả chết người có thể vừa là tội tổ chức đua xe trái phép (Điều 265) vừa xét đến các hành vi vi phạm an toàn giao thông (Điều 260) nhưng tội danh chính vẫn là Điều 265, vì hành vi tổ chức là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến hậu quả.

5.2. So sánh với tội gây rối trật tự công cộng (Điều 318 Bộ luật Hình sự 2015):

Căn cứ pháp lý:

• Điều 318 Bộ luật Hình sự 2015: Người gây rối trật tự công cộng làm ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội, có thể dùng vũ khí, hung khí, cản trở giao thông, xúi giục người khác, hoặc tái phạm nguy hiểm;
• Điều 265 Bộ luật Hình sự 2015: Người tổ chức đua xe trái phép, trực tiếp vi phạm an toàn giao thông nhưng hành vi này còn gây nguy cơ cao cho cộng đồng và tài sản.

So sánh:

Mặc dù cả hai tội đều có thể liên quan đến hoạt động đông người và cản trở giao thông, nhưng tội tổ chức đua xe trái phép có nguy cơ cao về thiệt hại về tính mạng và tài sản, đồng thời là hành vi cố ý vi phạm luật giao thông. Trong khi đó, tội gây rối trật tự công cộng tập trung vào ảnh hưởng xã hội, trật tự và an ninh, không nhất thiết dẫn đến thương tích nặng hay thiệt hại tài sản lớn. Do đó, phân biệt dựa trên động cơ, mục đích, đối tượng tác động và hậu quả là yếu tố pháp lý quan trọng để xác định đúng tội danh.

THAM KHẢO THÊM:

• Đường dây nóng tư vấn luật giao thông trực tuyến miễn phí
• Luật sư bào chữa, bảo vệ trong vụ án về tai nạn giao thông
• Phân biệt tội vi phạm an toàn giao thông đường bộ với tội giết người