Nhân tố nào được xem là chìa khóa vàng của cuộc Duy Tân ở Nhật Bản năm 1868?

Đáp án A

Lời giải: Tháng 1/1868, Minh Trị tiến hành cải cách nhằm giúp đất nước thoát khỏi tình trạng phong kiến lạc hậu trong đó giáo dục được coi là “chìa khóa vàng” vì Nhật Bản coi con người là nhân tố quan trọng, chính vì thế cần phải đào tạo và bồi dưỡng con người: Chính Phủ đã thi hành chính sách giáo dục bắt buộc, chú trọng nội dung khoa học – kĩ thuật trong chương trình giảng dạy, cử những học sinh giỏi đi du học phương Tây,…

2. Cuộc Duy Tân ở Nhật Bản năm 1868:

* Nguyên nhân của cuộc Duy Tân

– Những hiệp ước bất bình mà Mạc phủ kí kết với nước ngoài làm cho tầng lớp xã hội phản ứng mạnh mẽ.

– Phong trào đấu tranh chống Sô-gun nổ ra sôi nổi vào những năm 60 của thế kỉ XX đã làm sụp đổ chế độ Mạc phủ.

– Tháng 01/1868, Sô-gun bị lật đổ. Thiên hoàng Minh Trị trở lại nắm quyền và thực hiện một loạt cải cách.

* Nội dung của cuộc Duy Tân

– Về giáo dục: Vấn đề cải tổ nền giáo dục được đặc biệt quan tâm và chú trọng. Nhiều cải cách quan trọng về giáo dục được thi hành, trong đó có việc thành lập các trường đại học để đào tạo tầng lớp lãnh đạo chính quyền và kinh doanh thời bấy giờ. Bên cạnh đó, tập trung thi hành chính sách giáo dục bắt buộc với việc mở ra các hội truyền bá kiến thức học thuật, dịch thuật, văn hóa, khoa học, báo chí và thư viện, đồng thời kết hợp với việc đưa những thành tựu khoa học – kỹ thuật tân thời vào giảng dạy.

Triều đình cũng chú trọng tới việc cử người sang các nước phương Tây để học về hệ thống chính trị, quân sự, kinh tế nhằm tiếp thu khoa học kỹ thuật. Kết quả của việc thi hành chính sách cải cách giáo dục, coi trọng việc đào tạo nguồn nhân lực này là kiến thức chung của người dân Nhật Bản đã được nâng cao, loại bỏ những hạn chế và những sai lầm không đem lại lợi ích cho sự tiến bộ của nước Nhật.

– Về chính trị – xã hội: Để tận dụng ưu thế của trung tâm chính trị Giang Hộ (Edo), triều đình Minh Trị đã đổi tên Giang Hộ thành Đông Kinh (thủ đô ở phía Đông) và dời đô về đó. Bên cạnh đó, nhằm khích lệ tinh thần canh tân, triều đình đã đưa ra khẩu hiệu “phú quốc cường binh” và Thiên Hoàng cũng tuyên bố từ bỏ những tập tục có hại, sẵn sàng học hỏi nền “văn minh và khai hóa” phương Tây. Cơ sở hạ tầng trên cả nước được quan tâm phát triển. Nhiều phái đoàn lãnh đạo được cử sang phương Tây học hỏi về cách thức quản lý hành chính, kỹ thuật và nhiều chuyên gia phương Tây cũng được mời tới Nhật Bản để phổ biến kiến thức.

Năm 1871, triều đình đã thực hiện “phế phiên, lập huyện” nhằm xóa bỏ quyền lực của các đại danh, bãi bỏ hệ thống lãnh địa và danh hiệu của các đại danh, đồng thời cũng tuyên bố “tứ dân bình đẳng”. Chính phủ được tổ chức theo kiểu châu Âu, tòa án mới được thành lập cũng theo kiểu của tư sản phương Tây. Đến năm 1889, Hiến pháp mới được ban hành, quy định Nhật Bản là một quốc gia quân chủ lập hiến, thành lập Chúng nghị viện và mở đường cho sự kết hợp nền tảng truyền thống với hiện đại của văn hóa pháp luật Nhật Bản cũng như đánh dấu sự ra đời của nhà nước Nhật Bản hiện đại. Như vậy, cuộc Duy tân Minh Trị đã kết thúc một giai đoạn lịch sử hơn 700 năm dưới sự thống trị của dòng họ võ sĩ ở Nhật Bản. Đây là kết quả của một quá trình đấu tranh, chuyển hóa xã hội hết sức nhanh chóng với vai trò quan trọng của các võ sĩ có vị thế thấp, trong việc xóa bỏ chế độ cầm quyền của chính quyền tầng lớp võ sĩ (hệ thống phong kiến tản quyền tại các địa phương).

