Sau ly hôn, quyền nuôi con là vấn đề luôn nhạy cảm và dễ phát sinh tranh chấp. Trong nhiều trường hợp, khi chồng cũ hoặc vợ cũ bước vào một cuộc hôn nhân mới hoặc sống chung với người mới, môi trường sống và điều kiện chăm sóc con có thể thay đổi đáng kể. Vậy, giành lại quyền nuôi con khi chồng cũ/vợ cũ lấy người mới được không?
Mục lục bài viết
- 1 1. Ảnh hưởng của việc chồng cũ, vợ cũ lấy người mới đến quyền nuôi con:
- 2 2. Chồng, vợ cũ tái hôn thì có được giành lại quyền nuôi con không?
- 3 3. Điều kiện giành lại quyền nuôi con khi chồng cũ, vợ cũ lấy người mới:
- 4 4. Cách giành lại quyền nuôi con khi chồng cũ, vợ cũ lấy người mới:
- 5 5. Đánh giá của Tòa án về lợi ích của con trong trường hợp cha, mẹ lấy người mới:
- 6 6. Khó khăn, vướng mắc thường gặp khi giành lại quyền nuôi con:
1. Ảnh hưởng của việc chồng cũ, vợ cũ lấy người mới đến quyền nuôi con:
1.1. Quyền nuôi con sau ly hôn được xác lập như thế nào?
Khoản 1 Điều 81 Luật Hôn nhân gia đình 2014: Vợ, chồng thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, nghĩa vụ, quyền của mỗi bên sau khi ly hôn đối với con; trường hợp không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con.
Khi ly hôn, các bên sẽ tự thỏa thuận quyền nuôi con trực tiếp. Nếu hai bên không thỏa thuận được thì Tòa án sẽ quyết định. Tòa án sẽ ra bản án hoặc quyết định ghi rõ ai là người trực tiếp nuôi con. Trong đó:
- Cha/mẹ không trực tiếp nuôi con vẫn có quyền, nghĩa vụ thăm nom, chăm sóc;
- Quyền nuôi con là quyền nhân thân gắn liền với nghĩa vụ nuôi dưỡng, giáo dục con, không thể chuyển nhượng hay từ bỏ;
- Quyền này được xác lập tại thời điểm bản án/quyết định ly hôn có hiệu lực và chỉ có thể thay đổi khi có căn cứ hợp pháp theo Điều 84 Luật hôn nhân gia đình năm 2014.
1.2. Tác động tích cực và tiêu cực có thể xảy ra:
Việc cha/mẹ kết hôn hoặc chung sống với người mới không tự động trở thành căn cứ để thay đổi quyền nuôi con nhưng có thể tác động lớn đến môi trường sống của trẻ:
- Tích cực: Người mới có thể cùng chăm sóc, hỗ trợ kinh tế và tạo môi trường sống tốt hơn;
- Tiêu cực: Mâu thuẫn gia đình mới, xung đột giữa con và người mới hoặc bỏ bê con vì bận chăm sóc gia đình riêng.
1.3 Khi nào việc kết hôn với người mới trở thành căn cứ bất lợi:
Theo Điều 84 Luật Hôn nhân gia đình năm 2014, nếu chứng minh được việc một bên tái hôn khiến:
- Con bị bỏ mặc, chăm sóc không đầy đủ;
- Con bị bạo lực, xâm hại tinh thần hoặc thể chất từ người mới hoặc môi trường gia đình mới;
- Điều kiện nuôi dưỡng bị giảm sút nghiêm trọng (kinh tế sa sút, chỗ ở không ổn định).
Đây là căn cứ hợp pháp để Tòa án thay đổi quyền nuôi con.
2. Chồng, vợ cũ tái hôn thì có được giành lại quyền nuôi con không?
Căn cứ vào Điều 81 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014:
- Cha mẹ vẫn có quyền, nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình sau khi ly hôn theo quy định Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, Bộ luật dân sự, các luật khác có liên quan;
- Hai bên vợ, chồng phải thỏa thuận với nhau về người trực tiếp nuôi con, quyền và nghĩa vụ của mỗi bên sau khi ly hôn đối với con. Đối với trường hợp không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi dựa trên các quyền lợi của con về mọi mặt, trường hợp phải xem xét nguyện vọng của con khi con từ đủ 07 tuổi trở lên;
- Mẹ trực tiếp nuôi con dưới 36 tháng tuổi, trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích của con.
