Năng lực tự học của học sinh là gì? Vai trò và cách tự học?

1. Năng lực tự học của học sinh là gì?

1.1. Năng lực là gì? 

Năng lực đã được định nghĩa theo nhiều cách khác nhau. Theo từ điển tiếng Việt, nó là khả năng hoặc điều kiện chủ quan hoặc tự nhiên để thực hiện một hành động cụ thể. Năng lực bao gồm các phẩm chất tâm lý và sinh lý, giúp con người hoàn thành một hoạt động với chất lượng cao.

Tâm lý học đã tập trung nghiên cứu về năng lực từ thế kỷ XIX. Các nghiên cứu của F. Ganton cho thấy năng lực có thể thể hiện qua tính nhạy bén, chắc chắn, sâu sắc và khả năng dễ dàng lĩnh hội những hoạt động mới. Những người có năng lực thường có hiệu suất và chất lượng hoạt động cao trong mọi tình huống. Năng lực cũng liên quan chặt chẽ đến tính định hướng chung của cá nhân.

Năng lực được định nghĩa là tập hợp các tính chất hay phẩm chất của tâm lý cá nhân, đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện một loại hoạt động cụ thể. Theo một số tác giả, năng lực là yếu tố giải thích sự khác biệt giữa người này với người khác trong việc đạt được kiến thức và hành vi cụ thể. Năng lực cũng có thể được hiểu là đặc điểm cá nhân quy định sự thành công trong một hoạt động cụ thể.

Theo các nhà tâm lý học, năng lực là tính chất tâm sinh lý của con người, ảnh hưởng đến quá trình tiếp thu kiến thức, kỹ năng và hiệu quả thực hiện một hoạt động cụ thể. Năng lực không chỉ phụ thuộc vào sự phát triển và giáo dục, mà còn phụ thuộc vào những đặc điểm bẩm sinh hay năng khiếu. Tuy nhiên, để năng khiếu thành năng lực cần có môi trường tương ứng và sự giáo dục có mục tiêu.

Trong các giáo trình tâm lý học, đã được đề cập đến nhiều quan điểm về năng lực. Đa số các tác giả nhất trí rằng năng lực là tổ hợp các thuộc tính độc đáo của cá nhân, phù hợp với yêu cầu của một hoạt động cụ thể và đảm bảo hoạt động đó thành công. Năng lực không chỉ là điều kiện tiên quyết mà còn là kết quả của hoạt động, nó phát triển song song trong quá trình hoạt động. Tâm lý học Mác xít cho rằng năng lực của con người luôn liên quan chặt chẽ với hoạt động của họ.

Năng lực không đơn giản là một thuộc tính tâm lý đơn lẻ (như trí nhớ hay khả năng tri giác), mà là sự tổng hợp của nhiều thuộc tính tâm lý cá nhân, tương tác qua lại và thống nhất với nhau, để đáp ứng yêu cầu và đạt được kết quả mong muốn trong hoạt động.

Năng lực là khả năng thực hiện thành công các hoạt động trong một ngữ cảnh cụ thể, thông qua việc kết hợp kiến thức, kỹ năng và các phẩm chất cá nhân như hứng thú, niềm tin và ý chí. Năng lực của mỗi cá nhân được đánh giá dựa trên khả năng và hiệu quả trong việc giải quyết các vấn đề của cuộc sống. Điều này không chỉ áp dụng một cách chung chung, mà năng lực thường được nói đến trong các lĩnh vực cụ thể như năng lực toán học trong học tập và nghiên cứu toán học, năng lực chính trị trong hoạt động chính trị, hay năng lực giảng dạy trong hoạt động giáo dục. Năng lực của học sinh là một cấu trúc động, phong phú, và đa chiều, bao gồm không chỉ kiến thức và kỹ năng mà còn niềm tin, giá trị và trách nhiệm xã hội. Năng lực của học sinh phản ánh sẵn sàng hành động của họ trong môi trường học tập và đáp ứng các thay đổi trong xã hội.

1.2. Năng lực tự học là gì?

Năng lực tự học được hiểu là một khía cạnh kỹ năng rất phức tạp, bao gồm kỹ năng và kỹ xảo liên quan đến động cơ và thói quen tương ứng, giúp người học đáp ứng các yêu cầu mà công việc đặt ra. Năng lực tự học bao gồm cả cách học, kỹ năng học và nội dung học, và là sự tích hợp tổng thể của việc học và tác động vào nội dung trong nhiều tình huống và vấn đề khác nhau. Năng lực tự học giúp chúng ta giải quyết các vấn đề một cách hiệu quả nhất và biến kiến thức của nhân loại thành sở hữu cá nhân của chúng ta.

2. Vai trò của năng lực tự học:

Năng lực tự học đóng một vai trò rất quan trọng và tích cực trong quá trình học tập và phát triển cá nhân. Dưới đây là những chi tiết về vai trò của năng lực tự học:

– Khám phá và sáng tạo kiến thức: Năng lực tự học giúp học sinh tự tìm hiểu và khám phá kiến thức mới một cách chủ động. Thay vì chỉ nhận thông tin được truyền đạt, học sinh có thể tự mở rộng kiến thức và đưa ra các câu hỏi mới, từ đó tạo ra sự sáng tạo và phát triển ý tưởng mới.

– Xây dựng kỹ năng tự học: Năng lực tự học giúp học sinh phát triển các kỹ năng quan trọng như tư duy độc lập, xác định mục tiêu học tập, lập kế hoạch, tự quản lý thời gian, và sử dụng nguồn tài nguyên học tập một cách hiệu quả. Những kỹ năng này sẽ không chỉ hỗ trợ học tập hiện tại mà còn cả trong tương lai và cuộc sống sau này.

