Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại được pháp luật quy định trong những trường hợp nào?
Quyền yêu cầu khởi tố vụ án hình sự của người bị hại được quy định gián tiếp tại khoản 3, điều 51 Bộ luật tố tụng hình sự quy định về quyền của người bị hại : “ Trong trường hợp vụ án được khởi tố theo yêu cầu của người bị hại quy định tại điều 105 của bộ luật này thì người bị hại hoặc người đại diện hợp pháp của họ trình bày lời buộc tội tại phiên tòa”. Ngoài ra tại điều 105 Bộ luật tố tụng hình sự còn quy định về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại. Theo đó chỉ ra 11 tội phạm chỉ được khởi tố khi có yêu cầu của người bị hại và đều thuộc khoản 1 của các Điều: 104; 105; 106;108; 109;111; 113; 121; 122; 131; 171 của Bộ luật hình sự. Như vậy, pháp luật quy định 11 trường hợp về các tội: cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác; cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái bị kích động mạnh; cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng; vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác; vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính; hiếp dâm; cưỡng dâm; làm nhục người khác; vu khống; xâm phạm quyền tác giả; xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp là chỉ được khởi tố theo yêu cầu của người bị hại hoặc của người đai diện hợp pháp của họ.
Qua phân tích một số tội phạm thuộc trường hợp khởi tố theo yêu cầu của người bị hại cho thấy nhà làm luật dựa chủ yếu vào tính chất nghiêm trọng của hành vi phạm tội và mức hình phạt cao nhất. Quy định này là khá hợp lý và phù hợp, tạo điều kiện cho người bị hại chủ động trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình thông qua quyền yêu câu khởi tố vụ án hình sự.
Nhận xét: Việc quy định khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại hoặc người đại diện hợp pháp của họ xuất phát từ tính chất của vụ án và lợi ích của chính người bị hại. Trong các trường hợp nêu trên pháp luật quy định chỉ khởi tố vụ án hình sự khi có yêu cầu của người bị hại. Đây là những tội phạm ít nghiêm trọng và có liên quan trực tiếp đến bí mật đời tư, đến danh dự nhân phẩm của người bị hại. Vì vậy pháp luật cho phép người bị hại được quyền lựa chọn quyền yêu cầu khởi tố vụ án hình sự hoặc không yêu cầu khởi tố. Cơ quan có thẩm quyền nếu tự mình khởi tố vụ án hình sự có thể gây thêm những tổn thất về tinh thần cho người bị hại, làm lộ bí mật đời tư của họ. Do đó, trong những trường hợp này, người bị hại hoặc người đại diện hợp pháp có quyền tự lựa chọn: yêu cầu khởi tố vụ án hình sự, tha thứ hoặc thỏa thuận với người phạm tội.
>>> Luật sư tư vấn pháp luật trực tuyến qua tổng đài: 1900.6568
Việc khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại hoặc của người đại diện hợp pháp chỉ áp dụng đối với những trường hợp phạm tội quy định tại khoản 1 của 11 điều luật về các tội nêu trên. Ngoài những trường hợp đó, yêu vầu của người bị hại hoặc của người đại diện hợp pháp của họ không còn là điều kiện khởi tố vụ án hình sự.
Quy định này là khá hợp lý và phù hợp, tạo điều kiện cho người bị hại chủ động trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình thông qua quyền yêu câu khởi tố vụ án hình sự.
