"Áp giải" là thuật ngữ phổ biến được ghi nhận trong Bộ luật tố tụng hình sự, Luật Thi hành án hình sự, là hoạt động đặc trưng của cơ quan công an trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình. Luật thi hành án quy định về áp giải với mục đích là để thi hành án, việc áp giải được thực hiện trên cơ sở yêu cầu của Viện Kiểm sát bằng văn bản.
Mục lục bài viết
1. Yêu cầu áp giải thi hành án là gì?
Theo Đại từ điển Tiếng Việt, thi hành là “thực hiện điều đã chính thức quyết định” như vậy, thi hành án phạt tù được hiểu là việc thực hiện các bản án, quyết định về hình phạt tù (bao gồm tù có thời hạn và tù chung thân) đã được tòa án chính thức quyết định (đã có hiệu lực pháp luật). Trong đó, cơ quan, người có thẩm quyền thực hiện nhiệm vụ theo trình tự, thủ tục do luật định buộc người bị kết án phạt tù phải chấp hành hình phạt nhằm cải tạo, giáo dục người bị kết án tù trở thành người lương thiện, có ích cho xã hội.
Biện pháp để cải tạo, giảo dục người chấp hành án phạt tù được Nhà nước lựa chọn là cách ly người phạm tội khỏi môi trường xã hội thông thường, tách họ khỏi mối quan hệ mà đối với họ đã đem lại một nhân cách hông phù hợp với yêu cầu của nhà nước và đưa họ vào một môi trường khác-đó là môi trường giáo dục trong cơ sở giam giữ.
Khái niệm thi hành án phạt tù cũng được luật hóa và ghi nhận tại Khoản 4, Điều 3 Luật Thi hành án hình sự, cụ thể: “Thi hành án phạt tù là việc cơ quan, người có thẩm quyền theo quy định của Luật này buộc người bị kết án phạt tù có thời hạn, tù chung thân phải chịu sự quản lý giam giữ, giáo dục cải tạo.”
Dưới góc độ khoa học, có thể hiểu thi hành án phạt tù là hoạt động áp dụng pháp luật mang tính quyền lực nhà nước, tính thủ tục, tính định hướng, mục đích, tính sáng tạo và tính khoa học do cơ quan nhà nước và cá nhân có thẩm quyền thực hiện dựa trên những nguyên tắc nhất định nhằm đưa bản án pháp tù đã có hiệu lực của Tòa án ra thi hành trên thực tế nhằm cải tạo, giáo dục người bị kết án phạt tù trở thành người lương thiện, có ích cho xã hội.
Như đã nói ở phần mở đầu, áp giải là thuật ngữ pháp lý được ghi nhận trong cả Bộ luật tố tụng hình sự và Luật thi hành án hình sự. Bản chất của “áp giải” là hoạt động cưỡng chế của nhà nước buộc cá nhân phải đến một địa điểm nhất định để tiến hành các hoạt động tố tụng và tiền tố tụng. Điểm k, Khoản 1, Điều 4 Bộ luật tố tụng hình sự giải thích rằng: “Áp giải là việc cơ quan có thẩm quyền cưỡng chế người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, bị bắt, bị tạm giữ, bị can, bị cáo đến địa điểm tiến hành điều tra, truy tố hoặc xét xử.” Như vậy, với khái niệm này, áp giải được áp dụng cho đối tượng là người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, bị bắt, bị tạm giữ, bị can, bị cáo và mục đích áp giải là để tiến hành điều tra, truy tố hoặc xét xử.
Khoản 16 Điều 3 Luật Thi hành án hình sự nêu rõ: “Áp giải thi hành án là việc cơ quan, người có thẩm quyền theo quy định của Luật này buộc người chấp hành án phạt tù, tử hình, trục xuất đến nơi chấp hành án.” Đối tượng áp dụng biện pháp áp giải trong trường hợp này là người chấp hành án phạt tù, tử hình, trục xuất (người đã bị kết án và đã có quyết định thi hành án) và mục đích áp giải là để thi hành án. Thông thường các đối tượng bị áp dụng biện pháp này đang được tại ngoại.
Yêu cầu áp giải thi hành án là văn bản do Viện kiểm sát ban hành nhằm đề nghị Thủ trưởng cơ quan thi hành án hình sự Công an tỉnh hoặc huyện có thẩm quyền áp giải áp giải đối với người chấp hành án phạt tù đang được tại ngoại.
2. Mục đích yêu cầu áp giải thi hành án:
Thẩm quyền yêu cầu áp giải thi hành án của Viện kiểm sát được ghi nhận trong Luật tổ chức Viện Kiểm sát nhân dân, Luật thi hành án hình sự và dựa trên nguyên tắc: “Viện kiểm sát nhân dân kiểm sát việc tuân theo pháp luật của Tòa án, cơ quan thi hành án hình sự, cơ quan, tổ chức được giao một số nhiệm vụ thi hành án hình sự, người có thẩm quyền, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan trong việc thi hành án hình sự.”
Yêu cầu áp giải thi thi hành án hình sự là văn bản thể hiện nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát, thể hiện sự quan tâm, sát sao của cơ quan này đối với hoạt động thi hành án phạt tù. Đồng thời đây là cơ sở để Thủ trưởng cơ quan thi hành án hình sự Công an tỉnh hoặc huyện có thẩm quyền áp giải buộc phải áp giải đối tượng tới trại giam để bắt đầu chấp hành thi hành án phạt tù, chịu sự quản lý của cơ quan có thẩm quyền. Yêu cầu này còn là căn cứ để hợp pháp hóa hoạt động của chủ thể có thẩm quyền và là sự phối hợp giữa các cơ quan tố tụng trong việc đảm bảo đúng trình tự, thủ tục thi hành án hình sự.
