Các tội phạm về ma tuý đều có đặc điểm chung là bất cứ hành vi phạm tội nào cũng trực tiếp hoặc gián tiếp liên quan đến ma tuý và đều có những đặc điểm chung như các tội phạm khác bao gồm: Tính nguy hiểm cho xã hội, tính trái pháp luật, tính có lỗi và tính chịu hình phạt.
Thời gian qua, trong quá trình xét xử các vụ án tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy, các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng, các cơ quan nghiên cứu thực tiễn xét xử về tội phạm này còn nhiều quan điểm khác nhau về hành vi tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy. Thực tiễn xét xử tội phạm này cũng có nhiều trường hợp vướng mắc và có không ít trường hợp cùng hành vi phạm tội như nhau nhưng các tòa án kết án khác nhau. Bởi vậy, việc phân biệt tội tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy với một số tội phạm khác về ma túy có liên quan và hay có sự nhầm lẫn trong thực tiễn là đòi hỏi khách quan và cần thiết.
Các tội phạm về ma tuý quy định tại pháp luật hình sự Việt Nam có đặc điểm chung là bất cứ hành vi phạm tội nào cũng trực tiếp hoặc gián tiếp liên quan đến ma tuý. Bên cạnh đó, là tội phạm, nên tội phạm về ma tuý cũng có những đặc điểm chung như các tội phạm khác bao gồm: Tính nguy hiểm cho xã hội, tính trái pháp luật, tính có lỗi và tính chịu hình phạt.
Bên cạnh đó, tội phạm về ma túy có những đặc điểm chung như sau:
– Về khách thể đều xâm phạm đến chế độ quản lý các chất ma túy của Nhà nước ở tất cả các khâu của quá trình quản lý.
– Về mặt khách quan: Hành vi khách quan của các tội phạm về ma túy tuy khác nhau về hình thức thể hiện cụ thể, về tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội nhưng đều là những hành vi vi phạm các quy định của Nhà nước về chế độ quản lý các chất ma túy. Đồng thời, các tội phạm này đều là tội phạm có cấu thành hình thức, hậu quả không phải dấu hiệu bắt buộc của cấu thành tội phạm của những tội phạm này. Tội phạm được coi là hoàn thành từ thời điểm người phạm tội đã thực hiện hành vi khách quan.
– Về chủ thể: Hầu hết chủ thể của các tội phạm về ma túy đều là chủ thể thường, là người có đủ năng lực TNHS và đủ tuổi chịu TNHS thực hiện.
– Về mặt chủ quan: Đa số người phạm tội đều thực hiện lỗi dưới hình thức lỗi cố ý trực tiếp, trừ trường hợp tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy hoặc tội vi phạm quy định về quản lý chất ma túy, tiền chất, thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần có thể là lỗi cố ý trực tiếp hoặc cố ý gián tiếp.
– Về hình phạt: các tội phạm về ma túy là nhóm tội phạm có tính chất nguy hiểm cao, vì vậy, hình phạt quy định đối với các tội phạm này rất nghiêm khắc. Hầu hết các tội phạm về ma túy là tội phạm nghiêm trọng, tội phạm rất nghiêm trọng hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng. Hình phạt bổ sung quy định cho các tội phạm về ma túy không có tính chất bắt buộc.
