Nuôi cấy liên tục là phương pháp nuôi cấy vi sinh vật trong một hệ thống lưu chất liên tục trên một khoảng thời gian dài. Phương pháp nuôi cấy liên tục thường được sử dụng để sản xuất các sản phẩm vi sinh vật đơn giản hoặc để nghiên cứu sinh học phân tử. Cùng bài viết này tìm hiểu rõ hơn về phân biệt nuối cấy liên tục và nuôi cấy không liên tục nhé:
Mục lục bài viết
1. Phân biệt nuôi cấy liên tục và nuôi cấy không liên tục:
Nuôi cấy liên tục (continuous culture) là phương pháp nuôi cấy vi sinh vật trong một hệ thống lưu chất liên tục trên một khoảng thời gian dài. Trong quá trình này, vi sinh vật được bơm qua một nơi được cung cấp chất dinh dưỡng liên tục, trong khi vi sinh vật đã lão hóa và không còn hoạt động sẽ được loại bỏ khỏi hệ thống. Phương pháp nuôi cấy liên tục thường được sử dụng để sản xuất các sản phẩm vi sinh vật đơn giản hoặc để nghiên cứu sinh học phân tử. Trong khi đó, nuôi cấy không liên tục (batch culture) là phương pháp nuôi cấy vi sinh vật trong một hệ thống lưu chất tĩnh, với một lượng chất dinh dưỡng nhất định. Sau một khoảng thời gian nhất định, vi sinh vật sẽ tiêu thụ hết các chất dinh dưỡng có sẵn trong môi trường, và sẽ không thể tiếp tục sinh trưởng. Sau đó, môi trường nuôi cấy và tế bào vi sinh vật sẽ được thu thập để tiến hành các phân tích sau này.
Cả hai phương pháp nuôi cấy liên tục và không liên tục đều bắt đầu với pha tiềm phát, tiếp đến là pha lũy thừa và pha cân bằng. Tuy nhiên, phương pháp nuôi cấy liên tục có điểm khác biệt với nuôi cấy không liên tục ở một số điểm như sau:
– Trong nuôi cấy liên tục, chất dinh dưỡng được bổ sung thường xuyên và được lấy ra để sản xuất sinh khối, trong khi đó, trong nuôi cấy không liên tục, chất dinh dưỡng không được bổ sung và cũng không được lấy ra.
– Trong nuôi cấy liên tục, quá trình sinh trưởng được duy trì liên tục và chỉ dừng lại ở pha cân bằng động, không có pha suy vong như nuôi cấy không liên tục. Đồng thời, pha lũy thừa và pha cân bằng kéo dài hơn so với nuôi cấy không liên tục.
– Trong nuôi cấy liên tục, quần thể vi sinh vật sinh trưởng ở pha lũy thừa trong thời gian dài, mật độ vi sinh vật tương đối ổn định, không có pha tiềm phát. Trong khi đó, trong nuôi cấy không liên tục, quần thể vi sinh vật sinh trưởng theo 4 pha: tiềm phát, lũy thừa, cân bằng, suy vong.
– Trong nuôi cấy liên tục, vi sinh vật không bị phân hủy ở thời gian suy vong, trong khi đó, trong nuôi cấy không liên tục, vi sinh vật tự phân hủy ở pha suy vong.
Tóm lại, phương pháp nuôi cấy liên tục và nuôi cấy không liên tục có những điểm giống nhau và khác nhau nhưng hiểu đơn giản thì nuôi cấy liên tục là quá trình nuôi cấy được thực hiện liên tục với sự bổ sung chất dinh dưỡng và lấy ra sản phẩm trong khi nuôi cấy không liên tục chỉ được duy trì đến một giới hạn nào đó trước khi quá trình ngừng lại hoàn toàn. Tuy nhiên, việc lựa chọn phương pháp nuôi cấy nào phù hợp phụ thuộc vào mục đích của nghiên cứu hoặc ứng dụng cụ thể.
Ví dụ, phương pháp nuôi cấy liên tục thường được sử dụng trong sản xuất các sản phẩm sinh học như kháng sinh, enzyme hoặc vaccin vì quá trình sản xuất kéo dài trong thời gian dài và đòi hỏi khả năng tiêu thụ chất dinh dưỡng cao. Trong khi đó, phương pháp nuôi cấy không liên tục thường được sử dụng trong các nghiên cứu khoa học để nghiên cứu quá trình sinh trưởng và sự tương tác giữa các vi sinh vật. Việc hiểu rõ sự khác nhau giữa nuôi cấy liên tục và không liên tục sẽ giúp cho các nhà khoa học và kỹ thuật viên có thể áp dụng phương pháp nuôi cấy phù hợp nhất để đạt được mục đích của mình.