Nhiệm vụ áp giải được trao cho các cơ quan như: cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp huyện; cơ quan thi hành án hình sự cấp quân khu.
Trên cơ sở tìm hiểu quy định của pháp luật về yêu cầu áp giải thi hành án, mặc dù quy định về thẩm quyền yêu cầu cho Viện kiểm sát, tuy nhiên lại không quy định rõ về trình tự, thủ tục và thời điểm yêu cầu, ở một chừng mức nhất định có sự linh hoạt chủ động, nhưng cũng có phần lúng túng và gây khó khăn trong quá trình áp dụng pháp luật. Tại Khoản 4, Điều 23 Luật Thi hành án hình sự chỉ quy định rằng: “Trường hợp người bị kết án phạt tù đang tại ngoại thì trong thời hạn 07 ngày kể từ ngày nhận được quyết định thi hành án, người chấp hành án phải có mặt tại trụ sở cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp huyện hoặc cơ quan thi hành án hình sự cấp quân khu được chỉ định trong quyết định thi hành án; quá thời hạn này mà người đó không có mặt, Cảnh sát thi hành án hình sự và hỗ trợ tư pháp hoặc Vệ binh hỗ trợ tư pháp thực hiện áp giải thi hành án.”. Đây là khoản duy nhất quy định về áp giải và trong đó không nhắc tới yêu cầu của Viện kiểm sát mà chỉ đề cao vai trò của chủ thể có thẩm quyền áp giải.
Mặc dù quy định còn có sự thiếu sót, nhưng với việc trao cho Viện kiểm sát nhiệm vụ, quyền hạn trong quá trình thi hành án hình sự đã cho phép cơ quan này thực hiện đầy đủ, trọn vẹn và hiệu quả, phối hợp chặt chẽ với cơ quan công an để thực sự đạt được kết quả cuối cùng của thi hành án.
3. Mẫu yêu cầu áp giải thi hành án (11/TH):
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
VIỆN KIỂM SÁT…………….[1]
VIỆN KIỂM SÁT …………..[2]
Số: ……../YC-VKS…-…[3]
……………., ngày …………… tháng…………..năm 20………..
YÊU CẦU
Áp giải thi hành án
VIỆN TRƯỞNG VIỆN KIỂM SÁT …2…
Căn cứ Điều 25 và Điều 26 Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân;
Căn cứ Điều 141 và Điều 143 Luật Thi hành án hình sự;
Căn cứ Bản án…[4]… số……ngày….tháng……năm…..của Tòa án……. [5]…………
và Quyết định thi hành án số…….ngày……tháng……năm……của Tòa án……[6]………..
đối với người bị kết án ……….; Tên gọi khác:….
Sinh ngày……….tháng……..….năm…….….tại…………..; Giới tính:……
Quốc tịch:….; Dân tộc:…..; Tôn giáo:……
Nghề nghiệp:……
Nơi cư trú: …
Phạm tội: ….; Xử phạt:………[7]
Xét thấy,……….[8]……….không tự nguyện chấp hành án phạt tù từ ngày…. tháng…..năm..…đến nay (Thủ trưởng đơn vị được yêu cầu)[9]……..…chưa áp giải,
YÊU CẦU:
(Thủ trưởng đơn vị được yêu cầu)9……….áp giải đối với……8..….để thi hành hình phạt tù và gửi quyết định cho Viện kiểm sát..…..2……để kiểm sát./.
Nơi nhận:
– Đơn vị được yêu cầu (để thực hiện);
– Lưu: VT, hồ sơ kiểm sát.
VIỆN TRƯỞNG[10]
4. Hướng dẫn mẫu yêu cầu áp giải thi hành án (11/TH):
[1] Ghi tên Viện kiểm sát cấp trên trực tiếp hoặc Viện kiểm sát nhân dân tối cao
[2] Ghi tên Viện kiểm sát ban hành. Trường hợp Viện kiểm sát nhân dân tối cao ban hành thì bỏ mục này
[3] Viết tắt tên Viện kiểm sát ban hành – đơn vị phụ trách (nếu có)
[4] Nếu là sơ thẩm thì ghi “sơ thẩm”, nếu là phúc thẩm thì ghi “phúc thẩm”…
[5] Ghi tên Tòa án đã ban hành Bản án
[6] Ghi tên Tòa án đã ra Quyết định thi hành án
[7] Ghi thông tin của người bị kết án theo Quyết định thi hành án
[8] Nêu rõ người bị kết án đã hết thời hạn luật định mà không tự nguyện đi chấp hành án hoặc người được hoãn, tạm đình chỉ chấp hành án đã hết thời hạn hoãn, tạm đình chỉ
[9] Thủ trưởng cơ quan thi hành án hình sự Công an tỉnh hoặc huyện có thẩm quyền áp giải
[10] Thẩm quyền ký thực hiện theo Phụ lục ban hành kèm theo Quy chế Công tác kiểm sát việc tạm giữ, tạm giam, thi hành án hình sự.
Cơ sở pháp lý:
Luật Thi hành án hình sự năm 2019
Quyết định 39/QĐ-VKSTC năm 2018 về biểu mẫu nghiệp vụ công tác kiểm sát việc tạm giữ, tạm giam, thi hành án hình sự do Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao ban hành
