Phân tích giá trị nghệ thuật thể phú qua Phú sông Bạch Đằng

1. Dàn ý Phân tích giá trị nghệ thuật thể phú qua Phú sông Bạch Đằng:

1.1. Mở bài:

– Giới thiệu chung về thể loại phú

– Khái quát về tác phẩm “Phú sông Bạch Đằng”, là tác phẩm tiêu biểu, đỉnh cao nghệ thuật của thể phú trong văn học trung đại Việt Nam

1.2. Thân bài:

Đặc điểm nghệ thuật của thể phú.

– Về cấu tứ: được thể hiện đơn giản nhưng rất chặt chẽ theo lối kể chuyện chủ khách đặc trưng của thể loại phú.

Hình thức câu có sự đan xen linh hoạt, đa dạng giữa lời người kể, lời khách và lời kể của các cụ già. Có lúc xen kẽ như một sự chuyển tiếp mượt mà, có lúc lại đan xen lời nhân vật.

– Hình ảnh dòng sông Bạch Đằng mang vẻ đẹp của thiên nhiên, cũng là chứng nhân của lịch sử.

– Hình tượng “khách” và các bô lão

1.3. Kết bài:

Nêu cảm nghĩ về nội dung và những giá trị nghệ thuật của thể phú qua tác phẩm Phú sông Bạch Đằng.

2. Phân tích giá trị nghệ thuật thể phú qua Phú sông Bạch Đằng hay nhất:

Trong văn học cổ điển, bức tranh về thiên nhiên thường được miêu tả phong phú. Các nhà văn, nhà thơ tìm đến thiên nhiên để diễn tả những tâm trạng khác nhau. Cao Bá Quát dùng hình ảnh thiên nhiên để thể hiện sự chua chát, bất lực của mình. Nguyễn Bỉnh Khiêm tìm thấy ở thiên nhiên cơ hội để nhận ra những giá trị đạo đức cao cả trước sự tàn khốc của cuộc sống… Trong “Bài phú sông Bạch Đằng”, Trương Hán Siêu lại có cách tiếp cận thiên nhiên hoàn toàn khác lạ.

“Phú sông Bạch Đằng” được viết với cấu trúc truyền thống của phú cổ thể, được tác giả chia thành 4 phần (mở đầu, giải thích, bình luận, kết luận) và trong đó có hình thức đối thoại giữa nhân vật ‘khách’ và các ‘bô lão’ thông qua sự hư cấu của tác giả. Tuy nhiên, yếu tố chính của bài thơ là cảm xúc và tâm trạng của nhân vật “khách” từ khi mới đặt chân đến Sông Bạch Đằng cho đến khi nghe những câu chuyện hào hùng về dòng sông từ những bậc lão thành. Vì vậy, nhiều người cho rằng cấu trúc của bài phú giống một bài thơ hơn là một bài văn miêu tả hay một câu chuyện bình thường.

Lòng yêu nước của tác giả được thể hiện qua những chuyến đi đến nhiều nơi, từ Cửu Giang, Ngũ Hồ, Tam Ngô, Bách Việt… Đặc biệt, cảnh sông Bạch Đằng khiến ông cảm thấy vô cùng xót xa, lặng lẽ suy tư. Các cụ già xuất hiện với sự nhiệt tình và hiếu khách, kể về những chiến công anh hùng trên sông Bạch Đằng, với tinh thần anh hùng, tuy trận chiến ác liệt, nhưng cuối cùng chiến thắng thuộc về công lý, còn lại nỗi nhục của kẻ thù muôn đời không thể gột rửa. Kết thúc tác phẩm là lời khẳng định của tác giả  về vai trò quan trọng của con người trong sự nghiệp đấu tranh bảo vệ đất nước.

Hai câu cuối của tác phẩm lời lời tranh luận giữa khách và các bô lão, khẳng định chân lý giữa đất thiêng và người tài, trong đó yếu tố con người là quan trọng nhất. Câu kết bài thơ thể hiện lòng tự hào dân tộc và tư tưởng nhân văn cao cả. Với lối viết phú thông qua lời đối thoại giữa khách và bậc bô lão, Trương Hán Siêu đã làm cho bài thơ thêm sinh động, hấp dẫn, đồng thời làm nổi bật cái nhìn toàn diện, khách quan về dòng sông Bạch Đằng qua sự phản chiếu của hai chủ thể chủ và khách.

Giọng điệu của tác phẩm không còn đậm chất anh hùng mà trở nên trầm, sâu lắng. Trước dòng sông Bạch Đằng, một tâm hồn phóng khoáng như khách cũng hoài niệm về quá khứ huy hoàng của tổ tiên. Thông qua nhân vật “khách”, tác giả có thể bộc lộ cái “tôi” của mình – đó là một tâm hồn thơ mộng, thể hiện sự khác biệt, có sự quan tâm sâu sắc đến lịch sử dân tộc mình.

“Phú sông Bạch Đằng” là một bài phú giản dị nhưng cuốn hút, với cốt truyện rõ ràng, những câu văn uyển chuyển từ hào hùng đến tĩnh lặng, ngôn ngữ tinh tế, hình ảnh hùng tráng. Các yếu tố nghệ thuật kết hợp hoàn hảo với nội dung tạo nên sự thành công của tác phẩm.

3. Phân tích giá trị nghệ thuật thể phú qua Phú sông Bạch Đằng ý nghĩa nhất:

Chế Lan Viên từng khẳng định mọi dòng sông đều khao khát trở về với sông Bạch Đằng, nhấn mạnh tầm quan trọng của sông Bạch Đằng đối với lịch sử dân tộc. Sông Bạch Đằng đã trở thành nguồn cảm hứng và là chủ đề vô tận cho nhiều thế hệ thi sĩ, từ Nguyễn Trãi, Nguyễn Mộng Tuân, đến Trương Hán Siêu, đặc biệt nhất trong đó là tác phẩm “Phú sông Bạch Đằng”.

Điểm nhấn đầu tiên trong bài phú là được viết bằng lối viết cổ, cùng kết cấu đối đáp giữa chủ và khách, tạo nên một câu chuyện nhân văn và đời thường hơn. Trong bài phú, nhân vật khách có thể là hình ảnh của chính tác giả, trong khi những bô lão địa phương sống dọc theo sông Bạch Đằng mà khách gặp có thể là hình ảnh hư cấu được tác giả xây dựng nên nhằm phản ánh tư tưởng của tác giả thông qua các nhân vật trữ tình. Thông qua lời thoại giữa khách và các vị bô lão, bài phú thể hiện những cảm xúc và suy nghĩ sâu sắc của tác giả về đất nước, dân tộc.

Nhân vật khách nổi bật với phong thái vô tư và đầy hoài bão:

Nơi có người đi, đâu mà chẳng biết

Đầm Vân Mộng chứa vài trăm trong dạ cũng nhiều,

Mà tráng chí bốn phương vẫn còn tha thiết.

Đặc biệt, cảnh sông Bạch Đằng đã khiến nhân vật khách có cảm giác buồn man mác, tiếc nuối, đứng lặng suy tư. Trong bối cảnh đó, các bô lão nhiệt tình đã kể lại những chiến công vĩ đại trên sông Bạch Đằng cho vị khách nghe với tinh thần anh dũng, trận chiến ác liệt, nhưng chính nghĩa đã chiến thắng, kẻ thù phải chịu đau khổ suốt đời. Tác phẩm khép lại bằng lời khẳng định vai trò quan trọng của con người trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước. Đặc biệt, hai câu cuối của tác phẩm đã khẳng định rõ vai trò quan trọng nhất của con người. Câu kết nhấn mạnh vai trò của con người, thể hiện lòng tự hào dân tộc và tư tưởng nhân văn cao cả. Với lối viết cổ, lời đối thoại giữa khách và các bô lão, Trương Hán đã làm cho bài thơ thêm sinh động, hấp dẫn, giúp cảm nhận dòng sông Bạch Đằng một cách toàn diện, khách quan hơn thông qua việc trò chuyện của hai nhân vật chủ và khách.

Ngoài ra, ngôn ngữ và hình ảnh trong bài viết giàu chất khoa trương, hùng tráng Vẻ đẹp vĩ đại được thể hiện qua hình ảnh dòng sông Bạch Đằng. Không gian mênh mông với sóng biển nhưng cũng nên thơ với hình ảnh những con thuyền nối đuôi nhau trên sông như một cái đuôi. Trương Hán Siêu cũng sử dụng những hình ảnh vĩ đại để miêu tả trận đại chiến trên sông Bạch Đằng. Những hình ảnh thơ vĩ đại, mang tầm vóc vũ trụ, được đặt trong một bối cảnh đó nhằm báo hiệu trận chiến quyết định. Cuối cùng, chính nghĩa đã chiến thắng, kẻ thù phải chịu nỗi đau suốt cuộc đời không thể xóa nhòa.

Bên cạnh đó không thể không nhắc đến giọng điệu và chi tiết trong thành công của tác phẩm. Bài phú sử dụng câu đối ngẫu với câu ngắn dài linh hoạt, làm cho tác phẩm giàu nhịp điệu và tiết tấu. Phần mở đầu, nhịp điệu nhanh, thể hiện hoài bão lớn lao của nhân vật khách khi khám phá danh lam thắng cảnh, đồng thời cũng cho thấy vẻ đẹp nên thơ của cảnh vật.

“Phú sông Bạch Đằng” là tác phẩm đặc biệt, mang cấu trúc đơn giản nhưng lại vô cùng hấp dẫn, mạch lạc, từ hùng tráng đến trầm lắng, nồng nàn. Ngôn ngữ uyển chuyển, hình ảnh hùng tráng, lộng lẫy nhưng cũng bình thản, xúc động. Yếu tố nghệ thuật kết hợp với nội dung đã tạo nên thành công của tác phẩm.