Ly hôn chưa bao giờ là quyết định dễ dàng, đặc biệt khi giữa hai người còn chung một hoặc nhiều đứa con. Trong những vụ ly hôn đơn phương, việc ai được quyền trực tiếp nuôi con trở thành tâm điểm tranh chấp, kéo dài thời gian giải quyết và ảnh hưởng lớn đến tâm lý trẻ nhỏ. Dưới đây là bài viết chi tiết hướng dẫn giành quyền nuôi con khi ly hôn đơn phương.
Mục lục bài viết
- 1 1. Cách giành quyền nuôi con khi ly hôn đơn phương:
- 1.1 1.1. Về tình cảm và sự quan tâm yêu thương lo lắng của cha, mẹ với con:
- 1.2 1.2. Các vấn đề về kinh tế, thu nhập và tài chính:
- 1.3 1.3. Về điều kiện về chỗ ở:
- 1.4 1.4. Về thời gian chăm sóc, giáo dục:
- 1.5 1.5. Về môi trường sống và sinh hoạt:
- 1.6 1.6. Nguyện vọng của con từ đủ 7 tuổi trở lên:
- 1.7 1.7. Điều kiện về đạo đức, nhân thân của cha mẹ:
- 2 2. Hướng dẫn quy trình giành quyền nuôi con khi ly hôn đơn phương:
- 3 3. Hướng dẫn chuẩn bị chứng cứ giành quyền nuôi con khi ly hôn đơn phương
- 3.1 3.1. Chứng cứ chứng minh thu nhập và điều kiện kinh tế:
- 3.2 3.2. Chứng cứ về chỗ ở và môi trường sống của con:
- 3.3 3.3. Chứng cứ chứng minh nhân thân và lối sống của cha, mẹ:
- 3.4 3.4. Chứng cứ về tình cảm và sự gắn bó với con:
- 3.5 3.5. Chứng cứ chứng minh bên còn lại không đủ điều kiện nuôi con (nếu có):
- 4 4. Lưu ý quan trọng để tăng cơ hội giành quyền nuôi con khi ly hôn đơn phương:
- 5 5. Các tình huống khó trong thực tiễn giành quyền nuôi con khi ly hôn đơn phương:
1. Cách giành quyền nuôi con khi ly hôn đơn phương:
Khoản 2 Điều 81 Luật Hôn nhân gia đình 2014 quy định: Vợ, chồng thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, nghĩa vụ, quyền của mỗi bên sau khi ly hôn đối với con; trường hợp không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con; nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con.
- Về bản chất, quyền nuôi con khi ly hôn (trong đó có ly hôn đơn phương) được xác định như sau:
- Hai bên vợ chồng có quyền tự thỏa thuận quyền nuôi con khi thực hiện thủ tục yêu cầu ly hôn đơn phương;
Nếu các bên không thỏa thuận được thì Tòa án sẽ giải quyết. Và để Tòa án quyết định giao quyền nuôi con cho một bên thì người yêu cầu phải chứng minh mình có điều kiện đảm bảo quyền lợi tốt nhất cho con.
Do đó để giành quyền nuôi con khi ly hôn đơn phương thì các bên cần thu thập các tài liệu, bằng chứng chứng minh mình đáp ứng các điều kiện chăm sóc con như sau:
1.1. Về tình cảm và sự quan tâm yêu thương lo lắng của cha, mẹ với con:
- Thực tế cho thấy, chỉ khi cha mẹ thực sự yêu thương và quan tâm đến con bằng tình cảm chân thành nhất thì họ mới sẵn sàng dành thời gian và tâm sức cho việc chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục con mỗi ngày;
- Sự quan tâm này không phải là hành động nhất thời mà là cả một quá trình dài, đòi hỏi sự kiên trì, nhẫn nại và trách nhiệm;
- Chính vì vậy, những bằng chứng thể hiện việc cha mẹ thường xuyên chăm lo cho con trước khi ly hôn sẽ là căn cứ quan trọng để Tòa án đánh giá ai sẽ là người nuôi con trực tiếp để đem lại lợi ích tốt nhất cho trẻ em;
- Cụ thể như: Hình ảnh đưa đón con đi học, tham gia họp phụ huynh, những chuyến đi chơi và du lịch cùng con… Tất cả đều thể hiện tình cảm gắn bó và vai trò chăm sóc thực tế của cha hoặc mẹ đối với con.
