Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ được xem là một trong những bài thơ hay nhất của thơ ca giai đoạn chống Mỹ cứu nước. Dưới đây là bài viết về Phân tích Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ hay nhất.
Mục lục bài viết
1. Dàn ý Phân tích Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ hay nhất:
1.1 Mở bài:
Giới thiệu tác giả
1.2 Thân bài:
a. Hình ảnh người mẹ địu con giã gạo thể hiện tình cảm mẫu tử thiêng liêng.
b. Phân tích sự vất vả của người mẹ khi làm việc.
c. Mong ước của người mẹ.
d. Sự hài lòng và vui vẻ của người mẹ khi làm việc và chăm sóc con.
1.3 Kết bài:
Tổng kết lại ý nghĩa của bài thơ về tình mẫu tử, tình yêu quê hương và nhân văn, đồng thời lên án tình trạng người mẹ phải vất vả để nuôi con, góp phần đẩy mạnh phong trào giảm nghèo, chăm lo cho người nghèo.
2. Phân tích Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ hay nhất:
Trong thơ ca hiện đại của Việt Nam, nhiều tác phẩm viết về chủ đề quê hương và đất nước. Tình yêu nước được thể hiện trong mỗi bài thơ theo cách riêng của từng tác giả, nhưng tất cả đều tạo nên một bản giao hưởng ca ngợi Tổ quốc và nhân dân anh hùng.
Nguyễn Khoa Điềm là một nhà thơ và chiến sĩ đã trưởng thành trong chiến khu tây Thừa Thiên trong thời kỳ khó khăn và ác liệt của cuộc chiến chống Mỹ. Trong những ngày đầy bom đạn và mưa, bài thơ “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” đã ra đời.
Bài thơ này kể về một người mẹ dân tộc Tà-ôi đang địu con trên lưng và cùng lúc đó giã gạo để nuôi bộ đội, tỉa bắp trên nương để sản xuất lương thực cho cuộc kháng chiến và mơ ước một ngày được gặp Bác Hồ. Bài thơ này ca ngợi tình yêu thiết tha, đằm thắm của người mẹ Tà-ôi và tình yêu đất nước sâu sắc của bà. Bài thơ gồm ba khúc ru, mỗi khúc đều bắt đầu bằng một câu:
Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi
Kết thúc là lời ru của mẹ được lặp lại ở mỗi đoạn:
Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi.
Mẹ thương a-kay, mẹ thương…
Con mơ cho mẹ…
Mai sau con lớn…
Các khúc hát ru đều tả lại hình ảnh mẹ với công việc đầy vất vả cùng tình cảm sâu đậm và những ước vọng đối với đứa con và đất nước.
Với tiếng ru đầy thân thương, nhà thơ mở đầu bài thơ để đưa em bé vào giấc ngủ say:
Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ
Bài thơ tiếp tục miêu tả công việc vất vả của người mẹ, giã gạo để nuôi quân và hy vọng sẽ được thấy Bác Hồ và đất nước tự do. Trong đó, nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm cũng truyền tải sự tôn vinh, ca ngợi tình yêu thương của người mẹ Tà-ôi đối với con và quê hương, đất nước.
Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ dội
Nhịp chày nghiêng giấc ngủ em nghiêng
Dòng thứ hai thể hiện tình cảm sâu nặng giữa mẹ và con. Tác giả miêu tả công việc giã gạo đầy vất vả và giấc ngủ chập chờn của đứa trẻ trên lưng mẹ. Dường như đứa trẻ cũng cảm nhận được sự vất vả và vẻ đẹp trong công việc của mẹ, hơi thở của nó hòa cùng hơi thở của mẹ khi nó cố ngủ thật ngon để mẹ yên lòng.
Nếu ai đã từng chứng kiến cảnh giã gạo bằng cối gỗ trên núi rừng thì mới thấm thía sự gian nan để biến hạt gạo thành hạt gạo trắng trong như ngọc. Nhà thơ đã chọn những cử chỉ tiêu biểu để miêu tả công việc bẻ lưng giã gạo và để thể hiện tình mẫu tử chân thực, sâu sắc của người mẹ miền núi. Khung cảnh mộc mạc này thực sự rất cảm động.
Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi
Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối
Lưng đưa nôi và tim hát thành lời
Trong lúc mẹ giã gạo, Cu Tai vẫn đang ngủ trên lưng mẹ. Trong giấc mơ êm đềm, cậu bé có thể cảm nhận được mồ hôi của mẹ rơi trên trán, biết được những vất vả và tình yêu con đong đầy trong trái tim mẹ.
Nhà thơ đã tạo dựng được hình ảnh đầy tình cảm của người mẹ bằng nghệ thuật so sánh tuyệt vời, với đôi vai gầy nhưng ấm áp làm gối cho con, và lưng đung đưa như một nôi ru. Nhịp tim mẹ hát thành lời yêu thương tha thiết, để Cu Tai được ngủ trong giấc mơ êm đềm và nghe tiếng ru của mẹ. Khổ thơ đã tuyệt vời thể hiện được tình mẫu tử chân thật và sâu sắc, cùng với công việc vất vả của người mẹ giã gạo để nuôi con, nuôi bộ đội Giải phóng.
Nếu khổ thơ đầu tiên là lời ru thân thương của nhà thơ thì khổ thơ thứ hai là tiếng nói chân thành của người mẹ, thể hiện sự kết nối tình cảm giữa mẹ và con:
Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi
Mẹ thương a-kay, mẹ thương bộ đội
Mẹ chăm chú tỉa từng chiếc bắp trên nương với tóc trắng phơ nhẹ bay theo cơn gió mát cùng bàn tay gầy gò nhưng đầy nghị lực và tình thương vừa làm việc trên đồng ruộng thêm xanh, vừa cho đứa con thêm no đủ.
Hình ảnh người mẹ trong cảnh tỉa bắp trên nương được mô tả tinh tế và chân thực, từ cảnh tóc trắng phơ nhẹ bay theo cơn gió mát cho đến những bàn tay gầy gò đầy nghị lực và tình thương. Cảnh tượng này tuy đơn giản nhưng thể hiện được sự đẹp đẽ, tình yêu thương chân thành và cống hiến của người mẹ đối với gia đình và đất nước.
Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ
Mẹ đang tỉa bắp trên núi Ka-Lưi
Lưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏ
Tình cảm của những bà mẹ vùng cao sớm hôm đẹp đến lạ thường. Họ tỉa bắp trên nương mà sức vẫn không kiệt, nuôi con mà không biết mệt mỏi. Đứa con là niềm hy vọng, là nguồn động viên, an ủi và sức mạnh cho người mẹ, giúp họ vượt qua mọi khó khăn, vất vả trong cuộc sống. Cảm xúc của những bà mẹ ấy thật da diết và đáng trân trọng.
Em ngủ ngoan em đừng làm mẹ mỏi
Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng.
Những câu thơ rực rỡ đẹp như cuộc đời và tình mẹ con, mang trong mình nhiều ý nghĩa ẩn dụ. Bắp trên nương tươi tốt nhờ ánh nắng mặt trời, tượng trưng cho sự sống, sức sống. Cu Tai cũng giống như mặt trời, là nguồn sức sống, niềm hy vọng và niềm tin của mẹ. Em là mặt trời bé bỏng, thân yêu của mẹ, mang đến sự ấm áp và yêu thương cho cuộc đời của mẹ.
Lời ru trong khúc ru này không chỉ là tiếng nói tâm tình của người mẹ mà còn chứa đựng những ước mơ lớn hơn về tương lai của con. Mẹ mong con sẽ lớn lên và trở thành người có ích cho xã hội, giúp đỡ những người khó khăn hơn, mang lại niềm vui và hạnh phúc cho nhiều người. Đó là ước mơ lớn lao, cao cả của người mẹ, với hy vọng rằng con sẽ được trải nghiệm một cuộc sống đầy ý nghĩa và hạnh phúc.
Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi
Mẹ thương a-kay, mẹ thương làng đói
Con mơ cho mẹ hát bắp lên đều
Mai sau con lớn phát mười Ka-lưi…
Những câu thơ này vẫn lấp lánh tình mẹ con và sự đoàn kết của cộng đồng. Tác giả ẩn dụ rất tinh tế khi miêu tả mẹ địu con lên nương tỉa bắp, giã gạo nuôi bộ đội và cùng con đi đánh giặc. Hai câu thơ “Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi, Em ngủ cho ngoan, đừng rời lưng mẹ” lặp lại như một âm điệu ngân nga, gợi lên trong người đọc cảm xúc thân thương. Cả nhà, cả làng, cả nước cùng đánh giặc, và câu kết thật xúc động vẽ lên hình ảnh đoàn kết, hy vọng và tình yêu thương:
Từ trên lưng mẹ, em đến chiến trường
Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn.
Đoạn thơ khẳng định tinh thần chiến đấu oanh liệt của bà mẹ Tà-ôi và nhân dân Thừa Thiên Huế đang hướng ra Trường Sơn đánh giặc, đứng trước muôn vàn khó khăn, nguy hiểm, nơi cái chết và sự sống chỉ cách nhau trong đường tơ kẽ tóc. .
Bài thơ vẫn kết thúc bằng lời ru và lời mẹ dặn:
Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi
Mẹ thương a-kay, mẹ thương đất nước
Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ
Mai sau con lớn làm người Tự do…
Điệp khúc: Ngủ ngoan con A-kay, ngủ ngon, Mẹ yêu A-kay…, Con mơ thấy Bác Hồ…, Khi con lớn lên…, thể hiện niềm khát khao cháy bỏng trong lòng người mẹ . Cô ước cho con mình những phép màu thiết thực và vĩ đại:
Mai sau con lớn vung chày lún sân…,
Mai sau con lớn phát mười Ka-lưi
Mai sau con lớn làm người Tự do…
Trong giai đoạn đói khát, mẹ hy vọng con mơ về gạo trắng ngần khi giã gạo, và hy vọng hạt bắp được tỉa lên đều khi trồng bắp trên nương. Trong khi chiến đấu, mẹ mong con mơ về ngày đất nước được giải phóng khỏi quân thù và Bắc-Nam được thống nhất, và mong con được thấy Bác Hồ. Tình thương, lòng vị tha, đức hi sinh, và nhân hậu cao cả của những người mẹ nghèo yêu nước đã góp phần làm nên chiến thắng hôm nay.
Bài thơ này được sáng tác năm 1971, trong giai đoạn khốc liệt nhất của cuộc chiến chống Mỹ cứu nước. Mặc dù đã trải qua thời gian, nhưng nó vẫn giữ nguyên giá trị. Khúc hát ru đã được phổ nhạc và trở thành bài ca được nhiều người yêu thích. Tình yêu thương của bà mẹ nghèo miền núi với đất nước, tình yêu bộ đội, tình yêu làng bản, lòng kính yêu Bác Hồ, và tình yêu đất nước đều được ghi nhận trong bài thơ này.
Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ được xem là một trong những bài thơ hay nhất của thơ ca giai đoạn chống Mỹ cứu nước. Đến ngày nay, khi đọc lại bài thơ này, người ta vẫn cảm động bởi tình cảm chân thành và mộc mạc của những người mẹ trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, một thời gian đầy khó khăn và oanh liệt của dân tộc ta. Chúng ta tự hào về những người mẹ Việt Nam!
Sau cuộc chiến tranh chống Mỹ cứu nước, Tổ quốc và nhân dân ta đã xây dựng nhiều tượng đài để tôn vinh công ơn và ca ngợi những người mẹ Việt Nam anh hùng. Tượng đài được xây dựng bằng ngôn ngữ về những người mẹ miền núi vô danh trong bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm cũng là một ví dụ.
