Phân biệt cấu thành tội phạm vật chất và hình thức

Là thiệt hại về tính mạng, sức khỏe, về tài sản hoặc làhậu quả phi vật chất. Căn cứ vào mức độ thiệt hại do chính hành vi phạm tội gây ra, thì có thể sẽ chia hậu quả do hành vi phạm tội gây ra thành bốn mức như sau: hậu quả ít nghiêm trọng; hậu quả nghiêm trọng và hậu quả rất nghiêm trọng; hậu quả đặc biệt nghiêm trọng. Trong đó:

– Hậu quả ít nghiêm trọng chính là thiệt hại do hành vi phạm tội đã gây ra ở mức không lớn cho xã hội.

– Hậu quả nghiêm trọng chính là thiệt hại lớn cho xã hội về tính mạng, sức khoẻ, về tài sản và thiệt hại phi vật chất khác.

– Hậu quả rất nghiêm trọng chính là thiệt hại rất lớn cho xã hội về tính mạng, sức khoẻ, tài sản và cả thiệt hại phi vật chất khác.

– Hậu quả đặc biệt nghiêm trọng chính là thiệt hại đặc biệt lớn cho xã hội về tính mạng, sức khoẻ, tài sản và cả thiệt hại phi vật chất khác.

Hành vi nguy hiểm cho xã hội là hành vi gây thiệt hại cho xã hội hoặc là hành vi tạo ra khả năng gây ra các thiệt hại cho những quan hệ xã hội mà đã được Bộ luật hình sự bảo vệ và được thể hiện ở dưới dạng hành động hoặc là không hành động. Trong đó:

– Hành động phạm tội chính là làm một việc mà pháp luật về hình sự cấm không được làm. Ví dụ như: cướp tài sản (Điều 133 của Bộ luật hình sự).

– Hành vi phạm tội được thực hiện ở dưới dạng không hành động chính là trường hợp không làm một việc hoặc các việc mà pháp luật bắt buộc phải làm, như là các hành vi: không cứu giúp người mà đang ở trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng (tại Điều 102 Bộ luật hình sự hiện hành); không tố giác tội phạm (ở Điều 314 Bộ luật hình sự) .

Các tội pham có cấu thành hình thức chính là những tội phạm đã được quy định tại khoản 1 của các Điều từ 78 – 84, từ 86-91, 133, 134… của Bộ luật hình sự hiện hành.

Mối quan hệ nhân quả giữa hành vi và hậu quả do chính hành vi phạm tội gây ra chính là dấu hiệu bắt buộc thuộc mặt khách quan của tội phạm mà có cấu thành vật chất. Theo quy định của pháp luật, thì sẽ chỉ được coi là giữa hành vi khách quan và hậu quả mà có quan hệ nhân quả khi:

– Hành vi trái pháp luật phải xảy ra trước một hoặc các hậu quả nguy hiểm cho xã hội về mặt thời gian. Đây chính là căn cứ đầu tiên cần thiết cho việc thực hiện kiểm tra sự tồn tại của quan hệ nhân quả và ở trên thực tế khi mà kiểm tra căn cứ này thì trong vụ án cụ thể, nếu như không thoả mãn căn cứ thì sẽ không có khả năng tồn tại quan hệ giữa hành vi và hậu quả.

– Hành vi trái pháp luật sẽ phải chứa đựng khả năng thực tế mà làm phát sinh hậu quả nguy hiểm cho toàn xã hội và hậu quả nguy hiểm cho xã hội đã xảy ra phải là một sự hiện thực hoá khả năng thực tế đã làm phát sinh hậu quả của chính hành vi trái pháp luật đã làm. Hành vi trực tiếp gây ra hậu quả và hậu quả chính là một hệ quả trực tiếp của hành vi. Cũng cần lưu ý rằng, ở trong quan hệ nhân quả, hành vi trái pháp luật được coi chính là nguyên nhân, tuy giữ một vai trò quyết định đối với sự phát sinh hậu quả của chính hành vi trái pháp luật đã làm. Hành vi trực tiếp gây ra hậu quả và hậu quả chính là một hệ quả trực tiếp của hành vi. Cũng cần lưu ý rằng, ở trong quan hệ nhân quả, hành vi trái pháp luật được coi chính là nguyên nhân, tuy giữ một vai trò quyết định đối với sự phát sinh hậu quả nguy hiểm cho xã hội, nhưng đối với hậu quả đó xảy ra hay không và xảy ra như thế nào sẽ còn phải phụ thuộc vào những “điều kiện” nhất định như là khắc phục, cứu chữa kịp thời…