– Tự tạo động lực và trách nhiệm: Khả năng tự học giúp học sinh nhận thức về trách nhiệm và cam kết trong việc học tập. Họ sẽ tự tạo động lực và sẵn lòng chấp nhận trách nhiệm vì họ thấy giá trị trong việc học và phát triển bản thân.

– Linh hoạt trong học tập: Năng lực tự học giúp học sinh linh hoạt và thích nghi với các phương pháp học tập khác nhau. Họ có khả năng tìm ra cách học hiệu quả nhất dựa trên sở thích, phong cách học tập và mục tiêu cá nhân.

– Phát triển ý thức và kiểm soát học tập: Nhờ năng lực tự học, học sinh có khả năng tự đánh giá và kiểm soát quá trình học tập của mình. Họ nhận biết được điểm mạnh và điểm yếu, từ đó cải thiện và phát triển bản thân một cách liên tục.

– Thúc đẩy sự hứng thú và đam mê học hỏi: Năng lực tự học thúc đẩy sự hứng thú và đam mê học hỏi. Khi học sinh có khả năng tìm hiểu theo sở thích và lựa chọn chủ đề học tập, họ cảm thấy hứng thú và thỏa mãn trong quá trình học tập.

– Tự tin và sẵn lòng đối mặt với thất bại: Năng lực tự học giúp học sinh phát triển lòng tự tin trong việc đối mặt với thất bại và khó khăn trong quá trình học tập. Họ nhận thức rằng thất bại là một phần của quá trình học tập và nó cũng giúp họ rút kinh nghiệm để phát triển mạnh mẽ hơn.

– Phát triển khả năng tự tin và độc lập: Năng lực tự học giúp học sinh trở nên độc lập và tự tin trong việc tự quyết định và tự điều chỉnh quá trình học tập. Họ không còn phụ thuộc nhiều vào sự hướng dẫn từ giáo viên hay người khác, mà có khả năng đưa ra quyết định dựa trên ý thức của bản thân.

Tóm lại, năng lực tự học là yếu tố quan trọng trong quá trình học tập và phát triển cá nhân của học sinh. Nó giúp họ trở nên tự tin, sáng tạo, linh hoạt và độc lập trong việc học tập và giải quyết các vấn đề cuộc sống.

3. Cách tự học của học sinh:

Cách tự học của học sinh có thể đa dạng và phụ thuộc vào từng cá nhân, nhưng dưới đây là một số phương pháp và cách tiếp cận phổ biến mà học sinh có thể áp dụng để tự học hiệu quả:

– Tạo mục tiêu học tập: Xác định mục tiêu rõ ràng và cụ thể cho quá trình tự học. Điều này giúp học sinh biết mình đang học gì, và giữ cho họ tập trung và định hướng trong việc học tập.

– Xác định phong cách học tập: Học sinh nên nhận ra phong cách học tập của mình là gì (học bằng việc nghe, thấy hoặc làm). Điều này giúp họ lựa chọn phương pháp học tập phù hợp nhất với bản thân.

– Tự quản lý thời gian: Lên lịch trình học tập hợp lý và tuân thủ nó. Tự quản lý thời gian giúp học sinh tận dụng thời gian một cách hiệu quả và tránh lãng phí.

– Sử dụng nguồn tài nguyên học tập: Tìm hiểu và sử dụng các nguồn tài nguyên học tập khác nhau như sách giáo khoa, tài liệu, video giảng dạy, ứng dụng di động hoặc các tài nguyên trực tuyến. Học sinh nên biết cách lựa chọn và sử dụng nguồn tài nguyên phù hợp với nhu cầu học tập của mình.

– Tạo môi trường học tập thuận lợi: Tạo một không gian học tập yên tĩnh và thoải mái để tập trung vào việc học tập. Loại bỏ những yếu tố gây xao lãng và giữ cho môi trường học tập trong tình trạng sạch sẽ và gọn gàng.

– Tạo ghi chép và sổ tay: Ghi chép và sổ tay giúp học sinh tóm tắt và tổ chức kiến thức một cách có hệ thống. Ghi chép cũng giúp họ tập trung hơn và tăng khả năng ghi nhớ thông tin.

– Học tập nhóm: Học sinh có thể tham gia vào các nhóm học tập để trao đổi kiến thức và hỗ trợ lẫn nhau. Học tập nhóm giúp tạo ra môi trường học tập tích cực và khuyến khích sự tương tác và trao đổi thông tin.

– Tự đánh giá và đánh giá tiến độ: Học sinh nên thường xuyên đánh giá tiến độ học tập của mình, nhận ra những điểm mạnh và điểm yếu để cải thiện quá trình học tập.

– Sử dụng các kỹ thuật học tập hiệu quả: Học sinh có thể sử dụng các kỹ thuật như ôn tập định kỳ, sử dụng sơ đồ tư duy, học bằng câu chuyện hoặc học bằng giảng dạy lại để nắm vững kiến thức.

– Duy trì đam mê và tinh thần cởi mở: Cuối cùng, học sinh nên duy trì đam mê học hỏi và tinh thần cởi mở đối với việc học tập. Sự ham muốn và khao khát học hỏi sẽ giúp họ tiếp thu kiến thức một cách tự nhiên và hiệu quả hơn.

Tự học là một quá trình chủ động và có ý thức, và để đạt được hiệu quả cao, học sinh cần rèn luyện và phát triển năng lực tự học một cách liên tục.