Nguyên nhân, diễn biến và ý nghĩa Phong trào Cần Vương

1. Bối cảnh diễn ra Phong trào Cần Vương:

1.1. Tại sao phong trào Cần Vương diễn ra: 

Chính sự kiện cuộc phản công tại kinh thành Huế thất bại và việc Tôn Thất Thuyết đưa vua Hàm Nghi ra khỏi Hoàng thành để lấy danh vua Hàm Nghi xuống chiếu Cần Vương đã tạo nên một tình huống quan trọng và đặc biệt trong lịch sử phong trào Cần Vương tại Việt Nam.

Sau khi cuộc phản công tại kinh thành Huế thất bại, thấy rằng cuộc kháng chiến bên trong thành phố không thể thành công, Tôn Thất Thuyết đã đưa vua Hàm Nghi ra khỏi Hoàng thành và chạy ra sơn phòng Tân Sở ở Quảng Trị. Tại đây, vào ngày 13 tháng 7 năm 1885, Tôn Thất Thuyết lấy danh vua Hàm Nghi xuống chiếu Cần Vương. Tuy vua Hàm Nghi đã từng được bắt giữ bởi người Pháp và triều đình Nguyễn bị tước quyền lực, nhưng việc ông lên ngôi một lần nữa thông qua chiếu Cần Vương đã gây ra sự kích động mạnh mẽ trong tâm hồn của nhân dân.

Chiếu Cần Vương nhanh chóng trở thành biểu tượng của sự đoàn kết và quyết tâm của người Việt Nam chống lại sự thôn tính và ách đô hộ của Pháp. Thời gian này, trong điều kiện cường quốc Pháp đang thực hiện chính sách đô hộ tàn bạo và xâm lược tại Việt Nam, sự kêu gọi của chiếu Cần Vương đã thổi bùng ngọn lửa yêu nước và tinh thần kháng chiến trong lòng nhân dân. Phong trào Cần Vương đã nhanh chóng lan tỏa và biến thành một phong trào vũ trang chống Pháp, kéo dài trong hơn 10 năm, đoàn kết và thống nhất người Việt Nam trong cuộc kháng chiến.

Vậy, việc Tôn Thất Thuyết đưa vua Hàm Nghi xuống chiếu Cần Vương sau khi cuộc phản công tại kinh thành Huế thất bại thực sự là nguyên nhân trực tiếp và quan trọng tạo nên sự bùng nổ của phong trào Cần Vương

1.2. Khái quát về Chiếu Cần Vương?

– Tố cáo tội ác của thực dân xâm lược: Chiếu Cần Vương đã đề cập đến những hành động tàn ác và ác độc của thực dân Pháp, tiếng rống lên về những tội ác đối với dân tộc Việt Nam. Điều này thức tỉnh nhân dân về sự cần thiết phải đứng lên chống lại sự thôn tính và bạo lực từ thực dân xâm lược.

– Lên án tính bất hợp pháp của triều đình tay sai: Chiếu Cần Vương chỉ ra sự không hợp pháp của triều đình được thiết lập bởi thực dân Pháp và đánh giá các quan lại triều đình như những kẻ phản bội. Điều này củng cố ý thức về tính không chính thống và không hợp pháp của triều đình dưới sự thao túng của thực dân.

– Khẳng định quyết tâm kháng chiến của triều đình: Chiếu Cần Vương lên án sự phản bội của triều đình được thành lập bởi thực dân Pháp và khẳng định quyết tâm của triều đình kháng chiến. Việc này giúp thể hiện tinh thần lãnh đạo và mục tiêu kháng chiến của triều đình dưới sự chỉ đạo của vua Hàm Nghi.

– Kêu gọi toàn thể nhân dân tham gia kháng chiến: Chiếu Cần Vương đã lan tỏa thông điệp về sự đoàn kết, kêu gọi toàn thể nhân dân cùng tham gia vào cuộc kháng chiến, chống lại thực dân Pháp và khôi phục lại độc lập và chế độ phong kiến.

