Phân chia di sản thừa kế khi bố mất không để lại di chúc

Tóm tắt câu hỏi:

Xin chào luật sư. Luật sư cho tôi hỏi về vấn để phân chia tài sản như sau: Năm 1994 bố mẹ tôi có mua 1 mảnh đất và xây nhà trên mảnh đất này, giấy tờ là viết tay với chữ ký của bố tôi và hiện nay vẫn chưa có sổ đỏ. Bố mẹ tôi có 3 con trai, 2 con lớn đều được bố mẹ mua nhà cho ở nơi khác. Chỉ còn tôi sống với bố mẹ. Nay bố tôi mất thì phần đất sẽ được chia 100% cho mẹ tôi hay các con cùng đồng sở hữu? Nếu mẹ tôi viết di chúc để lại mảnh đất cho tôi thì tôi có được ký làm chứng không hay phải người ngoài?

Cám ơn bạn đã gửi câu hỏi của mình đến Ban biên tập – Phòng tư vấn trực tuyến của Công ty LUẬT DƯƠNG GIA. Với thắc mắc của bạn, Công ty LUẬT DƯƠNG GIA xin được đưa ra quan điểm tư vấn của mình như sau:

1. Cơ sở pháp lý:

– Bộ luật dân sự 2005;

– Nghị quyết 02/2004/NQ-HĐTP;

– Luật Đất đai năm 2003.

2. Luật sư tư vấn:

Thứ nhất, do mảnh đất bố bạn để lại không có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, cho nên theo điểm 1 Mục II Nghị quyết 02/2004/NQ-HĐTP, quyền sử dụng đất của bố bạn có là di sản để chia thừa kế hay không được xác định như sau:

Xem thêm: Một số bất cập trong các quy định của pháp luật về thừa kế theo di chúc

“- Đối với trường hợp đất do người chết để lại mà người đó có một trong các loại giấy quy định tại các Khoản 1, 2 và 5 Điều 50 của Luật Đất đai năm 2003, thì kể từ ngày 01/7/2004 quyền sử dụng đất đó cũng là di sản, không phụ thuộc vào thời điểm mở thừa kế.

– Trường hợp người chết để lại quyền sử dụng đất mà đất đó không có một trong các loại giấy tờ được hướng dẫn tại tiểu mục 1.1 và tiểu mục 1.2 mục 1 này nhưng có di sản là nhà ở, vật kiến trúc khác (như: nhà bếp, nhà tắm, nhà vệ sinh, giếng nước, nhà để ô tô, nhà thờ, tường xây làm hàng rào gắn với nhà ở, các công trình xây dựng trên đất được giao để sử dụng vào mục đích sản xuất, kinh doanh như nhà xưởng, kho tàng, hệ thống tưới, tiêu nước, chuồng trại chăn nuôi hay vật kiến trúc khác hoặc trên đất có các tài sản khác như cây lấy gỗ, cây lấy lá, cây ăn quả, cây công nghiệp hay các cây lâu năm khác) gắn liền với quyền sử dụng đất đó mà có yêu cầu chia di sản thừa kế, thì cần phân biệt các trường hợp sau:

+ Trong trường hợp đương sự có văn bản của Uỷ ban nhân dân cấp có thẩm quyền xác nhận việc sử dụng đất đó là hợp pháp, nhưng chưa kịp cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, thì Toà án giải quyết yêu cầu chia di sản là tài sản gắn liền với quyền sử dụng đất và quyền sử dụng đất đó.

+ Trong trường hợp đương sự không có văn bản của Uỷ ban nhân dân cấp có thẩm quyền xác nhận việc sử dụng đất đó là hợp pháp, nhưng có văn bản của Uỷ ban nhân dân cấp có thẩm quyền cho biết rõ là việc sử dụng đất đó không vi phạm quy hoạch và có thể được xem xét để giao quyền sử dụng đất, thì Toà án giải quyết yêu cầu chia di sản là tài sản gắn liền với quyền sử dụng đất. Đồng thời phải xác định ranh giới, tạm giao quyền sử dụng đất đó cho đương sự để Uỷ ban nhân dân cấp có thẩm quyền tiến hành các thủ tục giao quyền sử dụng đất và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho đương sự theo quy định của pháp luật về đất đai.

>>> Luật sư tư vấn pháp luật đất đai qua tổng đài: 1900.6568

+ Trong trường hợp Uỷ ban nhân dân cấp có thẩm quyền có văn bản cho biết rõ việc sử dụng đất đó là không hợp pháp, di sản là tài sản gắn liền với quyền sử dụng đất không được phép tồn tại trên đất đó, thì Toà án chỉ giải quyết tranh chấp về di sản là tài sản trên đất đó.”

Như vậy, bạn cần chuẩn bị các giấy tờ như đã nêu trên để chứng minh mảnh đất này thuộc quyền sở hữu hợp pháp của bố bạn để có thể trở thành di sản để chia thừa kế. Nếu không có các giấy tờ nêu trên thì cần phải có ý kiến của Ủy ban nhân dân mới xác định được đó có là di sản hay không.

Thứ hai, về việc chia tài sản thừa kế do bố bạn để lại:

Theo như bạn trình bày, có thể hiểu bố bạn mất đi không để lại di chúc. Cho nên, việc chia thừa kế sẽ được thực hiện theo pháp luật. Pháp luật chia những người thừa kế theo pháp luật theo các hàng, những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau, những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản (Điều 676 Bộ luật dân sự 2005). Theo đó, các hàng thừa kế theo quy định tại Điều 676 Bộ luật dân sự 2005 như sau:

– Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;

– Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;

– Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột, chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.

Dịch vụ tham khảo: Luật sư tư vấn pháp luật dân sự trực tuyến miễn phí qua điện thoại

Đối với tình huống của bạn, phần đất sẽ được chia đều làm 2 phần bằng nhau, phần của bố bạn mất đi sẽ được coi là di sản thừa kế, phần của mẹ bạn sẽ do mẹ bạn định đoạt, các con không có quyền yêu cầu phân chia. Phần của bố bạn không có di chúc để lại sẽ được chia đều cho những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất bao gồm: mẹ, 2 anh của bạn và bạn.

Thứ ba, mẹ bạn có quyền để lại di chúc đối với phần tài sản của mẹ bạn. Khi làm di chúc mẹ bạn nên tới Văn phòng công chứng để công chứng di chúc để đảm bảo về mặt hình thức, bạn không được là người làm chứng trong di chúc của mẹ bạn.