Thực tế, khi Tòa giải quyết giao con cho vợ hoặc chồng nuôi nhưng có nhiều trường hợp, sau khi giành được quyền nuôi con, mẹ hoặc cha không quan tâm đến con, bỏ bê con cái, bạo lực gia đình… thậm chí không đảm bảo quyền lợi tốt nhất cho con thì có thể thay đổi người trực tiếp nuôi con theo quy định tại Điều 84 Luật Hôn nhân và Gia đình.
Điều 84 Luật Hôn nhân gia đình 2014 quy định những chủ thể sau quyền yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con:
- Người thân thích;
- Cơ quan quản lý nhà nước về gia đình;
- Cơ quan quản lý nhà nước về trẻ em;
- Hội liên hiệp phụ nữ.
Trường hợp thay đổi người trực tiếp nuôi con được giải quyết khi có một trong các căn cứ sau:
- Cha, mẹ có thỏa thuận về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phù hợp với lợi ích của con;
- Người trực tiếp nuôi con không còn đủ điều kiện trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con;
- Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phải xem xét nguyện vọng của con từ đủ 07 tuổi trở lên.
Như vậy: Một bên tái hôn không thuộc trường hợp đương nhiên bị thay đổi người trực tiếp nuôi con.
Tuy nhiên, vợ chồng có thể thỏa thuận với nhau về yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con để đảm bảo quyền lợi về mọi mặt của con.
Trong trường hợp vợ chồng không thể thỏa thuận được với nhau về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con, một bên muốn giành lại quyền nuôi con thì phải chứng minh được bên còn lại:
- Không còn đủ điều kiện trực tiếp để nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục con cái;
- Làm ảnh hưởng tới quyền và lợi ích của con;
- Yêu cầu tòa án quyết định việc thay đổi người trực tiếp nuôi con.
3. Điều kiện giành lại quyền nuôi con khi chồng cũ, vợ cũ lấy người mới:
Để yêu cầu Tòa án giải quyết giành được quyền nuôi con, cha mẹ phải chứng minh mình đủ điều kiện để nuôi con. Các điều kiện cụ thể gồm:
Thứ nhất, điều kiện về vật chất để nuôi con:
Cha hoặc mẹ muốn giành quyền nuôi con sau khi ly hôn cần phải chứng minh bản thân cha, mẹ đủ điều kiện về vật chất để nuôi con hoặc chứng minh người đang nuôi con không còn đủ điều kiện vật chất để nuôi con, cụ thể:
- Điều kiện về công việc, thu nhập để nuôi con: Công việc ở đây có thể chứng minh qua hợp đồng lao động…;
- Điều kiện về chỗ ở ổn định;
Thứ hai, điều kiện về tinh thần để nuôi con. Hiện nay, trẻ em cần phát triển toàn diện về thể chất, tinh thần tuy nhiên sự phát triển toàn diện này phụ thuộc bởi các yếu tố vật chất và tinh thần. Tòa án khi giải quyết vấn đề nuôi con cần xem xét các điều kiện về tinh thần của cha mẹ để quyết định, cụ thể:
- Chứng minh vợ hoặc chồng cũ đang nuôi con khi tái hôn không còn đủ sức khỏe, thời gian, chung sống với gia đình của chồng vũ, vợ cũ tái hôn không đảm bảo các quyền lợi được học tập, vui chơi của con…;
- Chứng minh bản thân chồng hoặc vợ hoàn toàn có đủ thời gian, sức khỏe, đạo đức để chăm lo, chăm sóc cho con;
4. Cách giành lại quyền nuôi con khi chồng cũ, vợ cũ lấy người mới:
Có 02 trường hợp để giành quyền nuôi con khi chồng cũ, vợ cũ lấy người mới như sau:
Trường hợp 1: Hai bên chồng cũ, vợ cũ thỏa thuận được với nhau về việc thay đổi quyền nuôi con sau khi ly hôn và việc thỏa thuận thành phải tiến hành làm đơn yêu cầu thay đổi quyền nuôi con thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án.
