Mối quan hệ giữa môi trường và phát triển kinh tế xã hội

1. Môi trường là gì? Phát triển kinh tế xã hội là gì?

Bảo vệ môi trường là thực hiện các hoạt động phòng ngừa, hạn chế tác động xấu đến môi trường. Qua đó giúp môi trường luôn khỏe mạnh, trong lành, xanh tươi. Bảo vệ môi trường cũng là bảo vệ các điều kiện sống của chúng ta:

+ Giúp ứng phó sự cố môi trường;

+ Khắc phục ô nhiễm, suy thoái môi trường, cải thiện chất lượng môi trường;

+ ử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên, đa dạng sinh học và ứng phó với biến đổi khí hậu.

2. Mối quan hệ giữa môi trường và phát triển kinh tế xã hội:

Trong hệ thống kinh tế xã hội, hàng hóa tham gia trong các giai đoạn. Từ sản xuất, lưu thông, phân phối và tiêu dùng cùng với dòng luân chuyển của nguyên liệu, năng lượng, sản phẩm, phế thải. Do đó, sản phẩm của phát triển kinh tế xã hội cũng mang đến thay đổi môi trường.

Các thành phần, sản phẩm luôn ở trạng thái tương tác với các thành phần tự nhiên và xã hội của hệ thống môi trường đang tồn tại trong địa bàn đó. Khu vực giao nhau giữa hai hệ thống trên là môi trường do con người tạo ra (môi trường nhân tạo).

– Phát triển kinh tế xã hội là nguyên nhân tạo nên các biến đổi của môi trường:

+ Ở khía cạnh có lợi, phát triển kinh tế xã hội là cải tạo môi trường tự nhiên hoặc tạo ra kinh phí cần thiết cho sự cải tạo đó. Con người nhận thức được và thực hiện các chiến dịch bảo vệ môi trường.

+ Nhưng có thể gây ra ô nhiễm môi trường tự nhiên hoặc nhân tạo. Bởi các ý thức chưa cao, ý thức kém cũng từ phía con người.

2.2. Môi trường là địa bàn và đối tượng của sự phát triển:

Môi trường tự nhiên đồng thời cũng tác động đến sự phát triển kinh tế xã hội thông qua việc làm suy thoái nguồn tài nguyên. Các tài nguyên không thể được sản sinh phù hợp, đáp ứng cho các yêu cầu sử dụng ngày càng lớn.

+ Do đó môi trường đang là đối tượng của hoạt động phát triển, thúc đẩy kinh tế xã hội.

+ Ở khía cạnh khác lại gây ra thảm họa, thiên tai đối với các hoạt động kinh tế xã hội trong khu vực.

Có thể thấy được sự tác động của môi trường ở kết quả của các quốc gia phát triển:

Ở các quốc gia có trình độ phát triển kinh tế khác nhau có các xu hướng gây ô nhiễm môi trường khác nhau. Khi đó, môi trường được đo lường ở mức độ ô nhiễm. Ví dụ:

– Ô nhiễm do dư thừa: 20% dân số thế giới ở các nước giàu hiện sử dụng 80% tài nguyên và năng lượng của loài người. Các nhu cầu, dịch vụ con người sử dụng càng cao thì càng lãng phí.

– Ô nhiễm do nghèo đói: Những người nghèo khổ ở các nước nghèo chỉ có con đường phát triển duy nhất là khai thác tài nguyên thiên nhiên (rừng, khoáng sản, nông nghiệp,…). Khi đó, họ cố gắng khai thác không kết hợp với tái tạo năng lượng. Do đó, ngoài 20% số người giàu, 80% số dân còn lại chỉ sử dụng 20% phần tài nguyên và năng lượng của loài người. Các nhu cầu sử dụng sản phẩm, dịch vụ khó khăn và đắt đỏ hơn trong khả năng.

3.3. Mâu thuẫn giữa môi trường và phát triển kinh tế xã hội:

Mâu thuẫn giữa môi trường và phát triển xã hội ngày càng gay gắt, mang đến khác biệt thực tế. Kinh tế xã hội càng phát triển, môi trường ngày càng ô nhiễm và ngược lại. Mâu thuẫn trên dẫn đến sự xuất hiện các quan niệm hoặc các lý thuyết khác nhau về phát triển.

Trong đó, các lý thuyết nổi bật được phát biểu như sau:

– Lý thuyết đình chỉ phát triển là làm cho sự tăng trưởng kinh tế bằng (0) hoặc mang giá trị (-) để bảo vệ tài nguyên thiên nhiên của Trái Đất. Khi đó, muốn bảo vệ môi trường phải thông qua ý thức, các nhu cầu của con người. Phải kìm hãm, tiết chế các nhu cầu ở mức cần thiết.

– Một số nhà khoa học khác lại đề xuất lấy bảo vệ để ngăn chặn sự nghiên cứu, khai thác tài nguyên thiên nhiên. Khi đó, phát triển kinh tế xã hội không được xác định là mục tiêu trọng tâm. Con người cần bảo vệ chất lượng, điều kiện sống sinh học trước khi muốn tiếp cận các nhu cầu, chất lượng sống cao hơn.

– Năm 1992 các nhà môi trường đã đưa ra quan niệm phát triển bền vững: Đó là phát triển trong mức độ duy trì chất lượng môi trường, giữ cân bằng giữa môi trường và phát triển. Phải thể hiện sự cân đối của các nhu cầu, khả năng và mục đích của con người. Phải tiết chế trong các yếu tố để đảm bảo phát triển kinh tế xã hội cũng đồng nghĩa với bảo vệ môi trường. Các ý thức của từng người trong xã hội phải được thể hiện cao hơn bằng hành động thực tiễn.