Phân tích tâm trạng người phụ nữ qua bài thơ Tự tình 2

1. Dàn ý phân tích tâm trạng người phụ nữ qua bài thơ Tự tình 2:

1.1 Giới thiệu:

Giới thiệu bài thơ: Tự tình II là bài thơ của Hồ Xuân Hương viết về thân phận hèn mọn và số phận dở dang của mình, nhưng qua những lời tâm sự này, người đọc thấy được số phận chung của biết bao người phụ nữ trong xã hội đương thời.

1.2 Thân bài:

– Trong không gian vắng lặng, nhân vật đa cảm hiện lên với những suy tư, chiêm nghiệm về sự nhỏ bé của bản thân và những bất cập của số phận.

– Tiếng trống trong đêm không làm vơi đi nỗi sầu mà càng làm tăng thêm nỗi buồn, cảm giác lạc lõng giữa cuộc đời.

– “Hồng nhan” là dung mạo xinh đẹp, thường dùng để chỉ những cô gái xinh đẹp.

– Động từ “trôi” đứng đầu câu gợi ấn tượng về sự bé nhỏ, lẻ loi của số phận người phụ nữ trước bao la của cuộc đời.

– Tâm tình chất chứa những suy tư, uất ức thường trực nhưng không có ai để tâm sự nên cô tìm đến rượu như một cách trốn chạy hiện thực đau lòng.

– Đứng trước thân phận bị ô nhục và mối tình dang dở, nữ thi sĩ muốn uống rượu để quên đi tất cả, nhưng càng uống càng tỉnh.

– “Rượu rồi lại tỉnh” gợi trạng thái say rồi tỉnh, rượu không làm nữ thi sĩ quên đi mà càng khoét sâu thêm nỗi đau về số phận của mình.

– Bóng trăng khuyết như sắp hết một ngày, như một mối tình dang dở và những hụt hẫng của số phận.

– Đảo ngữ được dùng để thể hiện sự phẫn nộ, bức xúc của tác giả trước sự bất công của số phận, đồng thời thể hiện khát vọng thoát khỏi hoàn cảnh.

– Người phụ nữ dùng cả tuổi thanh xuân của mình để mong một hạnh phúc nhỏ nhoi, bình dị nhưng ngay cả điều đó cũng không thể trọn vẹn.

1.3 Phần kết luận:

Tự tình II là một trong những bài thơ tiêu biểu nhất cho tâm hồn, tài năng và phong cách của Hồ Xuân Hương. Đoạn thơ thể hiện sự nhận thức sâu sắc của người phụ nữ trước hoàn cảnh éo le, số phận bất công, nặng trĩu nỗi buồn nhưng không gục ngã, để lại ấn tượng khó phai trong lòng người đọc.

2. Phân tích tâm trạng người phụ nữ qua bài thơ Tự tình 2 chọn lọc:

Phụ nữ từ lâu đã là một nguồn cảm hứng bất tận cho nhiều nhà văn, nhà thơ. Khi nhắc đến những tác giả nổi bật chuyên viết về phụ nữ, không thể không nhớ đến Hồ Xuân Hương. Trong số những tác phẩm mà bà để lại cho nền văn học Việt Nam, “Tự tình” được coi là một tác phẩm tiêu biểu. Bài thơ mang nhiều cung bậc cảm xúc của nhân vật trữ tình, cũng chính là những cảm xúc sâu lắng của nữ thi sĩ, đặc biệt là nỗi đau đớn, tủi hờn trước số phận éo le của chính mình.

Ngay từ đầu bài thơ, người đọc đã cảm nhận được nỗi cô đơn và tủi thân của nhân vật trữ tình:

“Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn
Trơ cái hồng nhan với nước non”

Đêm khuya thanh vắng là khoảng thời gian dễ làm cho người ta suy tư và dâng trào cảm xúc. Nhân vật trữ tình trong thơ cũng vậy. Khi màn đêm buông xuống, không gian chìm trong tĩnh lặng, chỉ còn nghe thấy tiếng “trống canh” vang vọng từ xa. Thời gian trôi đi trong lặng lẽ, cảm xúc cuộn trào như những con sóng lòng, khiến người ta không khỏi bâng khuâng, trằn trọc. Từ “hồng nhan” thường dùng để chỉ người phụ nữ, đặc biệt là những người con gái đẹp. Trong câu thơ này, “hồng nhan” là một hình ảnh hoán dụ, đại diện cho nhân vật trữ tình. Từ này kết hợp với nghệ thuật đảo ngữ khi đưa từ “trơ” lên đầu câu thơ, nhấn mạnh sự cô đơn, tủi thân đến mức bẽ bàng của người phụ nữ.