Trường hợp 2: Hai bên chồng cũ, vợ cũ không thỏa thuận được hoặc người trực tiếp nuôi con không có đủ điều kiện nuôi con dẫn đến người chồng cũ hoặc vợ cũ, người có thẩm quyền yêu cầu thay đổi quyền nuôi con theo quy định của pháp luật. Khi đó, các bên cần thực hiện khởi kiện yêu cầu thay đổi người nuôi con sau ly hôn theo thủ tục tố tụng dân sự.
Luật Dương Gia hướng dẫn thủ tục giành quyền nuôi con khi chồng cũ, vợ cũ lấy người mới như sau:
Bước 1: Thành phần hồ sơ cần chuẩn bị giành lại quyền nuôi con khi chồng cũ, vợ cũ lấy người mới gồm:
- Đơn yêu cầu thay đổi quyền nuôi con;
- Bản án ly hôn, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án;
- Chứng minh nhân dân/Căn cước công dân/Hộ chiếu còn hạn hoặc sổ hộ khẩu;
- Giấy khai sinh của các người con;
- Danh mục chứng cứ và chứng cứ chứng minh cho việc khởi kiện thay đổi quyền trực tiếp nuôi con.
Bước 2: Nộp hồ sơ khởi kiện:
Điều 35 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2025) quy định: Tòa án nhân dân khu vực có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm những tranh chấp quy định tại các điều 26, 28, 30 và 32 của Bộ luật Tố tụng dân sự; giải quyết những yêu cầu quy định tại các điều 27, 29, 31 và 33 của Bộ luật Tố tụng dân sự, trừ yêu cầu hủy phán quyết trọng tài, đăng ký phán quyết trọng tài vụ việc thuộc thẩm quyền giải quyết của một số Tòa án nhân dân cấp tỉnh theo quy định tại khoản 2 Điều 37 của Bộ luật Tố tụng dân sự.
Theo đó, Tòa án nhân dân khu vực là cơ quan có thẩm quyền giải quyết việc tranh chấp hoặc yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con.
Tiếp tục căn cứ theo quy định tại điểm i khoản 2 Điều 39 Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 thì Tòa án nơi một trong các bên thỏa thuận về thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn cư trú hoặc làm việc là nơi có thẩm quyền giải quyết yêu cầu công nhận sự thỏa thuận về thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn.
Tòa án nơi người con đang cư trú có thẩm quyền giải quyết đối với trường hợp cơ quan, tổ chức, cá nhân yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn.
Như vậy: Tòa án nhân dân khu vực nơi một trong hai bên thỏa thuận thay đổi nuôi con cư trú hoặc làm việc hoặc là Tòa án cấp huyện nơi người con đang cư trú là nơi thẩm quyền giải quyết thay đổi quyền nuôi con sau ly hôn.
Bước 3: Tiếp nhận và xử lý hồ sơ.
Tùy vào từng hình thức yêu cầu thay đổi người nuôi con sau ly hôn sẽ quyết định thời gian giải quyết khác nhau:
- Theo hướng yêu cầu: thời gian giải quyết từ 02 đến 03 tháng;
- Theo hướng khởi kiện: thời gian giải quyết từ 04 đến 06 tháng.
5. Đánh giá của Tòa án về lợi ích của con trong trường hợp cha, mẹ lấy người mới:
5.1. Tiêu chí về điều kiện vật chất:
Tòa án sẽ xem xét toàn diện khả năng đảm bảo điều kiện sống ổn định của cha/mẹ đang nuôi con và cha/mẹ yêu cầu thay đổi quyền nuôi. Các yếu tố được đánh giá gồm:
- Thu nhập thường xuyên;
- Nơi ở cố định, diện tích và chất lượng chỗ ở;
- Điều kiện ăn uống, chăm sóc sức khỏe;
- Phương tiện đi lại và các tiện ích sinh hoạt.
