Phân biệt giữa miễn dịch thể dịch và miễn dịch tế bào?

1. Khái niệm miễn dịch thể dịch và miễn dịch tế bào:

Muốn phân biệt được miễn dịch dịch thể và miễn dịch tế bào, trước tiên bạn cần nắm vững miễn dịch dịch thể là gì và miễn dịch tế bào là gì?

1.1. Miễn dịch dịch thể là gì?

Miễn dịch dịch thể là một khía cạnh của phản ứng miễn dịch cụ thể hướng vào các kháng nguyên cụ thể. Nó có dạng kháng thể duy nhất được tạo ra bởi các tế bào lympho B đã được chọn lọc đặc biệt để vô hiệu hóa kháng nguyên trong tay. Sản lượng của các kháng thể đặc hiệu do các tế bào lympho B hoạt hóa (tế bào plasma) xuất hiện trong các mô bạch huyết. Mặc dù miễn dịch dịch thể tạo lên các kháng thể (globulin) sản xuất từ tế bào B biệt hóa tiết vào hệ thống tuần hoàn và dịch tiết màng nhầy chống lại các vi khuẩn, vi sinh vật lạ xâm nhập cơ thể vào tế bào và mô liên kết, xong chúng lại không liên kết được với các vi khuẩn, vi sinh vật sống và nhân lên bên trong các tế bào của cơ thể bị nhiễm chúng. Do đó, hiện nay vẫn cần nhờ đến sự hỗ trợ từ các kháng nguyên trong vaccin để phòng chống nhiều bệnh không mong muốn, cũng như tăng khả năng bảo vệ cơ thể khỏe mạnh trước sự tác động và xâm hại của các vi sinh vật, vi khuẩn có hại từ môi trường ngoài.

1.2. Miễn dịch tế bào là gì?

Miễn dịch dịch thể là một loại phản ứng miễn dịch thích ứng không phụ thuộc vào kháng thể nhưng liên quan đến các tế bào miễn dịch nhận biết, nhắm mục tiêu và loại bỏ các tế bào chủ bị nhiễm bệnh một cách cụ thể.

Miễn dịch tế bào là một quá trình miễn dịch bảo vệ liên quan đến việc kích hoạt các thực bào, tế bào T gây độc tế bào nhạy cảm với kháng nguyên và giải phóng các cytokine và chemokine để đáp ứng với kháng nguyên. Miễn dịch tế bào có hiệu quả nhất đối với các tế bào bị nhiễm viruss, vi khuẩn nội bào, nấm và động vật nguyên sinh và tế bào ung thư. Nó cũng làm trung gian thải ghép.

Việc kích hoạt các tế bào T ngây thơ để đáp ứng với kháng nguyên, và sự tăng sinh và biệt hóa sau đó của chúng, tạo thành một phản ứng miễn dịch cơ bản. Đồng thời với việc cung cấp các tế bào T hiệu ứng vũ trang, phản ứng này tạo ra trí nhớ miễn dịch, giúp bảo vệ khỏi thách thức tiếp theo bởi cùng một mầm bệnh. Việc tạo ra các tế bào T ghi nhớ, các tế bào tồn tại lâu dài tạo ra phản ứng nhanh hơn với kháng nguyên, ít được hiểu rõ hơn so với việc tạo ra các tế bào T tác động. Các tế bào T ghi nhớ khác với T ngây thơ ở một số điểm các tế bào, nhưng giống như các tế bào T ngây thơ, chúng không hoạt động và cần được kích hoạt bởi các tế bào trình diện kháng nguyên với hoạt động đồng kích thích để tái tạo các tế bào T hiệu ứng. Các tế bào T hiệu ứng vũ trang khác nhau về nhiều mặt so với các tế bào tiền thân ngây thơ của chúng, và những thay đổi này trang bị cho chúng phản ứng nhanh chóng và hiệu quả khi chúng gặp kháng nguyên cụ thể trên các tế bào đích. Trong hai phần cuối của chương này, chúng tôi sẽ mô tả các cơ chế chuyên biệt của quá trình gây độc tế bào qua trung gian tế bào T và hoạt hóa đại thực bào bởi các tế bào T tác động vũ trang , các thành phần chính của miễn dịch qua trung gian tế bào. Chúng ta sẽ để lại việc kích hoạt các tế bào B bởi các tế bào T hỗ trợ cho đến Chương 9, nơi thảo luận về đáp ứng miễn dịch qua trung gian dịch thể hoặc kháng thể.

2. Phân biệt miễn dịch thể dịch và miễn dịch tế bào:

Để phân biệt được miễn dịch dịch thể với miễn dịch tế bào, ta có thể phân biệt dựa vào các tiêu chí sau:

2.1. Sự tham gia của các tế bào lympho:

Đối với miễn dịch dịch thể, các tế bào lympho tham gia là các tế bào lympho B. Loại tế bào lympho B này là một loại tế bào bạch huyết của phân nhóm tế bào lympho hoạt động trong phần miễn dịch dịch thể của hệ miễn dịch bằng cách tiết ra các kháng thể, trình diện kháng nguyên và tiết ra cytokine. Chức năng của loại tế bào này giúp cơ thể miễn dịch, chống nhiễm trùng vi khuẩn, viruss hoặc nấm hiệu quả. Hay nói cách khác, miễn dịch dịch thể là miễn dịch sản xuất ra kháng thể nằm trong dịch cơ thể. Còn kháng nguyên là chất lạ thường là protein có khả năng kích thích cơ thể tạo đáp ứng miễn dịch.

