Tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản người khác

1. Khái quát chung về Tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản người khác:

1.1. Tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản người khác là gì?

Gây thiệt hại là việc làm phát sinh hậu quả bất lợi, làm mất mát, hư hỏng, giảm giá trị hoặc mất khả năng khai thác, sử dụng của tài sản. Đồng thời có thể ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của chủ sở hữu hoặc người quản lý hợp pháp tài sản. Thiệt hại có thể là thiệt hại vật chất trực tiếp (mất mát tài sản, chi phí khắc phục) hoặc thiệt hại gián tiếp (lợi ích hợp pháp bị mất).

Vì thế có thể đưa ra khái niệm như sau:

“Tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản của người khác là hành vi của một người do lỗi vô ý (có thể là vô ý do cẩu thả hoặc vô ý vì quá tự tin) mà gây ra thiệt hại nghiêm trọng đối với tài sản thuộc sở hữu hợp pháp của cá nhân, tổ chức khác. Đây là tội được quy định tại Điều 180 Bộ luật Hình sự 2015.”

1.2. Ý nghĩa của Tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản người khác trong pháp luật hình sự:

• Thứ nhất, bảo vệ quyền sở hữu và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức: Quyền sở hữu tài sản là một trong những quyền cơ bản được pháp luật bảo hộ. Tài sản gắn liền trực tiếp với đời sống, sinh kế và hoạt động kinh doanh của cá nhân, tổ chức. Khi một người có hành vi vô ý nhưng gây ra thiệt hại nghiêm trọng, quyền lợi của chủ sở hữu bị xâm hại không khác gì hành vi cố ý. Vì vậy, việc xử lý hình sự đối với tội danh này khẳng định quyết tâm của Nhà nước trong việc bảo vệ an toàn tài sản của công dân.
• Thứ hai, giáo dục, răn đe và phòng ngừa chung trong xã hội: Việc quy định Tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản người khác giúp nâng cao ý thức cẩn trọng của công dân trong mọi hành vi liên quan đến tài sản. Người dân được nhắc nhở rằng sự thiếu trách nhiệm, coi thường hậu quả đều có thể dẫn đến trách nhiệm hình sự. Nhờ đó pháp luật không chỉ xử lý hành vi đã xảy ra mà còn có tác dụng phòng ngừa, ngăn chặn nguy cơ thiệt hại trong tương lai. Đây là yếu tố quan trọng nhằm duy trì trật tự, an toàn trong các lĩnh vực như giao thông, xây dựng, sản xuất hay thương mại.
• Thứ ba, định hướng ý thức pháp luật và trách nhiệm xã hội: Quy định về Tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản người khác nhằm nhấn mạnh rằng, bất kỳ ai cũng phải có trách nhiệm với hành vi của mình cho dù không có ý định xâm phạm. Ý nghĩa này giúp nâng cao tinh thần tuân thủ pháp luật, khuyến khích mỗi cá nhân cẩn trọng hơn trong công việc, chú trọng đến quy trình và biện pháp an toàn. Trách nhiệm xã hội vì thế cũng được đề cao, góp phần xây dựng môi trường sống, lao động và kinh doanh an toàn văn minh.
• Thứ tư, đảm bảo công bằng xã hội và khắc phục thiệt hại: Nếu chỉ dừng lại ở trách nhiệm bồi thường dân sự thì chưa đủ để răn đe, bởi trong nhiều trường hợp thiệt hại là rất lớn và gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của người khác. Việc áp dụng chế tài hình sự dối với Tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản người khác sẽ tạo ra sự công bằng cho người bị thiệt hại, đồng thời thể hiện tính nghiêm minh của pháp luật. Khi hậu quả được nhìn nhận đúng mức và người gây thiệt hại bị xử lý thích đáng, niềm tin của nhân dân vào công lý được củng cố, từ đó tăng cường hiệu quả bảo vệ quyền sở hữu và giữ vững trật tự xã hội.

1.3. Cơ sở pháp lý của Tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản người khác:

Tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản hiện nay đang được quy định tại Điều 180 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:

“1. Người nào vô ý gây thiệt hại cho tài sản của người khác trị giá từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng, thì bị phạt cảnh cáo hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm.

2. Phạm tội gây thiệt hại cho tài sản của người khác trị giá 500.000.000 đồng trở lên, thì bị phạt cải tạo không giam giữ từ 02 năm đến 03 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.”

2. Cấu thành tội phạm của Tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản người khác:

2.1. Khách thể:

Khách thể của Tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản người khác là: Quyền sở hữu tài sản của nhà nước, cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và công dân.

Đối tượng tác động của Tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản người khác là tài sản. Theo Điều 105 Bộ luật Dân sự 2015, tài sản bao gồm:

• Vật, tiền, giấy tờ có giá và quyền tài sản;
• Tài sản có thể là bất động sản hoặc động sản; có thể là tài sản hiện có hoặc tài sản hình thành trong tương lai.