– Về kinh tế: Chính quyền Minh Trị đã xóa bỏ chế độ độc quyền về ruộng đất của giai cấp phong kiến, thống nhất tiền tệ, phát triển kinh tế tư bản chủ nghĩa ở nông thôn, đồng thời xây dựng, sửa sang cơ sở hạ tầng giao thông, đặc biệt là đường sắt. Triều đình còn ban bố quy định về quyền tự do buôn bán (kể cả ruộng đất) và quyền tự do đi lại, không cho người dân tự ý mang đao kiếm.

Sự phát triển của nền kinh tế Nhật Bản nhờ cuộc Duy tân Minh Trị với việc làm xuất hiện các công ty độc quyền với các nhà tài phiệt thao túng cả nền kinh tế và chính trị nước này. Tuy nhiên, cải cách Minh Trị lại là nguyên nhân chính dẫn đến quá trình công nghiệp hóa ở Nhật Bản và là sự kiện mở đường đưa đất nước Nhật Bản phong kiến trở thành một cường quốc trên thế giới.

– Về quân sự: Quân đội Nhật Bản được tổ chức và huấn luyện theo kiểu phương Tây, áp dụng chế độ nghĩa vụ quân sự thay cho chế độ trưng binh, tăng cường mua và sản xuất vũ khí, đạn dược nhằm phát triển nền công nghiệp quốc phòng. Và cùng với việc thành lập trường chuyên về quân sự, chính quyền Minh Trị cũng chủ trương mời các giảng viên quân sự nước ngoài về giảng dạy và các sinh viên sĩ quan đến một số nước phương Tây để học tập.

– Về tôn giáo: Chính quyền của Thiên Hoàng Minh Trị chủ trương Thần đạo thay thế cho Phật giáo, trở thành Quốc đạo của Nhật Bản. Theo đó, Thần đạo mang tư tưởng của chủ nghĩa yêu nước và tôn sùng chính Thiên Hoàng như một trong các vị thần ở Nhật Bản.

– Kết quả và tính chất của cuộc Duy Tân

– Kết quả

+ Nước Nhật thoát khỏi nguy cơ trở thành thuộc địa của thực dân phương Tây.

+ Đưa đất nước Nhật Bản giàu mạnh, phát triển theo con đường tư bản chủ nghĩa.

– Tính chất: Cuộc Duy tân Minh Trị mang tính chất của một cuộc cách mạng tư sản, diễn ra dưới hình thức cải cách cách, canh tân đất nước.

3. Ý nghĩa và bài học qua cuộc Duy Tân ở Nhật Bản năm 1868:

– Ý nghĩa

Cuộc Duy tân Minh Trị mang ý nghĩa lịch sử quan trọng khi đem lại sự thay đổi vô cùng to lớn đối với đất nước Nhật Bản. Công cuộc “phá cũ đổi mới” trong hàng chục năm vừa mạnh bạo, vừa nhanh chóng, trải dài qua các lĩnh vực từ chính trị, tới văn hóa, giáo dục, kinh tế, quân sự, … “chẳng sót một vấn đề hay một phương diện nào mà không hóa xưa theo nay, đổi cũ ra mới”. Đất nước Nhật Bản từ một quốc gia phong kiến lạc hậu, bên trong chia cắt, hỗn loạn, bên ngoài thì bị các quốc gia khác chèn ép, sỉ nhục và phương Tây lăm le xâm lược, đã trở thành một cường quốc hàng đầu. Cuộc cải cách lớn do chính quyền Minh Trị thực hiện đã giúp nước Nhật thoát khỏi chế độ phong kiến và sự lệ thuộc cũng như nguy cơ xâm lược từ các nước phương Tây, từ đó mở đường cho việc tiến lên chủ nghĩa tư bản và trở thành Đại đế quốc duy nhất ở phương Đông. Về mặt quốc tế, Duy tân Minh Trị có ảnh hưởng lớn tới các nước trong khu vực, là tấm gương cho các trí thức, tư bản chủ trương canh tân đất nước tìm đến và học hỏi.

Tuy nhiên, Duy tân Minh Trị vẫn được xem là một cuộc cách mạng tư sản không triệt để bởi nó không do giai cấp tư sản lãnh đạo cũng như đã không xóa bỏ hoàn toàn sự thống trị của giai cấp địa chủ phong kiến ở nước Nhật từ xưa.

 – Bài học

+ Cuộc Duy tân Minh trị của Nhật Bản (1868) được thực hiện trên tất cả các mặt: chính trị, kinh tế, quân sự, giáo dục. Thông qua cuộc cải cách này đã đưa Nhật Bản chuyển sang giai đoạn chủ nghĩa đế quốc.

+ Để có được sự thành công này nhân tố quan trọng nhất là có sự đoàn kết của toàn dân tộc và tinh thần tự cường của quốc gia. Nhân dân đoàn kết vì mục tiêu chung là sức mạnh để cuộc cải cách thực hiện thành công và thúc đẩy đất nước phát triển.

+ Việt Nam hiện nay trong công cuộc xây dựng đất nước cần học tập Nhật Bản, đoàn kết toàn dân thực hiện vì một mục tiêu chung, phát huy tinh thần tự lực tự cường của dân tộc.