Trước cuộc đời rộng lớn, người phụ nữ nhận ra sự nhỏ bé, cô đơn và số phận hẩm hiu của mình. Tiếng trống canh vang vọng giữa đêm khuya như xát thêm muối vào nỗi cô liêu và cảm giác trống vắng trong tâm hồn nữ sĩ.

Giữa những cảm xúc hỗn độn, bà tìm đến rượu để quên đi nỗi sầu:

“Chén rượu hương đưa say lại tỉnh,
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn.”

Người phụ nữ đã hy vọng rằng nỗi đau sẽ làm chai sạn tâm hồn, nhưng trái tim vẫn đập và nỗi đau vẫn còn đó. Giống như cách người xưa thường tìm đến rượu để giải sầu, nữ thi sĩ cũng muốn mượn cơn say để quên đi tất cả. Nhưng càng uống lại càng tỉnh, càng thấm thía nỗi đau của mình. Nỗi đau ấy không hề vơi đi mà ngược lại còn trở nên đau đớn hơn.

Nữ sĩ hướng ánh mắt ra xa để ngắm nhìn vầng trăng, hy vọng tìm thấy một niềm vui nhỏ nhoi. Nhưng niềm vui ấy cũng không trọn vẹn. Vầng trăng “khuyết chưa tròn” như ẩn dụ cho bi kịch và hạnh phúc không trọn vẹn của bà. Tuổi thanh xuân đã trôi qua mà hạnh phúc vẫn chưa đến.

Nỗi đau dồn nén chuyển hóa thành sự phẫn uất và khát vọng đấu tranh:

“Xiên ngang mặt đất rêu từng đám
Đâm toạc chân mây đá mấy hòn”

Hình ảnh rêu trong thơ mang nhiều ý nghĩa sâu sắc. Rêu vốn là sinh vật yếu ớt nhưng vẫn cố gắng vươn mình xiên ngang mặt đất để tìm ánh sáng mặt trời. Đá cũng như vậy, dù nhỏ bé trước bầu trời nhưng vẫn mạnh mẽ “đâm toạc chân mây”, khẳng định sự tồn tại của mình. Nghệ thuật đảo ngữ đã làm nổi bật sức sống mãnh liệt của thiên nhiên. Có lẽ, sự phản kháng ấy của thiên nhiên cũng chính là sự phẫn uất và quyết tâm chống lại số phận của người phụ nữ.

Người phụ nữ cô đơn và tủi hờn lúc ấy dường như bừng tỉnh. Bà không muốn cam chịu, không muốn lặng lẽ gặm nhấm nỗi đau, mà muốn sống mạnh mẽ như rêu như đá, phá tan mọi ràng buộc, giam cầm và áp đặt lên cuộc đời mình.

Dù vậy, khát vọng chỉ tồn tại trong suy nghĩ. Thực tế với bao đau khổ và bất hạnh vẫn ở đó. Nhân vật trữ tình lại phải đối diện với hiện thực phũ phàng của cuộc tình éo le:

“Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại  
Mảnh tình san sẻ tí con con”

Nỗi chán chường tưởng đã vơi đi, nhưng rồi nhanh chóng trở lại trong tâm hồn thi sĩ. Theo quy luật của tự nhiên, xuân đi rồi xuân lại đến. Nhưng đối với con người, nhất là người phụ nữ, tuổi thanh xuân một khi đã qua đi thì không thể trở lại. Bà đã chờ đợi, nhưng niềm hạnh phúc trọn vẹn vẫn chưa bao giờ tới.

“Mảnh tình” nhỏ nhoi còn phải chia sẻ với người khác. Ngay từ đầu đã không có được tình yêu trọn vẹn. Nhân vật trữ tình dường như lâm vào bế tắc, không thể tìm thấy lối thoát. Dù có khát vọng đấu tranh đến đâu, trước những áp lực của hiện thực, nhân vật trữ tình cuối cùng vẫn phải trở về với nỗi đau canh cánh trong lòng.

“Tự tình 2” không chỉ là tiếng lòng riêng của Hồ Xuân Hương mà còn là tiếng lòng chung của phụ nữ trong xã hội phong kiến xưa. Với những giá trị ấy, bài thơ xứng đáng là một trong những tác phẩm xuất sắc và ấn tượng nhất của nữ sĩ Xuân Hương, đồng thời là một thi phẩm tiêu biểu mà cả dân tộc ta luôn trân trọng.