2. Thế nào là nuôi cấy liên tục:
Nuôi cấy liên tục là phương pháp nuôi cấy vi sinh vật trong môi trường nuôi cấy mà trong đó chất dinh dưỡng luôn được bổ sung và được lấy ra để giữ cho quá trình sinh trưởng của vi khuẩn diễn ra liên tục mà không bị gián đoạn. Quá trình nuôi cấy liên tục thường được thực hiện bằng cách cho môi trường nuôi cấy và sản phẩm trao đổi chất chảy qua một thiết bị nuôi cấy, thường được gọi là bioreactor. Trong bioreactor, chất dinh dưỡng được bổ sung liên tục vào môi trường nuôi cấy, còn các sản phẩm trao đổi chất và chất thải được lấy ra liên tục, giúp giữ cho mật độ vi sinh vật trong quá trình nuôi cấy liên tục tương đối ổn định.
Phương pháp nuôi cấy liên tục thường được sử dụng trong các quy trình sản xuất công nghiệp để sản xuất các sản phẩm như kháng sinh, hormone, protein, enzyme, và nhiều sản phẩm sinh học khác. Nó cho phép sản xuất hàng loạt các sản phẩm này một cách hiệu quả, bằng cách duy trì mật độ vi sinh vật tối ưu trong suốt quá trình nuôi cấy. Quá trình sinh trưởng của vi sinh vật trong môi trường nuôi cấy không liên tục được phân thành nhiều pha khác nhau. Đầu tiên là pha tiềm phát, trong đó vi khuẩn có thể thích nghi với môi trường mới và enzim cảm ứng tương ứng được hình thành để phân giải chất dinh dưỡng trong môi trường.
Sau đó, đến pha lũy thừa, vi khuẩn bắt đầu phân chia và số lượng tế bào tăng theo lũy thừa. Tuy nhiên, hằng số M không đủ theo thời gian và là cực đại đối với một số chủng và điều kiện nuôi cấy. Pha cân bằng là khi số lượng vi sinh vật đạt mức cực đại, không đổi theo thời gian do một số tế bào bị phân hủy và một số khác có chất dinh dưỡng lại phân chia. Cuối cùng là pha suy vong, khi số tế bào trong quần thể giảm dần do một số tế bào bị phân hủy nhiều, chất dinh dưỡng bị cạn kiệt hoặc chất độc hại tích lũy nhiều. Trong khi đó, nuôi cấy liên tục thì chất dinh dưỡng được bổ sung liên tục và môi trường sống của vi khuẩn được ổn định, chúng đã có enzim cảm ứng nên không cần phải trải qua pha tiềm phát như trong nuôi cấy không liên tục.
3. Định nghĩa về nuôi cấy không liên tục:
Nuôi cấy không liên tục là quá trình nuôi cấy vi sinh vật trong môi trường được bổ sung chất dinh dưỡng mới và lấy đi các sản phẩm trao đổi chất chỉ trong một thời gian ngắn. Sau đó, vi khuẩn được thu hoạch và môi trường nuôi cấy được thay đổi hoàn toàn để bắt đầu quá trình nuôi cấy mới. Tại mỗi vòng nuôi cấy, vi sinh vật cần phải trải qua các pha sinh trưởng khác nhau, bao gồm pha tiềm phát, pha lũy thừa, pha cân bằng và pha suy vong, tương tự như trong quá trình nuôi cấy liên tục. Tuy nhiên, trong nuôi cấy không liên tục, mỗi vòng nuôi cấy đều được xem như một quá trình độc lập và không có sự liên kết giữa các vòng nuôi cấy. Môi trường nuôi cấy không liên tục là môi trường không được bổ sung chất dinh dưỡng mới và không có việc lấy đi các sản phẩm trao đổi chất. Vi khuẩn sinh trưởng trong môi trường này theo 4 pha:
– Pha tiềm phát (còn gọi là pha Lag):
+ Vi khuẩn thích nghi với môi trường mới.
+ Số lượng tế bào không tăng.
+ Enzymes được sản xuất và cảm ứng.
– Pha lũy thừa (còn gọi là pha Log):
+ Vi khuẩn bắt đầu phân chia, số lượng tế bào tăng theo lũy thừa.
+ Hằng số M không đủ theo thời gian và đạt cực đại tùy thuộc vào chủng và điều kiện nuôi cấy.
– Pha cân bằng:
+ Số lượng vi khuẩn đạt mức cực đại và không đổi theo thời gian do:
+ Một số tế bào bị phân hủy.
+ Một số tế bào khác tiếp tục phân chia.
– Pha suy vong:
+ Số tế bào trong quần thể giảm dần do:
+ Số tế bào bị phân hủy nhiều.
+ Chất dinh dưỡng bị cạn kiệt.
+ Chất độc hại tích lũy nhiều.
Khi nuôi cấy không liên tục, người ta thường sử dụng phương pháp chia quả bằng cách sử dụng vòng côn trùng hoặc bằng cách lấy một lượng nhỏ vi khuẩn từ môi trường nuôi cấy và đưa chúng vào môi trường nuôi cấy mới. Quá trình này tạo ra các pha sinh trưởng, tương tự như nuôi cấy liên tục. Tuy nhiên, trong nuôi cấy không liên tục, mỗi pha sinh trưởng được giữ trong một hệ thống nuôi cấy riêng biệt và không được liên kết với các pha khác. Khi đạt đến mức tối đa của pha cân bằng, người ta sẽ thu hoạch vi khuẩn và bắt đầu quá trình nuôi cấy mới với một môi trường nuôi cấy khác.
