Cán cân thanh toán quốc tế là gì? Các nhân tố ảnh hưởng?

1. Cán cân thanh toán quốc tế là gì?

Cán cân thanh toán (BOP), còn được gọi là cán cân thanh toán quốc tế, là một báo cáo về tất cả các giao dịch được thực hiện giữa các thực thể ở một quốc gia và phần còn lại của thế giới trong một khoảng thời gian xác định, chẳng hạn như một quý hoặc một năm. Nó tóm tắt tất cả các giao dịch mà các cá nhân, công ty và cơ quan chính phủ của một quốc gia hoàn thành với các cá nhân, công ty và cơ quan chính phủ bên ngoài quốc gia.

Cán cân thanh toán bao gồm cả tài khoản vãng lai và tài khoản vốn. Tài khoản vãng lai bao gồm thương mại ròng hàng hóa và dịch vụ của một quốc gia, thu nhập ròng từ các khoản đầu tư xuyên biên giới và các khoản thanh toán chuyển khoản ròng của quốc gia đó. Tài khoản vốn bao gồm các giao dịch của một quốc gia trong các công cụ tài chính và dự trữ của ngân hàng trung ương. Tổng của tất cả các giao dịch được ghi lại trong cán cân thanh toán phải bằng 0; tuy nhiên, biến động tỷ giá hối đoái và sự khác biệt trong thực hành kế toán có thể cản trở điều này trong thực tế.

Cán cân thanh toán chia các giao dịch thành hai tài khoản: tài khoản vãng lai và tài khoản vốn. Đôi khi tài khoản vốn được gọi là tài khoản tài chính, với một tài khoản vốn riêng biệt, thường rất nhỏ, được liệt kê riêng biệt. Tài khoản vãng lai bao gồm các giao dịch về hàng hóa, dịch vụ, thu nhập đầu tư và chuyển tiền vãng lai.

Tài khoản vốn, được định nghĩa rộng rãi, bao gồm các giao dịch trong các công cụ tài chính và dự trữ ngân hàng trung ương. Định nghĩa hẹp, nó chỉ bao gồm các giao dịch trong các công cụ tài chính. Tài khoản vãng lai được bao gồm trong các tính toán về sản lượng quốc gia, trong khi tài khoản vốn thì không.

Nếu một quốc gia xuất khẩu một mặt hàng (giao dịch tài khoản vãng lai), thì quốc gia đó sẽ nhập khẩu vốn nước ngoài một cách hiệu quả khi mặt hàng đó được thanh toán (giao dịch tài khoản vốn). Nếu một quốc gia không thể tài trợ cho nhập khẩu của mình thông qua xuất khẩu tư bản, thì quốc gia đó phải làm như vậy bằng cách giảm dự trữ của mình. Tình trạng này thường được gọi là thâm hụt cán cân thanh toán, sử dụng định nghĩa hẹp của tài khoản vốn không bao gồm dự trữ của ngân hàng trung ương. Tuy nhiên, trong thực tế, cán cân thanh toán được xác định rộng rãi phải bằng không theo định nghĩa.

Trên thực tế, chênh lệch thống kê phát sinh do khó đếm chính xác mọi giao dịch giữa một nền kinh tế và phần còn lại của thế giới, bao gồm cả chênh lệch do quy đổi ngoại tệ.

Dữ liệu về cán cân thanh toán và vị thế đầu tư quốc tế đóng vai trò quan trọng trong việc hoạch định chính sách kinh tế quốc gia và quốc tế. Một số khía cạnh nhất định của dữ liệu cán cân thanh toán, chẳng hạn như mất cân bằng thanh toán và đầu tư trực tiếp nước ngoài, là những vấn đề chính mà các nhà hoạch định chính sách của một quốc gia tìm cách giải quyết. Trong khi cán cân thanh toán của một quốc gia nhất thiết không có tài khoản vãng lai và tài khoản vốn, thì sự mất cân đối có thể xuất hiện giữa các tài khoản vãng lai của các quốc gia khác nhau.

2. Các loại cán cân thanh toán quốc tế:

Cán cân thanh toán quốc tế được chia thành ba loại chính: tài khoản vãng lai, tài khoản vốn và tài khoản tài chính. Trong ba loại này là các bộ phận nhỏ, mỗi bộ phận thực hiện một loại giao dịch tiền tệ quốc tế khác nhau.

– Tài khoản hiện tại

Tài khoản vãng lai được sử dụng để đánh dấu dòng vào và ra của hàng hóa và dịch vụ vào một quốc gia. Thu nhập từ các khoản đầu tư, cả công và tư, cũng được đưa vào tài khoản vãng lai.

Trong tài khoản vãng lai là các khoản tín dụng và ghi nợ cho việc mua bán hàng hóa, bao gồm các hàng hóa như nguyên liệu thô và hàng hóa sản xuất được mua, bán hoặc cho đi (có thể dưới hình thức viện trợ). Dịch vụ đề cập đến các khoản thu từ du lịch, giao thông vận tải (như thuế phải trả ở Ai Cập khi tàu đi qua Kênh đào Suez), phí kỹ thuật, dịch vụ kinh doanh (ví dụ như từ luật sư hoặc tư vấn quản lý) và tiền bản quyền từ các bằng sáng chế và bản quyền.