1.2. Các vấn đề về kinh tế, thu nhập và tài chính:
- Thu nhập ổn định: Có nguồn thu nhập thường xuyên từ lương, kinh doanh hoặc tài sản khác;
- Khả năng cung cấp chi phí cho con: Chi phí sinh hoạt, học tập và chăm sóc sức khỏe;
- Chứng cứ chứng minh: Đó có thể là thu nhập từ lao động như hợp đồng lao động, sao kê bảng lương hoặc sao kê tài khoản lương. Thu nhập từ các nguồn khác như: sổ tiết kiệm, chứng nhận cổ phần cổ phiếu, trái phiếu hoặc cho thuê tài sản….
Lưu ý: Không phải người có thu nhập cao hơn sẽ luôn được nuôi con vì đây không phải điều kiện duy nhất khi giành quyền nuôi con, tuy nhiên đảm bảo mức sống tối thiểu và ổn định là tiêu chí quan trọng hàng đầu.
1.3. Về điều kiện về chỗ ở:
- Một trong những yếu tố quan trọng khi Tòa án xem xét quyền nuôi con là điều kiện về nơi ở của cha hoặc mẹ sau ly hôn;
- Pháp luật không bắt buộc người trực tiếp nuôi con phải sở hữu nhà đất riêng, tuy nhiên trong trường hợp hai bên có các điều kiện khác tương đương nhau thì yếu tố về chỗ ở ổn định sẽ được ưu tiên;
- Đây là yếu tố quan trọng để đảm bảo cho con có nơi ở ổn định sau khi cha mẹ ly hôn.
Lưu ý: Một môi trường sống cố định và an toàn giúp trẻ có nền tảng phát triển bền vững, trong khi việc thường xuyên thay đổi chỗ ở hoặc không có nơi cư trú ổn định có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt và học tập của trẻ.
1.4. Về thời gian chăm sóc, giáo dục:
- Việc nuôi dưỡng chăm sóc và giáo dục con cần rất nhiều thời gian và công sức của hai bên cha mẹ;
- Ở các độ tuổi khác nhau các con có sự thay đổi về nhận thức, tâm lý và tình cảm của con trẻ, do đó yêu cầu người trực tiếp nuôi con phải dành thời gian quan tâm, quan sát để kịp thời giáo dục dạy dỗ các con;
- Nếu một người làm các công việc có tính chất đặc thù như thường xuyên vắng nhà vì phải đi công trình, đi công tác dài ngày, lái xe đường dài… hoặc người đó làm công việc quá bận rộn mất nhiều thời gian thì sẽ không có điều kiện về thời gian để chăm sóc giáo dục con.
1.5. Về môi trường sống và sinh hoạt:
Môi trường sống của con người nói chung bao gồm gia đình, nhà trường và xã hội có ảnh hưởng rất lớn đến tính cách, nhận thức của con người. Đối với con trẻ môi trường của chúng là gia đình và nhà trường và môi trường này sẽ ảnh hưởng rất lớn đến tính cách, tình cảm của con. Do đó trường hợp một bên cha hoặc mẹ sống lành mạnh và bên thì hoàn toàn ngược lại. Căn cứ vào các quyền lợi mọi mặt của con, Toà án sẽ Quyết định giao con cho thì sẽ ảnh hưởng không tốt cho con trẻ.
Theo đó, người được nuôi con phải chứng minh được trước Tòa án về bản thân sẽ cung cấp môi trường thuận lợi nhất cho sự phát triển của con và có đủ các điều kiện đảm bảo cả về kinh tế lẫn tinh thần đáp ứng cho yêu cầu phát triển bình thường của người con; Ngoài ra, một trong hai người có thể cung cấp thêm các chứng cứ chứng minh người còn lại không đủ điều kiện về vật chất và tinh thần để nuôi dạy con cái (thu nhập không ổn định, không có thời gian chăm sóc…).
1.6. Nguyện vọng của con từ đủ 7 tuổi trở lên:
- Khoản 2 Điều 81 Luật Hôn nhân gia đình 2014: Tòa án sẽ trực tiếp hỏi nguyện vọng của trẻ từ đủ 07 tuổi;
- Tuy nhiên, ý kiến này chỉ là một căn cứ tham khảo và không phải yếu tố quyết định duy nhất khi xác định quyền nuôi con.
1.7. Điều kiện về đạo đức, nhân thân của cha mẹ:
- Không có tiền án, tiền sự liên quan đến bạo lực gia đình, ma túy hoặc tệ nạn xã hội;
- Lối sống lành mạnh và có khả năng giáo dục con tốt để trẻ em phát triển tốt nhất về mặt đạo đức.
2. Hướng dẫn quy trình giành quyền nuôi con khi ly hôn đơn phương:
Khi không thỏa thuận được về người trực tiếp nuôi con, bên muốn giành quyền nuôi con cần thực hiện theo trình tự thủ tục tố tụng dân sự.
Quy trình giành quyền nuôi con khi ly hôn đơn phương cụ thể gồm các bước sau:
2.1. Bước 1 – Chuẩn bị hồ sơ ly hôn đơn phương kèm theo yêu cầu nuôi con:
Hồ sơ ly hôn đơn phương cần có:
- Đơn khởi kiện ly hôn đơn phương (nêu rõ yêu cầu được trực tiếp nuôi con);
- Giấy chứng nhận kết hôn (bản chính);
- Giấy khai sinh của con chung;
- Giấy tờ chứng minh điều kiện nuôi con:
+ Hợp đồng lao động, bảng lương hoặc xác nhận thu nhập;
+ Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà đất, hợp đồng thuê nhà;
+ Giấy tờ liên quan đến môi trường sống, học tập của con hoặc các loại giấy tờ khác chứng minh khả năng và điều kiện giành quyền nuôi con.
2.2. Bước 2 – Nộp đơn tại Tòa án có thẩm quyền:
Điểm a khoản 1 Điều 39 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 quy định: Tòa án nơi bị đơn cư trú, làm việc, nếu bị đơn là cá nhân hoặc nơi bị đơn có trụ sở, nếu bị đơn là cơ quan, tổ chức có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm những tranh chấp về dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động quy định tại các Điều 26, 28, 30 và 32 của Bộ luật Tố tụng dân sự 2015.
Như vậy, thẩm quyền thuộc Tòa án nơi bị đơn cư trú hoặc làm việc.
Điểm a khoản 1 Điều 40 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 quy định: Nếu không biết nơi cư trú, làm việc hoặc trụ sở của bị đơn thì nguyên đơn có thể yêu cầu Tòa án nơi bị đơn cư trú, làm việc, có trụ sở cuối cùng hoặc nơi bị đơn có tài sản giải quyết.
Như vậy, nếu không rõ nơi cư trú của bị đơn thì Tòa án nơi bị đơn cư trú, làm việc, có trụ sở cuối cùng hoặc nơi bị đơn có tài sản giải quyết.
Lưu ý: Người nộp đơn ly hôn có thể nộp trực tiếp tại Tòa hoặc gửi qua bưu điện.
2.3. Bước 3 – Tham gia phiên hòa giải và xét xử:
- Sau khi thụ lý, Tòa án sẽ mở phiên hòa giải để hai bên thỏa thuận;
- Nếu hòa giải không thành thì sẽ tiến hành mở phiên xét xử;
- Tại phiên tòa, mỗi bên cần trình bày và cung cấp chứng cứ để chứng minh mình có điều kiện tốt hơn cho con.