– Gây ra phong trào vũ trang chống thực dân Pháp: Chiếu Cần Vương đã làm tăng cường tinh thần chiến đấu và đoàn kết trong nhân dân. Từ đó, đã bùng nổ một phong trào kháng chiến vũ trang chống thực dân Pháp kéo dài hơn 12 năm, với sự tham gia của cả sĩ phu, văn thân và nhân dân cả nước.

Như vậy, Chiếu Cần Vương đã có ảnh hưởng to lớn và tạo ra sự thức tỉnh, đoàn kết và quyết tâm trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp tại Việt Nam.

2. Diễn biến Phong trào Cần Vương:

2.1. Giai đoạn I (1885 – 1888): Phong trào bùng nổ trên khắp cả nước:

Trong giai đoạn I của Phong trào Cần Vương (1885 – 1888), phong trào này đã bùng nổ khắp cả nước và tạo nên sự đoàn kết và quyết tâm của nhiều người yêu nước. Dưới đây là các điểm chính trong giai đoạn này:

Hưởng ứng lời kêu gọi Chiếu Cần Vương: Sau khi Chiếu Cần Vương được công bố, nhiều văn thân, sĩ phu và nhân dân yêu nước đã lên tiếng hưởng ứng và tập hợp các nghĩa binh, xây dựng căn cứ khởi nghĩa. Cuộc phản kháng bắt đầu bùng nổ trên khắp cả nước.

Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp: Người yêu nước và những người lãnh đạo như Phan Đình Phùng, Trần Xuân Soạn, Phạm Bành đã dẫn dắt những cuộc kháng chiến mạnh mẽ trước thực dân Pháp và các tay sai của họ trên các vùng đất rộng lớn thuộc Bắc và Trung Kỳ.

Triều đình Hàm Nghi và sự đàn áp của thực dân Pháp: Vua Hàm Nghi cùng với sự hỗ trợ của Tôn Thất Đàm và Tôn Thất Nghiệp, con cái của Tôn Thất Thuyết, đã cố gắng tiếp tục kháng chiến. Mặc dù bị đàn áp bởi thực dân Pháp, triều đình vẫn không chịu đầu hàng và tiếp tục chiến đấu.

Triều đình Đồng Khánh và sự kiên nhẫn của vua Hàm Nghi: Tháng 6/1886, triều đình Đồng Khánh do thực dân Pháp ủy quyền đã xuống dụ kêu hàng. Tuy nhiên, vua Hàm Nghi và triều đình của ông không chấp nhận đầu hàng và vẫn tiếp tục chiến đấu.

Cuộc đấu tranh tại các vùng Bắc Kỳ và Trung Kỳ: Trong giai đoạn này, các cuộc đấu tranh chỉ tập trung ở phạm vi nhất định và mỗi cuộc khởi nghĩa diễn ra độc lập. Các cuộc khởi nghĩa xuất phát từ nhiều vùng khác nhau, nhưng vẫn có mục tiêu chung là đánh đuổi thực dân Pháp và khôi phục độc lập cho quốc gia.

Kết thúc giai đoạn I: Cuối năm 1888, sự phản bội của Trương Quang Ngọc đã dẫn đến việc vua Hàm Nghi bị bắt và đày đi Angieri. Với việc này, giai đoạn I của Phong trào Cần Vương chấm dứt. Tuy vậy, tinh thần chiến đấu và ý chí kháng chiến không bao giờ tắt, và phong trào sẽ tiếp tục phát triển trong những giai đoạn tiếp theo.

2.2. Giai đoạn II (1888 – 1896): Phong trào quy tụ các cuộc khởi nghĩa lớn:

Giai đoạn II của Phong trào Cần Vương (1888 – 1896) tiếp tục thấy sự kiên trì và quyết tâm của những người yêu nước trong việc kháng chiến chống thực dân Pháp. Dưới đây là các điểm chính trong giai đoạn này:

Tiếp tục phong trào Cần Vương: Mặc dù không còn sự lãnh đạo trực tiếp từ triều đình, nhưng phong trào Cần Vương vẫn tiếp tục tồn tại và phát triển. Nhiều người yêu nước và những người lãnh đạo văn thân, sĩ phu đã đứng lên và tiếp tục phát triển phong trào.

