Nghị luận văn học Hai đứa trẻ của Thạch Lam chọn lọc siêu hay

Thạch Lam là một trong những nhà văn tiêu biểu của nhóm Tự Lực Văn Đoàn và là một ngòi bút văn xuôi xuất sắc của nền văn học Việt Nam trong giai đoạn 1930 – 1945. Ông được biết đến như một nhà văn lãng mạn, nhưng các tác phẩm của ông lại chứa đựng nhiều yếu tố hiện thực, thấm đượm lòng nhân ái và sự cảm thông sâu sắc dành cho những số phận bé nhỏ, bất hạnh. Mỗi truyện ngắn của Thạch Lam được ví như một bài thơ trữ tình ngập tràn nỗi buồn, và “Hai đứa trẻ” cũng là một tác phẩm thể hiện điều đó. Qua tác phẩm, Thạch Lam bày tỏ niềm xót xa chân thành với những con người mỏi mòn, lạc lõng trong một cuộc sống tăm tối nơi phố huyện, đồng thời thể hiện sự trân trọng và nâng niu những khát vọng nhỏ nhoi, khiêm nhường trong tâm hồn họ.

Tác phẩm đã dựng nên một bức tranh làng quê u tối. Hình ảnh đầu tiên khắc sâu vào tâm trí người đọc chính là bóng đêm bao trùm. Một màn đêm mênh mông, rộng lớn bao phủ lên cả con người và cảnh vật: “Đường phố và các ngõ con dần chứa đầy bóng tối”, “Tối hết cả con đường thăm thẳm ra sông, con đường qua chợ về nhà, các ngõ vào làng lại càng sẫm đen hơn nữa.” Giữa màn đêm dày đặc ấy, vẫn còn le lói chút ánh sáng, nhưng nó quá yếu ớt, mong manh: từ những khe sáng ở cửa hàng, ngọn đèn chị Tí với “quầng sáng thân mật,” hay đốm lửa nhỏ từ gánh phở của bác Siêu, và vài “hột” sáng yếu ớt từ ngọn đèn nhà Liên xuyên qua phên nứa. Ánh sáng tuy hiện hữu nhưng nhỏ nhoi, mờ nhạt, phản chiếu sự tương phản sâu sắc với bóng tối bủa vây. Điều này phải chăng là biểu tượng cho sự nghèo khó, tù túng, và cuộc sống bế tắc mà những người dân nơi đây phải đối mặt, trong khi ánh sáng là biểu hiện của hy vọng, niềm tin, và ước mơ của họ?

Bóng tối trong tác phẩm còn tượng trưng cho cuộc đời của nhiều con người nơi phố huyện. Mẹ con chị Tí ban ngày mò cua bắt tép, ban đêm dọn hàng nước, khách khứa đều quen thuộc, cuộc sống cứ thế mà lặp lại trong sự tẻ nhạt, đơn điệu. Lời than vãn “Ôi chao, sớm với muộn mà có ăn thua gì” phản ánh sự chán chường của họ. Bác Siêu với cái bóng “mênh mông ngã xuống” gợi lên hình ảnh một cuộc đời đơn côi, lẻ loi, quẩn quanh với gánh phở không hợp với cuộc sống nghèo nàn của phố huyện. Gia đình bác xẩm với những đứa con nhặt rác và tiếng đàn bầu buồn rầu. Bà cụ Thi điên với tiếng cười ghê rợn và hình ảnh cụ ngửa cổ uống cạn chai rượu, rồi từ từ lẫn vào bóng đêm. Hai chị em Liên đứng sững nhìn theo, không chỉ thể hiện nỗi sợ hãi mà còn là sự cảm thương cho một số phận tàn lụi. Liệu rồi hai chị em, hay những người như chị Tí, có thể nào sẽ trở nên như cụ Thi, mất dần trong bóng tối của cuộc đời, nếu cứ tiếp tục sống nơi phố huyện tù đọng này?

Hai chị em Liên cũng không ngoại lệ, khi đang sống trong một cuộc đời dường như đã tàn. Ở tuổi trẻ đầy sức sống, đáng lẽ chúng phải được vui tươi, nhưng giờ đây, cuộc sống của chúng chỉ bó hẹp trong không gian phố huyện và gắn liền với cửa hàng tạp hóa nhỏ bé. Kể từ khi bố mất việc và gia đình phải chuyển về quê, niềm vui, hy vọng dường như đã xa vời. Những kỷ niệm về một cuộc sống tươi sáng, hạnh phúc giờ chỉ còn là những ký ức mờ nhạt trong tâm trí.

“Chừng ấy người” sống chìm trong bóng tối của sự nghèo khó, cuộc sống mòn mỏi, đơn điệu. Nhưng họ vẫn “mong đợi một cái gì tươi sáng cho sự sống nghèo khổ hàng ngày của họ.” Qua cảnh đợi tàu, Thạch Lam thắp lên trong họ những hy vọng về một sự thay đổi. Đêm nào, Liên và An cũng cố thức để đợi chuyến tàu từ Hà Nội đi qua, không phải để bán hàng, mà để ngắm nhìn sự náo nhiệt cuối ngày, một thế giới khác lướt qua. Khi tàu chưa đến, chúng háo hức đợi chờ những ánh sáng của đèn ghi, tiếng còi tàu vang lên. Khi tàu tới, chúng choáng ngợp trước ánh đèn sáng rực và âm thanh náo nhiệt của đoàn tàu. Khi tàu đi, chúng nuối tiếc nhìn theo chấm sáng nhỏ dần biến mất phía xa.

Qua tác phẩm và cảnh đợi tàu, người đọc cảm nhận được tấm lòng nhân đạo của Thạch Lam đối với những số phận bé nhỏ, bất hạnh. Nhà văn trân trọng và nâng niu khát vọng thoát khỏi hiện thực tầm thường của hai đứa trẻ. Chính tình yêu thương ấy đã giúp nhà văn khắc họa nhân vật với niềm hy vọng, khát vọng về một cuộc sống tươi sáng, tốt đẹp hơn trong bối cảnh cuộc đời tăm tối, tù túng của phố huyện.