Đối với miễn dịch tế bào, có sự tham gia của các tế bào lympho T độc. Loại tế bao lympho T độc này hay còn gọi là tế bào T gây độc là một loại tế bào miễn dịch có nguồn gốc từ tủy xương. Lympho T độc còn được biệt hóa và trưởng thành trong tuyến ức. Nó đóng một vai trò vô cùng quan trọng với cơ thể trong hệ miễn dịch, đáp ứng khả năng chống lại các tác nhân gây bệnh như ung thư hay tế bào nhiễm viruss. Tế bào lympho T độc sẽ phát hiện tế bào bị nhiễm viruss và tiêm chất độc làm chết tế bào nhiễm, khiến viruss không thể nhân lên.

2.2. Quá trình sau tiếp xúc kháng nguyên:

Trong hệ miễn dịch dịch thể, sau khi tiếp xúc với kháng nguyên, các tế bào lympho B sẽ biệt hóa thành tương bào và tế bào B nhớ. Tế bào tương bào được nhân lên nhanh chóng và sản xuất ra kháng thể. Các kháng thể hòa tan trong dịch cơ thể liên kết với kháng nguyên trên mầm bệnh và tiêu diệt mầm bệnh giúp bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây hại. Đặc biệt, kháng nguyên có sự phản ứng đặc hiệu với kháng thể khớp với nhau. Do đó, Kháng nguyên chỉ phản ứng với loại kháng thể mà nó kích thích tạo thành.

Trong hệ miễn dịch tế bào, sau khi tiết xúc với kháng nguyên, các tế bào T độc được kích thích sản xuất ra kháng thể đưa lên bề mặt tế bào. Các tế bào T độc này sẽ di chuyển khắp cơ thể liên kết với kháng nguyên và tiêu diệt mầm bệnh, giúp cơ thể hạn chế phát sinh nhiều loại ung thư.

Miễn dịch dịch thể có tốc độ cực nhanh, phản ứng nhanh khi phát hiện ngoại lai, còn miễn dịch tế bào diễn ra khá chậm. Phương pháp loại bỏ của miễn dịch dịch thể bằng phương pháp phá hủy trung hòa kháng thể còn miễn dịch tế bào sẽ ly giải tế bào và chết theo chương trình.

2.3. Ý nghĩa của miễn dịch dịch thể và miễn dịch tế bào:

Miễn dịch dịch thể có tác dụng chống lại các chất độc hòa tan trong máu hoặc chống lại mầm bệnh tồn tại trong máu hoặc dịch của cơ thể. Ví dụ như: Trong trường hợp bạn bị gai đâm hay đứt tay, ngoài máu chảy ra ngoài, bạn sẽ bắt gặp các dịch nước màu vàng. Đó được gọi là các huyết tương, nó chính là dịch tạo từ hệ thống miễn dịch dịch thể tiết ra để bảo vệ cơ thể khỏi sự xâm nhập của các vi khuẩn, viruss và bụi bẩn của môi trường ngoài tác động lên cơ thể. Nhờ có sự hỗ trợ của dịch huyết tương, cơ thể bạn sẽ loại bỏ được rủi ro viêm nhiễm từ vi khuẩn, viruss. Những người bị mất hệ thống miễn dịch, hoặc hệ thống miễn dịch bị suy yếu như những người bị si đa, hay aids khi bị thương rất nguy hiểm. Họ bị hạn chế về hệ thống miễn dịch dịch thể dẫn tới khi bị thương ngoài da, các huyết tương không phản ứng, vi khuẩn, viruss có thể từ đường vết hở xâm nhập cơ thể dễ dàng làm cho các vết thương không lành mà còn viêm loét. Dù chỉ là vết xước nhỏ, nhưng vẫn có khả năng tạo ra hoại tử, và có thể nguy hiểm tới tính mạng khi không có hệ thống miễn dịch này.

Miễn dịch tế bào có ý nghĩa trong việc chống lại các bệnh do viruss gây ra. Hệ thống miễn dịch tế bào sẽ tấn công vào các tế bào mầm bệnh lạ, các tế bào có nguy cơ tạo lên ung thư và viruss xâm nhập cơ thể. Ví dụ như: Trong trường hợp bạn bị mắc covid, tức là các viruss corona tấn công vào cơ thể người. Trước khi có sự hỗ trợ từ kháng nguyên trong môi trường (vacxin chống covid), cơ thể vẫn có những tế bào thuộc hệ thống miễn dịch tế bào chống đỡ, tấn công lại những viruss ngoại lai này để bảo vệ cơ thể. Nếu có một sức khỏe thật tốt, hệ thống miễn dịch chất lượng, bạn vẫn có thể khỏi covid mặc dù chưa nhận được “viện trợ” từ vacxin phòng covid. 

3. Vai trò của các miễn dịch thể dịch và miễn dịch tế bào

Các miễn dịch dịch thể và miễn dịch tế bào có thể có những điểm khác biệt, cách vận hành cũng khác nhau, tuy nhiên chúng đều có vai trò tạo ra cơ chế để bảo vệ tế bào, bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây hại nguy hiểm.

Hệ thống miễn dịch dịch thể bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân vi khuẩn, vi sinh vật gây hại từ môi trường xâm nhập vào cơ thể qua các vết thương vùng ngoài da.

Hệ thống miễn dịch tế bào bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây ung thư hay sự hủy hoại của viruss. Miễn dịch tế bào sẽ tiết ra cơ chế bảo vệ tấn công các mầm tế bào gây ung thư, hỗ trợ chống lại các viruss xâm nhập gây hại cho cơ thể.

Trên đây là các yếu tố để phân biệt được miễn dịch dịch thể và miễn dịch tế bào bạn có thể tham khảo