3. Phân tích tâm trạng người phụ nữ qua bài thơ Tự tình 2 hay nhất:

Trong nửa cuối thế kỷ XVIII và đầu thế kỷ XIX, xã hội Việt Nam là một xã hội phong kiến đầy rẫy sự bất công đối với những thân phận nhỏ bé, đặc biệt là với phụ nữ. Những nỗi đau đớn và u uất trước số phận trớ trêu trong tình yêu cũng là một đề tài quen thuộc trong thơ ca trung đại, được thể hiện qua ngòi bút đầy lòng trắc ẩn của những nhà thơ biết đồng cảm. Hồ Xuân Hương là một nữ thi sĩ nổi tiếng thời ấy nhưng lại phải đối mặt với nhiều thăng trầm trong tình yêu và hôn nhân. Bài thơ “Tự tình” là một tác phẩm nổi bật thể hiện nỗi buồn đau và tủi nhục trước hoàn cảnh éo le của chính tác giả. 

Bài thơ “Tự tình” được viết theo thể thơ thất ngôn bát cú đường luật, trong đó mỗi cặp câu đề, thực, luận, kết lại là một diễn biến tâm trạng khác nhau của nhân vật trữ tình.

Mở đầu bài thơ là hai câu thực miêu tả nỗi cô đơn và buồn bã của Hồ Xuân Hương:

“Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn
Trơ cái hồng nhan với nước non”

“Đêm khuya” là khoảng thời gian con người thường suy tư và tràn đầy tâm trạng. Đối với Hồ Xuân Hương, đây cũng là thời điểm thích hợp để bà trải lòng. Trong không gian tĩnh lặng, chỉ còn nghe thấy tiếng “trống canh” từ xa vọng lại, con người trở nên nhỏ bé và đầy suy tư. Từ “hồng nhan” là hình ảnh hoán dụ cho nhân vật trữ tình, kết hợp với tính từ “trơ” được đảo lên đầu câu như nhấn mạnh sự tủi hổ, cô đơn đến bẽ bàng của Hồ Xuân Hương. 

Sau nỗi cô đơn và buồn tủi, Hồ Xuân Hương lại mang trong mình nỗi đau đớn đến xót xa khi mượn chén rượu để quên sầu:

“Chén rượu hương đưa say lại tỉnh
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn”

Nhà thơ cảm thấy càng đau đớn hơn khi nhìn vào số phận và bi kịch cuộc đời mình. Bà tìm đến rượu để được say, nhưng càng uống lại càng tỉnh, tỉnh rồi nỗi đau về thân phận lại càng quặn thắt hơn. Bà đưa tầm mắt ra xa để ngắm nhìn “vầng trăng” sáng, hy vọng tìm được niềm vui nhỏ bé nào đó, nhưng đó lại không phải là vầng trăng tròn viên mãn mà là vầng trăng “khuyết chưa tròn”. Nhìn lên vầng trăng “khuyết,” bà càng ý thức sâu sắc hơn về tình cảnh của mình, một tình yêu không trọn vẹn như vầng trăng khuyết kia.

Từ nỗi đau đớn, xót xa, tâm trạng của nhà thơ chuyển sang phẫn uất, muốn nổi dậy đấu tranh để giành lấy tình yêu trọn vẹn:

“Xiên ngang mặt đất rêu từng đám
Đâm toạc chân mây đá mấy hòn”

Nhà thơ ngắm nhìn cảnh vật xung quanh và chỉ thấy sự giằng co. Đó là những đám “rêu” nhỏ nhắn, bám ngang trên mặt đất, hay những “hòn đá” nhọn hoắt chọc thủng chân mây. Sự chống đối mãnh liệt, khao khát đấu tranh như đang bừng lên trong tâm hồn của Hồ Xuân Hương. Tâm trạng của nữ thi sĩ tại đây là sự căm phẫn muốn giành lại một tình yêu trọn vẹn, một hạnh phúc viên mãn, đã dâng lên đến đỉnh điểm.

Sau những cảm xúc mãnh liệt muốn vùng lên, sự khao khát tình yêu và hạnh phúc, nhân vật trữ tình lại trở về với nỗi buồn trước hiện thực cay đắng, không lối thoát của một mối tình oan trái:

“Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại  
Mảnh tình san sẻ tí con con”

“Tự tình” là một tác phẩm đặc sắc thể hiện rõ nét những diễn biến tâm trạng của nhân vật trữ tình Hồ Xuân Hương. Tâm trạng của bà chuyển biến từ sự cô đơn, buồn tủi đến đau khổ, xót xa. Đỉnh cao của nỗi đau ấy là sự phản kháng muốn đấu tranh cho khát khao tình yêu, nhưng cuối cùng, thi sĩ vẫn rơi vào bế tắc với hiện thực đầy cay đắng và chua chát.