Mục lục bài viết
1. Phân biệt tội tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy với tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy:
Tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy được hiểu là hành vi của người có địa điểm thuộc quyền chiếm hữu của mình hoặc do mình quản lý, biết người khác là đối tượng sử dụng trái phép chất ma túy, nhưng vẫn cho họ mượn hoặc thuê địa điểm đó để tiếp tục sử dụng trái phép chất ma túy nhằm thỏa mãn nhu cầu của họ về sử dụng ma túy hoặc biết người khác (không phải là ông, bà, cha, mẹ, anh, chị, em ruột, vợ, chồng, con, cháu) là đối tượng sử dụng trái phép chất ma túy. So sánh với tội tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy, giữa hai tội phạm này còn một số điểm khác nhau như sau:
– Về hành vi khách quan, hành vi chỉ huy, phân công, điều hành việc chuẩn bị địa điểm để sử dụng trái phép chất ma túy luôn là hành vi cố ý của người phạm tội tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy còn hành vi cấu thành tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy thì có thể là hành động hoặc không hành động. Vì vậy, về yếu tố lỗi, tội phạm tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy luôn là lỗi cố ý trực tiếp, còn đối với tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy có thể là lỗi cố ý trực tiếp hoặc cố ý gián tiếp. Mặt khác, người có hành vi phạm tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy không chủ động đứng ra tổ chức sử dụng mà chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho việc sử dụng ma túy.
– Về mục đích phạm tội: Người phạm tội tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy nhằm mục đích đưa trái phép chất ma túy vào cơ thể người khác, còn người phạm tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy nhằm thỏa mãn nhu cầu của họ về sử dụng ma túy. Đây là yếu tố khác nhau cơ bản nhất để phân biệt hai tội phạm này.
Người nghiện ma túy cho người nghiện ma túy khác cùng sử dụng trái phép chất ma túy tại địa điểm thuộc quyền sở hữu, chiếm hữu hoặc quản lý của mình thì không phải chịu trách nhiệm hình sự về tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy. Nhưng nếu ngoài việc cho thuê, cho mượn địa điểm, người phạm tội còn có những hành vi khác như dẫn dắt, lôi kéo con nghiện, cung cấp ma túy, phương tiện, dụng cụ, canh gác cho người sử dụng trái phép chất ma túy để tránh cơ quan chức năng,... thì phải chịu trách nhiệm hình sự về tội tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy.
Trong trường hợp người có địa điểm, cho người khác mượn hoặc thuê địa điểm mà biết là họ dùng địa điểm đó không phải để họ sử dụng chất ma túy nhằm thỏa mãn nhu cầu của họ về sử dụng chất ma túy, mà dùng địa điểm đó để đưa trái phép chất ma túy vào cơ thể người khác, thì cũng bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy.
2. Phân biệt tội tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy với tội cưỡng bức người khác sử dụng trái phép chất ma túy hoặc tội lôi kéo người khác sử dụng trái phép chất ma túy:
Tội cưỡng bức người khác sử dụng trái phép chất ma túy là người phạm tội thực hiện hành vi dùng vũ lực hoặc đe dọa dùng vũ lực hoặc các thủ đoạn khác uy hiếp tinh thần của người khác để buộc họ phải sử dụng trái phép chất ma túy với ý muốn của họ.
Tội lôi kéo người khác sử dụng trái phép chất ma túy là người phạm tội thực hiện hành vi rủ rê, dụ dỗ, xúi giục hoặc bằng các thủ đoạn khác nhằm khêu gợi sự ham muốn của người khác để họ sử dụng trái phép chất ma túy
Hành vi tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy là hành vi tổng hợp, có thể bao gồm hành vi cưỡng bức hoặc lôi kéo người khác sử dụng trái phép chất ma túy nhưng khác nhau ở chỗ hành vi cưỡng bức hoặc lôi kéo người khác sử dụng trái phép chất ma túy còn có hành vi đưa chất ma túy vào cơ thể của người sử dụng ma túy hoặc tìm kiếm người sử dụng trái phép chất ma túy cho người tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy. Đối với tội cưỡng bức người khác sử dụng trái phép chất ma túy chỉ có hành vi cưỡng bức còn việc đưa chất ma túy vào cơ thể người bị cưỡng bức là do tự người sử dụng thực hiện.
Dấu hiệu mục đích là dấu hiệu bắt buộc, đối với người phạm tội tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy phải xác định được mục đích nhằm đưa trái phép chất ma túy vào cơ thể người khác, còn người phạm tội cưỡng bức người khác sử dụng trái phép chất ma túy thì mục đích là mong muốn người mà mình cưỡng bức sử dụng trái phép chất ma túy.