Khi kết hợp, hàng hóa và dịch vụ cùng nhau tạo nên cán cân thương mại (BOT) của một quốc gia. BOT thường là phần lớn nhất trong cán cân thanh toán của một quốc gia vì nó tạo nên tổng xuất nhập khẩu. Nếu một quốc gia có cán cân thương mại nhập siêu, quốc gia đó nhập khẩu nhiều hơn xuất khẩu, và nếu quốc gia có cán cân thương mại xuất siêu, quốc gia đó xuất khẩu nhiều hơn nhập khẩu.

Các khoản thu từ tài sản tạo ra thu nhập như cổ phiếu (dưới dạng cổ tức) cũng được ghi vào tài khoản vãng lai. Thành phần cuối cùng của tài khoản vãng lai là chuyển khoản đơn phương. Đây là các khoản tín dụng mà phần lớn là tiền của người lao động, là tiền lương gửi về nước của một công dân đang làm việc ở nước ngoài, cũng như các khoản viện trợ nước ngoài trực tiếp nhận được.

– Tài khoản vốn

Tài khoản vốn là nơi ghi lại tất cả các chuyển nhượng vốn quốc tế. Điều này đề cập đến việc mua lại hoặc xử lý tài sản phi tài chính (ví dụ, tài sản vật chất như đất đai) và tài sản phi sản xuất cần cho sản xuất nhưng chưa được sản xuất, chẳng hạn như mỏ khai thác kim cương.

Tài khoản vốn được chia thành các luồng tiền tệ phân nhánh từ việc xóa nợ, chuyển hàng hóa và tài sản tài chính của người di cư rời khỏi hoặc nhập cảnh, chuyển quyền sở hữu tài sản cố định (tài sản như thiết bị được sử dụng trong quá trình sản xuất để tạo ra thu nhập), việc chuyển các khoản tiền nhận được để bán hoặc mua tài sản cố định, thuế quà tặng và thừa kế, thuế tử tuất và cuối cùng là thiệt hại không được bảo hiểm đối với tài sản cố định.

– Tài khoản tài chính

Trong tài khoản tài chính, các luồng tiền tệ quốc tế liên quan đến đầu tư vào kinh doanh, bất động sản, trái phiếu và cổ phiếu được ghi lại. Cũng bao gồm các tài sản thuộc sở hữu của chính phủ, chẳng hạn như dự trữ ngoại hối, vàng, quyền rút vốn đặc biệt (SDR) được giữ với Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), tài sản tư nhân được tổ chức ở nước ngoài và đầu tư trực tiếp ra nước ngoài. Tài sản thuộc sở hữu của người nước ngoài, tư nhân và quan chức, cũng được ghi vào tài khoản tài chính.

3. Các nhân tố ảnh hưởng đến cán cân thành toán quốc tế?

– Cán cân mậu dịch

Được nhận đinh là yếu yếu tố quan trọng quyết định đến vị trí của cán cân thanh toán quốc tế. Tuy nhiên thì án cân thương mại lại phụ thuộc yếu tố tác động trực tiếp đến nó.

– Lạm phát

Với điều kiện các nhân tố khác không đổi, nếu tỷ lệ lạm phát của một quốc gia cao hơn so với các nước khác có quan hệ mậu dịch, làm giảm sức cạnh tranh của hàng hóa của nước này trên thị trường quốc tế do đó làm cho khối lượng xuất khẩu giảm.

– Ảnh hưởng của tỷ giá hối đoái

Nếu tiền của một nước bắt đầu tăng giá so với tiền của quốc gia khác, tài khoản vãng lai của nước đó sẽ giảm, nếu các yếu tố khác bằng nhau.

– Ảnh hưởng của thu nhập quốc dân

Về bản chất thì mức thu nhập của một quốc gia sẽ tăng giảm theo tỷ lệ cao thấp hơn tỷ lệ giảm/ tăng của một nước khác, và lúc này thì tài khoản vãng lai của quốc gia cũng sẽ giảm, tăng theo chiều hướng tương ứng nếu các yếu tố khác bằng nhau.

– Khả năng và trình độ quản lý kinh tế của chính phủ

Mỗi quốc gia có chính sách xuất nhập khẩu khác nhau, có những sự phát triển cũng như tăng trưởng khác nhau, nên chắc chắn khi đó cán cân thương mại cũng phần nào chịu sự tác động từ đó.

Đây là yếu tố tạo sự phát triển bền vững và tăng trưởng liên tục của nền kinh tế. Cán cân thanh toán quốc tế là phương pháp mà các quốc gia đo lường tất cả các giao dịch tiền tệ quốc tế trong một khoảng thời gian nhất định. Cán cân thanh toán quốc tế bao gồm ba tài khoản chính: tài khoản vãng lai, tài khoản vốn và tài khoản tài chính. Tài khoản vãng lai có nghĩa là để cân bằng với tổng tài khoản tài chính và tài khoản vốn nhưng hiếm khi có.

Toàn cầu hóa vào cuối thế kỷ 20 đã dẫn đến tự do hóa Cán cân thanh toán quốc tế ở nhiều nền kinh tế thị trường mới nổi. Các quốc gia này đã dỡ bỏ các hạn chế đối với tài khoản Cán cân thanh toán quốc tế để tận dụng dòng tiền đến từ các quốc gia phát triển, nước ngoài, từ đó thúc đẩy nền kinh tế của họ.