Cuộc khởi nghĩa lớn và tổ chức cao hơn: Trong giai đoạn này, nhiều cuộc khởi nghĩa lớn đã diễn ra và được tổ chức với quy mô cao hơn. Các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu bao gồm khởi nghĩa Hương Khê do Phan Đình Phùng và Cao Thắng lãnh đạo, khởi nghĩa Hùng Lĩnh do Tống Duy Tân chỉ huy, và khởi nghĩa Bãi Sậy do Nguyễn Thiện Thuật chỉ huy.

Tăng cường lực lượng và di chuyển địa bàn: Trong bối cảnh thực dân Pháp tăng cường lực lượng truy quét, các nghĩa quân đã phải liên tục di chuyển địa bàn hoạt động. Từ các vùng đồng bằng, họ phải chuyển lên vùng trung du và miền núi để duy trì và phát triển phong trào.

Thiếu sự thống nhất và liên kết: Phong trào Cần Vương giai đoạn này vẫn tồn tại ở mức độ hoạt động riêng lẻ ở từng vùng. Không có sự thống nhất và liên kết giữa các cuộc khởi nghĩa lớn. Điều này dẫn đến thiếu lãnh đạo và sự tương tác hiệu quả giữa các cuộc kháng chiến.

Kết thúc giai đoạn II: Năm 1896, phong trào Cần Vương giai đoạn thứ hai kết thúc. Mặc dù các cuộc khởi nghĩa lớn đã diễn ra, nhưng sự thiếu thống nhất và sự đối mặt với sự đàn áp không ngừng từ quân đội Pháp đã đóng góp vào việc kết thúc giai đoạn này.

3. Ý nghĩa Phong trào Cần Vương:

Phong trào Cần Vương thực sự là một phong trào quan trọng trong lịch sử của Việt Nam, có tầm ảnh hưởng lớn đối với tinh thần và ý chí của nhân dân trong cuộc chiến đấu chống lại ách đô hộ và bảo vệ chủ quyền dân tộc. Cần Vương đã đóng góp nhiều khía cạnh quan trọng:

– Thức tỉnh tinh thần yêu nước: Phong trào Cần Vương đã thức tỉnh và kích thích tinh thần yêu nước trong tâm hồn nhân dân, khơi gợi tình cảm quyết tâm bảo vệ đất nước và chống lại sự áp bức từ thực dân Pháp.

– Tạo nền tảng cho những phong trào sau: Dù không thể đạt được mục tiêu độc lập trong giai đoạn của mình, nhưng Cần Vương đã tạo ra một nền tảng quý báu cho các phong trào đấu tranh tiếp theo. Các ý thức về quyền tự quyết, độc lập và chủ quyền dân tộc được củng cố và lan tỏa trong tâm trí nhân dân.

– Thể hiện ý thức dân tộc đoàn kết: Phong trào Cần Vương đã thể hiện ý thức đoàn kết của các tầng lớp xã hội khác nhau, từ các văn thân, sĩ phu, đến nông dân và binh lính. Sự hiệp nhất và sẵn sàng đoàn kết chống lại thực dân Pháp đã thể hiện sức mạnh của nguyên tắc “quốc gia trước hết”.

– Khơi dậy tinh thần đấu tranh: Dù chịu nhiều khó khăn và thất bại, phong trào Cần Vương đã khơi dậy tinh thần đấu tranh của nhân dân Việt Nam, gieo mầm sự tự tin và quyết tâm chiến đấu cho độc lập và tự do trong tương lai.

– Thắp sáng ngọn lửa độc lập: Phong trào Cần Vương đã thắp sáng ngọn lửa độc lập, tự do và công bằng trong lòng nhân dân Việt Nam, trở thành động lực cho các phong trào đấu tranh tiếp theo trong việc giành lại quyền tự quyết và độc lập cho đất nước.

Tóm lại, phong trào Cần Vương đã có vai trò quan trọng trong việc khơi gợi tinh thần đấu tranh, đòi hỏi độc lập và chủ quyền dân tộc, và tạo nền tảng cho các phong trào đấu tranh tiếp theo trong cuộc chiến đấu cho tự do và độc lập của Việt Nam.