Nếu sau khi kết hôn với người mới, điều kiện vật chất của con bị suy giảm đáng kể (ví dụ: phải ở chung chật chội, dinh dưỡng kém, thiếu sự chăm sóc y tế…), đây có thể là căn cứ quan trọng để Tòa xem xét thay đổi quyền nuôi con.
5.2. Tiêu chí về điều kiện tinh thần, đạo đức và môi trường giáo dục:
Bên cạnh vật chất, Tòa án đặc biệt chú trọng đến sự ổn định và lành mạnh của môi trường tinh thần, đạo đức và giáo dục. Nếu người mới của cha/mẹ:
- Có lối sống tiêu cực;
- Thường xuyên xử dụng bạo lực;
- Hoặc tạo ra xung đột, căng thẳng trong gia đình gây ảnh hưởng xấu đến sự phát triển nhân cách và tâm lý của trẻ.
Thì Tòa án có thể xem xét để thay đổi quyền nuôi con. Ngoài ra, Tòa án cũng xem xét yếu tố hỗ trợ giáo dục như: việc học tập, môi trường trường lớp, sự hỗ trợ học hành của gia đình, các hoạt động vui chơi và phát triển kỹ năng khác.
5.3. Ý kiến của trẻ (nếu từ đủ 07 tuổi trở lên):
- Theo Điều 81 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014: Khi quyết định về quyền nuôi con, Tòa án phải xem xét nguyện vọng của con từ đủ 7 tuổi trở lên.
- Ý kiến của trẻ không phải là yếu tố quyết định duy nhất nhưng là một căn cứ quan trọng để đánh giá lợi ích của con.
- Nếu trẻ bày tỏ mong muốn sống với cha/mẹ khác do cảm thấy không thoải mái với người mới của cha/mẹ hiện tại thì Tòa án sẽ cân nhắc kỹ lưỡng và đối chiếu với các yếu tố khác trước khi ra phán quyết cuối cùng.
6. Khó khăn, vướng mắc thường gặp khi giành lại quyền nuôi con:
6.1. Khó chứng minh tác động tiêu cực của người mới đối với trẻ:
- Việc chứng minh mối quan hệ giữa người mới và tác động tiêu cực đến con thường gặp khó khăn vì đây là vấn đề thuộc đời sống riêng tư, ít khi có chứng cứ trực tiếp.
- Nhiều trường hợp chỉ có lời kể của trẻ hoặc của người yêu cầu thay đổi quyền nuôi nhưng thiếu tài liệu, nhân chứng xác thực.
- Điều này khiến Tòa khó xác định yếu tố bất lợi có thực sự tồn tại và đủ nghiêm trọng hay không.
6.2. Trường hợp con đã quen môi trường sống hiện tại:
- Nếu trẻ đã quen với cuộc sống cùng cha/mẹ hiện tại và người mới thì Tòa án thường cân nhắc yếu tố ổn định cho trẻ em.
- Ngay cả khi môi trường sống có một số bất cập, Tòa án có thể cho rằng việc thay đổi quyền nuôi sẽ gây xáo trộn lớn cho tâm lý và sinh hoạt của con, đặc biệt khi con vẫn đảm bảo được nhu cầu cơ bản về vật chất và giáo dục.
6.3. Rủi ro khi thiếu chứng cứ hoặc lập luận không thuyết phục:
- Nhiều trường hợp bên khởi kiện không chuẩn bị đầy đủ hồ sơ chứng cứ mà mới chỉ đưa ra lập luận cảm tính hoặc dựa vào mâu thuẫn cá nhân với người mới của chồng/vợ cũ.
- Khi thiếu chứng cứ cụ thể và hợp pháp thì Tòa án sẽ không có cơ sở để chấp nhận yêu cầu thay đổi quyền nuôi.
- Rủi ro này còn dẫn đến việc mất thời gian, chi phí và có thể ảnh hưởng đến quan hệ giữa các bên và tâm lý của trẻ.
THAM KHẢO THÊM:
