Phân tích bài thơ Bài ca Côn Sơn của Nguyễn Trãi hay nhất

1. Dàn ý phân tích bài thơ Bài ca Côn Sơn của Nguyễn Trãi:

*Mở bài:

– Giới thiệu khái niệm tác giả Nguyễn Trãi (câu trả lời về cuộc đời, tác phẩm chính,…).

– Giới thiệu khái quát về bài thơ “Bài ca Côn Sơn” (hoàn cảnh ra đời, giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật…).

*Thân bài:

 Cảnh vật Côn Sơn:

– Hình ảnh miêu tả thiên nhiên Côn Sơn

– Biện pháp nghệ thuật:

⇒ mang vẻ đẹp cổ kính, cao quý, rộng rãi, tĩnh lặng và thơ mộng: Có âm thanh sống động, có hồn, với màu xanh bất tận, hùng vĩ của cây rừng Côn Sơn. Thiên nhiên như người bạn thân thiết, người tri kỷ của nhà thơ.

Con người giữa cảnh vật thiên nhiên Côn Sơn:

⇒ Nhân vật nắm bắt được trạng thái thư giãn tinh thần, sống cuộc sống cao thượng, hòa mình vào khung cảnh thiên nhiên Côn Sơn.

– Mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên

⇒ Thể hiện sức sống cao quý, sự hòa hợp giữa con người với thiên nhiên tươi đẹp, thuần khiết đồng thời ca ngợi sức sống cao quý, hòa hợp giữa con người và thiên nhiên.

* Kết bài:

– Khái quát lại giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ:

Nội dung: vẻ đẹp hấp dẫn, thơ mộng của thiên nhiên Côn Sơn và tâm hồn, nhân cách cao thượng của Nguyễn Trãi, sống hòa hợp với thiên nhiên.

Nghệ thuật: ám chỉ, so sánh, giọng thơ nhẹ nhàng, tiểu đề, dịch thơ lục bát với ngôn ngữ trong sáng, sinh động,…

– Sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên bắt nguồn từ nhân cách cao thượng và tâm hồn thi sĩ của Nguyễn Trãi.

2. Phân tích bài thơ Bài ca Côn Sơn của Nguyễn Trãi hay nhất:

Bài thơ Bài ca Côn Sơn được sáng tác trong những năm tháng Nguyễn Trãi trở về quê sống ẩn dật. Những năm tháng đó ông sống giữa cảnh thiên nhiên Côn Sơn. Bài thơ như những nốt nhạc thanh bình của Nguyễn Trãi sau khi cáo quan trường về sống với đồng quê thiên nhiên. Bức tranh thiên nhiên Côn Sơn hiện lên đẹp đẽ qua cảm nhận của tác giả. Ta như đắm chìm vào vẻ đẹp của nơi này:

“Côn Sơn suối chảy rì rầm,

Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai.

………

Trong rừng có bóng trúc râm

Dưới màu xanh mát ta ngâm thơ nhàn.”

Bức tranh thiên nhiên hiện lên với những âm thanh, màu sắc, hình ảnh rất đẹp. Chỉ trong vài câu thơ, tác giả sử dụng đến ba phép so sánh đã nhấn mạnh vẻ đẹp thiên nhiên của nơi này. Tiếng suối Côn Sơn không như tiếng hát của cô gái trong Cảnh khuya, Hồ Chí Minh đã nói: “Tiếng suối trong như tiếng hát xa”.

Mà tiếng suối ở đây được ví như âm thanh du dương của cây đàn cầm bên tai, trong khu rừng rêu trên tảng đá khiến cho nhà thơ ngồi trên đó cảm thấy giống như đang ngồi trên đệm. Những bóng trúc râm và những cây thông cao lớn. Có thể nói rằng ở đây từ màu xanh của cây rừng đến những âm thanh thì thầm hòa quyện với tâm hồn của người nghệ sĩ. Dưới sự thoải mái của tâm hồn cũng như sự thanh thản tuyệt đẹp của thiên nhiên, nhà thơ cất lên những câu thơ như đang ngân nga trong không gian đó.

Thông được ví như nêm để cho thấy được ở Côn Sơn những cây thông đó thực sự rất nhiều. Phải chăng mật độ thông dày đặc là nơi ẩn náu tâm hồn của nhà thơ khỏi bụi bặm của thế gian? Cũng có thể những cây thông đó là những người bạn tâm giao của nhà thơ. Là một nghệ sĩ, cảnh đẹp thiên nhiên luôn khiến con người ta thoải mái và thăng hoa. Đó là lý do tại sao thiên nhiên là thứ mà nhà thơ tìm thấy khi trở về quê hương để sống ẩn dật. Nhà thơ đang vui như vậy nhưng giọng điệu thơ bỗng nhiên như trùng lại vì những câu thơ tiếp theo nhà thơ bỗng trầm ngâm tự nhắc nhở mình:

“Về đi sao chẳng sớm toan,

Nửa đời vướng bụi trần hoàn làm chi?

………

Hai đàng khó sánh hiền ngu,

Đều làm cho thỏa được như ý mình. ”

Nhà thơ dường như đang thể hiện sự đúng đắn của mình khi cáo quan về ở ẩn. Cuộc đời làm quan của Nguyễn Trãi đầy rẫy bọn nịnh hót, áp bức. Vì thế mà ông ghét cảnh quan trường, cả đời trung thành tận tụy của ông coi như đủ rồi. Câu hỏi “Nửa đời vướng bụi trần hoàn làm chi?” như lời tự nhắc nhở của nhà thơ. Để thực sự đến được Côn Sơn, Nguyễn Trãi phải trải qua vô số lần được vua mời ra làm quan. Ông cảm thấy vui mừng vì được vua tin tưởng nhưng cũng sợ hãi trước cảnh quan trường nhiều thủ đoạn bon chen.

Hai cách sống khác nhau, hai lựa chọn khác nhau đã làm nổi bật quan điểm sống mà Nguyễn Trãi đã chọn. Đó là, thà uống nước lã, để lại tiếng tốt muôn đời còn hơn giàu sang quyền quý rồi để lại một đời ô nhục không bao giờ hết. Cuối cùng, sự “hiền, ngu” trong cuộc sống đều là để thỏa ý mình mà thôi. Và Và cũng từ những suy nghĩ này, Nguyễn Trãi đã thể hiện cuộc sống nhân văn đầy triết lý của mình:

“Trăm năm trong cuộc nhân sinh,

Người như cây cỏ thân hình nát tan.

………

“Sào, Do bằng có tái sinh,

Hãy nghe khúc hát bên ghềnh Côn Sơn. ”

Nhà thơ so sánh số phận của con người chẳng khác nào cây cỏ, dễ gãy đổ, dễ bị giẫm đạp. Quan điểm triết lý ấy không hẳn là bi quan, nhưng nó nói lên sự mong manh của sự sống và cái chết của con người. Giống như câu thơ “Sông có khúc, người có lúc”. Cuộc sống con người không phải lúc nào cũng vui vẻ, nên cũng giống như cây cỏ, con người có lúc sung túc, hạnh phúc, nhưng cũng có lúc nghèo nàn, tủi nhục.

Sự tươi mới ấy thay đổi theo chu kỳ tuần hoàn. Nguyễn Trãi đã viết “Côn Sơn ca” trước bao lâu khi mà vụ án Lệ Chi Viên xảy ra? Tâm trạng hiện tại và nỗi lo cuộc sống mà Nguyễn Trãi nhắc đến ở phần hai của bài thơ là nỗi buồn sâu thẳm, lan tỏa trong tâm hồn nhà thơ. Suy cho cùng, dù thành đạt hay nhục nhã đến đâu, khi con người chết đi, họ cũng chẳng nghĩ ngợi gì. Nhất là hai câu thơ cuối đã thể hiện được sự thiết tha của Nguyễn Trãi:

“Sào, Do bằng có tái sinh,

Hãy nghe khúc hát bên ghềnh Côn Sơn. ”

Như vậy, ta thấy được tư tưởng, tình cảm của Nguyễn Trãi qua bài thơ này. Nhà thơ trở về quê hương sống ẩn dật, đắm mình trong không gian, cảnh sắc Côn Sơn, thiên nhiên như người bạn tri kỷ của nhà thơ. Tâm hồn thơ và thiên nhiên như hòa làm một. Đặc biệt, qua đó ta còn thấy được quan điểm, suy nghĩ của nhà thơ về “hiền, ngu” trong cuộc sống.

3. Phân tích bài thơ Bài ca Côn Sơn của Nguyễn Trãi nâng cao:

“Bài Ca Côn Sơn” là một tác phẩm ấn tượng của Nguyễn Trãi trong những ngày sống ẩn dật nơi quê nhà. Bài thơ vừa miêu tả cảnh thiên nhiên yên tĩnh, trong lành, vừa miêu tả những cung bậc cảm xúc đẹp đẽ của con người khi ngắm nhìn núi rừng quê hương:

“Côn Sơn suối chảy rì rầm

…

Trong màu xanh ngát ta ngâm thơ nhàn”

Đầu tiên, nhà thơ cảm nhận thiên nhiên qua đôi mắt, và từ đó, đối tượng trữ tình là phong cảnh Côn Sơn hiện lên thật thanh thoát, tĩnh lặng. Âm thanh vọng lại của thiên nhiên được ví như tiếng đàn cầm bên tai. Tiếng đàn thánh thót thường diễn tả cảm xúc, tâm trạng của người nghệ sĩ. Còn tiếng suối kia, phải chăng là tiếng vọng của núi rừng đang tâm tình cùng người thi sĩ?

Và giữa không gian ấy là hình ảnh:

“Côn Sơn có đá rêu phơi

Ta ngồi trên đá như ngồi chiếu êm”

Tác giả cảm nhận đá qua màu rêu đã phơi nắng phơi mưa suốt bao ngày bao tháng. Hình ảnh ấy khiến người đọc cảm thấy những phiến đá Côn Sơn đã “trơ gan cùng tuế nguyệt” từ rất lâu. Có lẽ nó mang trong mình chiều dài thời gian và bề dày của những trang sử, hình ảnh của một thiên nhiên cổ xưa, nguyên sơ mà nhà thơ đã ghé thăm, yêu mến và gắn bó.

Côn Sơn còn có những cánh rừng thông tươi xanh quanh năm, để nhà thơ đắm mình trong cảm giác sảng khoái:

“Trong rừng thông mọc như nêm

Tìm nơi bóng mát ta lên ta nằm.”

Người xưa thường yêu thích thông, bởi đây là loài cây không sợ sương tuyết, luôn xanh tươi và phát triển bất chấp bão tố. Hình ảnh những cánh rừng thông khiến cảnh quan Côn Sơn trở nên hùng vĩ, với phép so sánh giản dị “thông mọc như nêm”.

Côn Sơn không chỉ có thông reo, mà còn có những cánh rừng trúc đẹp, hiền hòa, làm say đắm lòng người:

Trong rừng có bóng trúc râm

Trong màu xanh mát, ta ngâm thơ nhàn.

Cây trúc là loài cây đặc trưng của nhiều vùng nông thôn Việt Nam. Có lẽ ở Côn Sơn, trúc mọc thành rừng nên nhà thơ dùng những cụm từ miêu tả như: “trúc râm”, “màu xanh mát” để vẽ lên cảnh đẹp.

Phong cách miêu tả bức tranh Côn Sơn của Nguyễn Trãi thực sự tài tình: hình ảnh thơ đẹp, liên tưởng độc đáo, thú vị, hình ảnh thiên nhiên và con người hòa quyện vào nhau một cách tự nhiên… Từ đó, ta thấy được sự hòa hợp giữa con người với thiên nhiên, và nhân cách cao thượng, nhàn nhã của nhà thơ tòa sáng trong từng câu chữ.