Tài sản là đối tượng được pháp luật hình sự bảo vệ, gắn với quyền sở hữu và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức.

2.2. Mặt khách quan:

Mặt khách quan của Tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản người khác bao gồm các yếu tố: Hành vi khách quan; thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra; mối quan hệ nhân quả giữa hành vi khách quan và thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra.

Trong đó hành vi khách quan của Tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản người khác là hành vi: 

• Không tuân thủ những quy định của pháp luật hoặc các quy tắc sinh hoạt xã hội thông thường liên quan đến việc bảo vệ tài sản;
• Hoặc tuân thủ không đúng, không đầy đủ những quy định của pháp luật hoặc các quy tắc sinh hoạt xã hội thông thường liên quan đến việc bảo vệ tài sản;

Thiệt hại: Gây thiệt hại cho tài sản của người khác có giá trị từ 100.000.000 đồng trở lên.

Tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản người khác được coi là hoàn thành từ thời điểm gây thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra là cho tài sản của người khác có giá trị từ 100.000.000 đồng trở lên.

2.3. Chủ thể:

Chủ thể của Tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản người khác theo Điều 180 Bộ luật Hình sự 2015 là người từ đủ 16 tuổi trở lên có đủ năng lực trách nhiệm hình sự (Điều 21 Bộ luật Hình sự 2015).

2.4. Mặt chủ quan:

Tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản được thực hiện do lỗi vô ý. Cụ thể:

• Lỗi vô ý do quá tự tin: Người phạm tội tuy thấy trước hành vi của mình có thể gây thiệt hại nghiêm trọng đến tà sản của người khác trị giá từ 100.000.000 đồng trở lên nhưng cho rằng hậu quả đó sẽ không xảy ra hoặc có thể ngăn ngừa được;
• Lỗi vô ý do cẩu thả: Người phạm tội không thấy trước hành vi của mình có thể gây ra thiệt hại cho tài sản của người khác trị giá từ 100.000.000 đồng trở lên, mặc dù phải thấy trước và có thể thấy trước hậu quả đó.

3. Khung hình phạt của Tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản người khác:

Tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản người khác theo Điều 180 Bộ luật Hình sự 2015 có những khung hình phạt như sau:

• Khung 1: Người nào vô ý gây thiệt hại cho tài sản của người khác trị giá từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng, thì bị phạt cảnh cáo hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm.
• Khung 2: Phạm tội gây thiệt hại cho tài sản của người khác trị giá 500.000.000 đồng trở lên, thì bị phạt cải tạo không giam giữ từ 02 năm đến 03 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.

4. Tình tiết định khung tăng nặng của Tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản người khác:

Theo quy định tại Điều 180 Bộ luật Hình sự 2015, tình tiết định khung hình phạt tăng nặng đối với Tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản người khác được quy định tại khoản 2: Phạm tội gây thiệt hại cho tài sản của người khác trị giá 500.000.000 đồng trở lên, thì bị phạt cải tạo không giam giữ từ 02 năm đến 03 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.

Điều luật có sự phân hóa trách nhiệm hình sự rõ ràng dựa trên mức độ thiệt hại tài sản. Cụ thể:

• Thiệt hại tài sản có giá trị từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng theo khoản 1 Điều 180 Bộ luật Hình sự 2015:

Đây là tình tiết định tội thuộc khung hình phạt cơ bản của Điều 180 Bộ luật Hình sự 2015. Người phạm tội vô ý gây thiệt hại đến tài sản của người khác nhưng giá trị thiệt hại ở mức từ một trăm triệu đồng đến dưới năm trăm triệu đồng thì bị xử lý hình sự với mức hình phạt nhẹ nhất: Cảnh cáo hoặc cải tạo không giam giữ đến 02 năm. Ngưỡng thiệt hại này cho thấy pháp luật chỉ xử lý hình sự khi hậu quả đủ lớn, còn những trường hợp dưới 100 triệu đồng sẽ chỉ bị xem xét xử lý bằng trách nhiệm dân sự hoặc biện pháp hành chính.

• Thiệt hại tài sản có giá trị từ 500.000.000 đồng trở lên theo khoản 2 Điều 180 Bộ luật Hình sự 2015:

Đây là tình tiết định khung tăng nặng theo khoản 2 Điều 180 Bộ luật Hình sự 2015. Tình tiết này làm chuyển hóa khung hình phạt của người phạm tội. Khi người phạm tội vô ý nhưng gây ra thiệt hại với giá trị tài sản từ năm trăm triệu đồng trở lên thì tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội được coi là nghiêm trọng hơn. Do đó hình phạt áp dụng cũng nặng hơn: cải tạo không giam giữ từ 02 đến 03 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm. Điều này phản ánh nguyên tắc xử lý trong pháp luật hình sự: Giá trị thiệt hại càng lớn thì trách nhiệm hình sự càng nghiêm khắc.