3. Phân tích Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ chọn lọc hay nhất:
Nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm đem lại giá trị sâu sắc cho nền văn học Việt Nam với những bài thơ của mình và đặc biệt nổi bật, trong đó bài “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” là một tác phẩm đặc biệt. Những khúc hát ru của người mẹ đã truyền cảm hứng cho tác giả để sáng tác những tác phẩm ý nghĩa. Những lời ru của người mẹ đưa tác giả đến với những làn điệu nhẹ nhàng, tạo nên những hình ảnh đẹp trong tâm trí người đọc. Bài thơ này mô tả những em bé ngủ trên lưng mẹ, từ khi chúng còn bé đến khi lớn lên và đi làm, và những giấc ngủ ngon trên lưng mẹ đã trở thành động lực cho người mẹ lao động để nuôi dưỡng con cái và đưa chúng lên núi đi học. Những bài thơ này cũng miêu tả về nỗi đau của những người mẹ khi con trai của họ đi chiến đấu trong quân đội, và những đóng góp to lớn mà các bà mẹ này đóng góp cho cuộc chiến.
Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi,
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ.
Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội,
Nhịp chày nghiêng, giấc ngủ em nghiêng.
Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi,
Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối,
Lưng đưa nôi và tim hát thành lời:
Ngủ ngoan a kay ơi, ngủ ngoan a kay hỡi,
Mẹ thương a kay, mẹ thương bộ đội
Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần,
Mai sau con lớn vung chày lún sân…
Những giai điệu ru của những người mẹ đã ghi dấu trong tâm trí những chiến sĩ cách mạng những khoảnh khắc đặc biệt, những lời hát đó khắc khoải sâu sắc trong lòng người, mang những dấu ấn đặc biệt và sâu sắc. Hình ảnh của những người mẹ vất vả đã được thể hiện một cách chân thực trong những tác phẩm thơ của tác giả, những nỗi vất vả đó được miêu tả bằng những từ như đổ mồ hôi, vai gầy nhấp nhô… Những lời đó thể hiện rõ những nỗi niềm sâu sắc, mang trong mình nỗi nhớ thương và tình cảm sâu sắc với những người mẹ này, sự biết ơn chân thành và tình yêu sâu nặng. Những âm điệu nhẹ nhàng và sâu lắng đã tạo nên những khoảnh khắc đẹp đẽ và đầy cảm xúc.
Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi,
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ.
Mẹ đang trỉa bắp trên núi Ka–lưi
Lưng núi thì to, mà lưng mẹ nhỏ,
Em ngủ ngoan em, đừng làm mẹ mỏi.
Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi,
Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng.
Mẹ luôn làm mọi việc để nuôi dưỡng con lớn khôn, với tình yêu thương sâu nặng và lòng biết ơn đối với những chiến sĩ hy sinh vì đất nước. Những nhịp chày dã gạo đã khắc khoải sâu sắc trong tâm trí tác giả, mang đến những giai điệu đặc biệt và ý nghĩa cho tác phẩm. Những kỷ niệm thương nhớ được diễn tả qua ngôn ngữ sinh động, với hình ảnh đầy đặc trưng và sâu sắc. Lời ru của người mẹ mong con ngủ ngon và những tâm sự thầm kín đã được thể hiện. Bình minh trên cánh đồng lúa là nguồn sống của bộ đội và con, còn mặt trời trên lưng người mẹ biểu hiện tình cảm mãnh liệt của mẹ dành cho con. Con là tất cả đối với mẹ, là niềm tin và hy vọng cho cuộc sống của mẹ.
Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi,
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ.
Mẹ đang chuyển lán, mẹ đi đạp rừng.
Thằng Mỹ đuổi ta phải rời con suối
Anh trai cầm súng, chị gái cầm chông,
Mẹ địu em đi để dành trận cuối.
Từ trên lưng mẹ em đến chiến trường,
Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn.
Mẹ mong muốn cho con ngoan ngoãn và khỏe mạnh, những lời tâm sự trong tác phẩm này thể hiện sâu sắc những ước muốn và niềm khao khát của mẹ cho con, tình yêu thương của tác giả dành cho mẹ và con cũng được thể hiện qua những trang sách với giá trị đặc biệt, là sự gắn bó và tình cảm mật thiết. Tình yêu thương này đã ảnh hưởng sâu sắc đến tâm hồn của tác giả, những khoảnh khắc đó nhẹ nhàng và ý nghĩa lớn, khi một tình yêu vô hạn của mẹ được thể hiện. Mong ước của người mẹ đó là con của mình sẽ trở thành những người có ích cho xã hội, giống như những người chiến sĩ cách mạng, phục vụ cho sự nghiệp cách mạng.