2.4. Bước 4 – Trình bày chứng cứ chứng minh điều kiện nuôi con tốt hơn:
- Chứng minh kinh tế ổn định: thu nhập và tài sản;
- Chứng minh khả năng chăm sóc trực tiếp: lịch trình công việc và thời gian dành cho con;
- Chứng minh nhân thân tốt: không vi phạm pháp luật và không tệ nạn xã hội;
- Điều 81 Luật Hôn nhân và gia đình 2014, Tòa án luôn đặt lợi ích tốt nhất của trẻ lên hàng đầu khi quyết định giao con cho ai trực tiếp nuôi.
3. Hướng dẫn chuẩn bị chứng cứ giành quyền nuôi con khi ly hôn đơn phương
Để tăng khả năng thắng kiện trong vụ giành quyền nuôi con khi ly hôn đơn phương, bạn phải chuẩn bị chứng cứ đầy đủ, hợp pháp và có tính thuyết phục. Các nhóm chứng cứ chính bao gồm:
3.1. Chứng cứ chứng minh thu nhập và điều kiện kinh tế:
- Hợp đồng lao động, bảng lương: thể hiện nguồn thu nhập ổn định;
- Giấy tờ chứng minh tài sản: sổ tiết kiệm, giấy tờ nhà đất hoặc phương tiện đi lại;
- Báo cáo kinh doanh, giấy phép kinh doanh (nếu tự kinh doanh).
3.2. Chứng cứ về chỗ ở và môi trường sống của con:
- Sổ hộ khẩu, hợp đồng thuê nhà hoặc giấy chứng nhận quyền sử dụng đất;
- Hình ảnh thực tế nơi ở, thể hiện môi trường an toàn và sạch sẽ;
- Thông tin về trường học, khu vực sinh sống (an ninh và tiện ích tại nơi cư trú và học tập).
3.3. Chứng cứ chứng minh nhân thân và lối sống của cha, mẹ:
- Giấy xác nhận của địa phương về việc không có tiền án, tiền sự;
- Giấy tờ chứng minh không nghiện ma túy, rượu bia (nếu cần);
- Lời khai hoặc xác nhận của người thân, hàng xóm về đạo đức, lối sống.
3.4. Chứng cứ về tình cảm và sự gắn bó với con:
- Tin nhắn, hình ảnh, video chăm sóc con;
- Lời khai của giáo viên, hàng xóm về việc ai là người chăm sóc chính;
- Nguyện vọng của con từ đủ 07 tuổi trở lên (Tòa sẽ trực tiếp hỏi trẻ).
3.5. Chứng cứ chứng minh bên còn lại không đủ điều kiện nuôi con (nếu có):
- Chứng minh thu nhập bấp bênh, không ổn định hoặc công việc thường xuyên đi xa;
- Chứng minh có hành vi bạo lực gia đình, nghiện ngập hoặc cờ bạc;
- Chứng minh không quan tâm hoặc có thái độ bỏ mặc con.
Kết luận: Việc chuẩn bị chứng cứ đầy đủ, rõ ràng và hợp pháp là yếu tố quyết định trong việc giành quyền nuôi con khi ly hôn đơn phương.
4. Lưu ý quan trọng để tăng cơ hội giành quyền nuôi con khi ly hôn đơn phương:
Để tăng khả năng được Tòa án chấp nhận yêu cầu nuôi con, người yêu cầu cần chú ý cả trong quá trình chuẩn bị hồ sơ và khi tham gia tố tụng:
4.1. Chuẩn bị hồ sơ và chứng cứ thật đầy đủ, hợp pháp:
- Hồ sơ phải rõ ràng, sắp xếp khoa học, đầy đủ giấy tờ theo yêu cầu;
- Chứng cứ về kinh tế, chỗ ở, nhân thân phải có tính pháp lý (bản sao công chứng hoặc bản gốc).
4.2. Chứng minh khả năng chăm sóc toàn diện:
- Không chỉ chứng minh điều kiện vật chất, mà còn thể hiện khả năng giáo dục, thời gian chăm sóc và sự gắn bó tình cảm với con;
- Ví dụ: Lịch sinh hoạt, kế hoạch chăm sóc sức khỏe, việc học tập của con.