Việc phân chia các mức thiệt hại thành các khung khác nhau nhằm bảo đảm tính công bằng và hợp lý trong xử lý hình sự. Người gây thiệt hại ở mức dưới 500 triệu đồng sẽ chịu trách nhiệm ở mức nhẹ hơn so với người gây thiệt hại từ 500 triệu đồng trở lên. Điều này vừa thể hiện tính răn đe vừa giúp phân hóa mức độ nguy hiểm của hành vi để áp dụng hình phạt phù hợp, từ đó đảm bảo tính nhân đạo và công bằng của pháp luật.

5. Phân biệt với Tội thiếu trách nhiệm gây thiệt hại đến tài sản của Nhà nước, cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp:

6. Bản án điển hình của Tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản người khác:

• Tên bản án:

Bản án số 40/2024/HS-ST ngày 28/08/2024 của Tòa án nhân dân huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk.

• Nội dung bản án:

Sáng ngày 13/12/2023, Lâm Văn Tr đi đến rẫy mía của gia đình đang canh tác tại tiểu khu 283, xã Cư M’lan, huyện Ea Súp để cày và đốt dọn gốc, lá mía khô đã thu hoạch. Khoảng 10 giờ cùng ngày, Tr dùng bật lửa châm lửa đốt ở nhiều vị Tr trong diện tích rẫy của gia đình mình, khi bén lửa, Tr điều khiển máy cày đến những nơi không có gốc mía để cày đất chuẩn bị trồng mía lại.

Cày được một lúc, Tr vào lán nghỉ trưa; lúc này Tr quan sát thấy lửa đã cháy được khoảng một nửa diện tích. Sau đó, Tr đi ra quan sát xem thì thấy lửa đã cháy lan sang đất rẫy nhà ông Nguyễn Văn Đ (sinh năm 1977, trú tại: Thôn 07, xã C, huyện E, tỉnh Đắk Lắk). Tuy nhiên, rẫy mía nhà ông Đ đã thu hoạch trước đó nên không gây thiệt hại gì về tài sản. Đến khoảng 13 giờ cùng ngày, Tr thấy lửa tiếp tục cháy lan qua diện tích trồng cây Hòe của gia đình chị Đinh Thị K (sinh năm 1979, trú tại: 33 Nguyễn T, khu phố 5, Bình Trưng T, thành phố Thủ Đức, thành phố Hồ Chí Minh), do anh Đinh Văn H (sinh năm 1980, hộ khẩu thường trú: phường Trảng D, thành phố Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai) đang quản lý, giáp ranh với đất rẫy nhà ông Đ.

Thấy vậy, Lâm Văn Tr chạy qua rẫy hòe để dập lửa cùng anh H và những người làm công tại vườn hòe. Đến khoảng 15 giờ 30 phút, đám cháy được dập tắt. Hậu quả: diện tích trồng cây hòe bị cháy là 03ha, gồm: 1.300 cây hòe ghép cành 11 tháng tuổi, 992 cây hòe ghép mắt khoảng 07 tháng tuổi; 2000 mét ống nhựa loại LDPE20 màu đen kèm theo 2.292 khóa béc loại thông thường; 2000 mét bạt phủ, loại nilon màu đen, khổ rộng 0,8 mét.

Tại phiên tòa bị cáo Lâm Văn Tr đã khai nhận toàn bộ hành vi phạm tội của mình do bất cẩn và chủ quan nên ngày 13/12/2023, Lâm Văn Tr đi đến rẫy mía của gia đình đang canh tác tại tiểu khu 283, xã Cư M’lan, huyện Ea Súp để đốt lá mía dọn rẫy, quá trình đốt do không kiểm soát được đám cháy nên để cháy lan sang rẫy Hòe của bà K hậu quả cháy rẫy Hòe gây thiệt hại cho bà K tổng giá trị tài sản là 170.641.000đ.

Như vậy đã có đủ cơ sở kết luận hành vi của bị cáo đã cấu thành tội “Vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản” tội phạm và hình phạt được quy định tại khoản 1 Điều 180 Bộ luật hình sự.

• Quyết định của Tòa án:

+ Tuyên bố bị cáo Lâm Văn Tr phạm tội “Vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản”.

+ Xử phạt bị cáo Lâm Văn Tr 01 (Một) năm cải tạo không giam giữ, thời điểm bắt đầu chấp hành án phạt cải tạo không giam giữ tính từ ngày cơ quan Thi hành án hình sự Công an huyện Ea Súp nhận được quyết định thi hành án.

THAM KHẢO THÊM:

• Nhà cho thuê bị cháy gây thiệt hại thì ai phải chịu trách nhiệm?
• Phân tích trách nhiệm vật chất của công chức khi gây thiệt hại đối với tài sản nhà nước
• Thiệt hại là gì? Trường hợp nào gây thiệt hại không phải bồi thường?