4.3. Ứng xử đúng mực trong quá trình tố tụng:
- Không có hành vi nói xấu hoặc cản trở quyền thăm nom của bên kia vì điều này có thể bị Tòa đánh giá tiêu cực;
- Thể hiện thiện chí, luôn đặt lợi ích của trẻ lên hàng đầu.
4.4. Chuẩn bị phần trình bày thuyết phục tại phiên tòa:
- Nêu rõ lý do tại sao bạn có điều kiện tốt hơn cho sự phát triển của con;
- Dùng chứng cứ để chứng minh, không chỉ nói chung chung.
4.5. Không nên nhờ con làm công cụ tranh chấp:
- Khoản 2 Điều 81 Luật Hôn nhân gia đình 2014: Vợ, chồng thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, nghĩa vụ, quyền của mỗi bên sau khi ly hôn đối với con; trường hợp không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con; nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con;
- Nguyện vọng của trẻ từ đủ 7 tuổi sẽ được xem xét, nhưng việc ép buộc trẻ đứng về phía mình có thể phản tác dụng và gây tổn thương tâm lý cho trẻ.
5. Các tình huống khó trong thực tiễn giành quyền nuôi con khi ly hôn đơn phương:
Trong quá trình tranh chấp quyền nuôi con, rất nhiều tình huống đặc biệt phát sinh mà Luật Hôn nhân và gia đình 2014 chưa quy định cụ thể hoặc cần vận dụng linh hoạt.
Dưới đây là một số trường hợp điển hình cùng hướng xử lý theo pháp luật hiện hành:
5.1. Con từ đủ 07 tuổi muốn ở với mẹ nhưng mẹ điều kiện kém thì Tòa án có chấp nhận không?
Khoản 2 Điều 81 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định: Tòa án phải xem xét nguyện vọng của con từ đủ bảy tuổi trở lên.
Tuy nhiên, việc xem xét nguyện vọng không đồng nghĩa với việc bắt buộc làm theo.
Thực tế nếu mẹ không đáp ứng điều kiện cơ bản về kinh tế, thời gian hoặc môi trường sống thì Tòa có thể không giao con cho mẹ dù nguyện vọng của con là muốn theo mẹ.
Phương hướng xử lý:
- Người mẹ cần cải thiện hoặc chứng minh điều kiện đủ tối thiểu để chăm sóc con;
- Có thể đề xuất kế hoạch hỗ trợ tài chính từ bên còn lại để đảm bảo lợi ích tốt nhất cho trẻ.
5.2. Thu nhập thấp nhưng có nhiều thời gian chăm sóc thì có cơ hội giành quyền nuôi con không?
Tòa án sẽ quyết định người có quyền trực tiếp nuôi con dựa trên quyền lợi về mọi mặt của trẻ em. Quyền lợi mọi mặt của con bao gồm cả vật chất và tinh thần.
Thực tiễn, Tòa án thường ưu tiên người có điều kiện nuôi dưỡng cân bằng giữa kinh tế và thời gian chăm sóc.
Phương hướng xử lý:
- Chứng minh có chỗ ở ổn định, chi phí cơ bản được đảm bảo (dù thu nhập thấp nhưng có tài sản hoặc có gia đình hỗ trợ);
- Chứng minh việc có nhiều thời gian giúp chăm sóc, giáo dục con tốt hơn so với bên kia;
- Nộp giấy xác nhận của cơ quan, lịch làm việc linh hoạt làm chứng cứ.
5.3. Người không trực tiếp nuôi con có quyền yêu cầu thay đổi quyền nuôi con khi nào?
Khoản 2 Điều 84 Luật Hôn nahan gia đình 2014 quy định về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con được giải quyết khi có một trong các căn cứ sau đây:
- Cha, mẹ có thỏa thuận về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phù hợp với lợi ích của con;
- Người trực tiếp nuôi con không còn đủ điều kiện trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con.
Phương hướng xử lý:
- Nộp đơn yêu cầu thay đổi kèm chứng cứ chứng minh tình trạng trên;
- Có thể đề nghị cơ quan thi hành án, Ủy ban nhân dân xã/phường lập biên bản xác minh điều kiện hiện tại của bên kia.
THAM KHẢO THÊM:
