Phong kiến hay lãnh địa phong kiến là một khái niệm không còn xa lạ đối với mỗi chúng ta, bên cạnh đó thì cũng không phải ai cũng biết tới nội dung này. Vậy để hiểu hơn về lãnh địa phong kiến là gì? Đặc trưng kinh tế xã hội của lãnh địa? Hay theo dõi bài viết dưới đây để có thêm kiến thức nhé.
Mục lục bài viết
1. Lãnh địa phong kiến là gì?
Đầu tiên muốn hiểu được lãnh địa phong kiến là gì cần hiểu được lãnh địa phong kiến là cấu trúc xã hội xoay quanh những mối quan hệ xuất phát từ việc sở hữu đất đai để đổi lấy lao động. Tại châu Âu, chế độ này là một tổng hợp các tục lệ pháp lý và quân sự nở rộ vào giai đoạn từ thế kỷ 9 tới 15.
Từ đó cũng có thể hiểu lãnh địa phong kiến được hiểu là một khu đất khá rộng, lãnh địa phong kiến sẽ bao gồm nhiều phần đất như là ruộng đất của nông dân cày cấy, đất trồng trọt, đồng cỏ, rừng núi hay sống … và lâu đài, dinh thự, lâu đài, nhà thờ, thôn xóm của nông dân như một quốc gia thu nhỏ hay còn gọi là một đơn vị riêng biệt và đóng kín, tự cung và tự cấp.
Căn cứ trên đó thì họ chia đất lãnh địa chia ra thành hai loại là đất thái ấp và đất phần. Đất thái ấp là những vùng đất rất tốt thuộc sở hữu của lãnh chúa. Đất phần là những phần đất còn lại, là vùng đất mà lãnh chúa sẽ thực hiện việc phân chia cho nông nô hoặc thuê để cày cấy để thu tô thuế từ nông nô.
Nếu chúng ta xét dựa trên mặt từ ngữ có thể hiểu chế độ phong kiến (phong tước, kiến địa) là một từ gốc Hán-Việt và nguồn gốc của từ này xuất phát từ hệ tư tưởng chính trị thời Tây Chu, Trung Quốc. Vào thời này, vua Chu ra chế độ đem đất đai phong cho bà con để kiến lập các nước chư hầu gọi là “phong kiến thân thích”. Do chế độ này giống chế độ phong đất cho bồi thần ở Châu Âu nên người ta đã dùng chữ “phong kiến” để dịch chữ féodalité từ tiếng Pháp. Tuy vậy cả hai chữ này chỉ mới phản ánh hình thức phân phong đất đai chứ chưa phản ánh bản chất của chế độ đó. Trong các ngôn ngữ châu Âu, féodalité bắt nguồn từ chữ feed trong tiếng Latinh nghĩa là “lãnh địa cha truyền con nối”.
Đặc trưng của chế độ và xã hội phong kiến cũng như lãnh địa phong kiến này sẽ phản ánh hình thức truyền nối và chiếm hữu đất đai của chế độ quân chủ thời xưa, trong thời quân chủ chuyên chế. Trong nhiều trường hợp, những thời kỳ quân chủ trước kia cũng được gọi là thời kỳ phong kiến. Tuy nhiên, trong thời hiện tại, thể chế về chế độ quân chủ thời nay là chế độ quân chủ lập hiến, cho nền phong kiến chỉ phản ánh một giai đoạn, một thời kỳ hay là một hình thái của chế độ quân chủ.
2. Đặc trưng kinh tế xã hội của lãnh địa phong kiến:
Về kinh tế
Đặc điểm kinh tế của lãnh địa phong kiến là:
+ Đây là nền kinh tế đóng kín, tự cung – tự cấp, hoạt động giao thương với bên ngoài rất hạn chế.
+ Lực lượng sản xuất chính trong lãnh địa là nông nô. Giai cấp này gắn chặt với ruộng đất và bị lệ thuộc vào lãnh chúa. Họ được lãnh chúa phần đất và đóng tô, thuế sau mỗi mùa vụ.
+ Bên cạnh lĩnh vực sản xuất chính là nông nghiệp, lãnh địa cũng thực hiện nhiều ngành kinh tế khác như: rèn vũ khí, dệt vải,…
+ Hoạt động giao thương với bên ngoài của lãnh địa rất hạn chế và không thường xuyên. Họ chỉ trao đổi với bên ngoài các mặt hàng không thể sản xuất được như sắt, muối, đồ trang sức, tơ lụa,..
+ Nông nô nhận ruộng đất của lãnh chúa cày Gấu và nộp tô, ngoài các công dệt vải, may quần áo, làm giầy dép, đóng đồ vật, vũ khí …, chi mua một số hàng nhu yếu phẩm như sắt, tơ lụa, đồ trang sức đẹp.
+ Thủ công nghiệp cũng chỉ hoạt động trong lãnh địa, nông nô làm các nghề phụ như dệt vải, may quần áo, làm công cụ …, lãnh chúa có các xưởng thủ công bằng tay riêng như xưởng rèn, đồ gốm, may mặc.
+ Lãnh địa là đơn vị chức năng kinh tế tài chính tự nhiên, tự cấp, tự cung tự túc, việc trao đổi kinh doanh trong lãnh địa đóng vai trò thứ yếu.
– Đời sống chính trị trong lãnh địa :
+ Mỗi lãnh địa là một đơn vị chức năng chính trị độc lập, lãnh chúa được coi là ông vua con, có quân đội, toà án, pháp lý riêng, chính sách thuế khoá, tiền tệ riêng …
Về chính trị
Đặc điểm chính trị của lãnh địa là biểu hiện đặc trưng cho chế độ phong kiến phân quyền ở Tây Âu, khác với chế độ phong kiến tập quyền phương Đông. Đời sống chính trị của xã hội này cụ thể như sau:
+ Mỗi lãnh địa phong kiến sẽ là một đơn vị chính trị độc lập. Nơi đó được xây dựng như một pháo đài độc lập, bất khả xâm phạm, có bảo vệ, có hào sâu.
+ Lãnh chúa cai trị lãnh địa của mình giống như vua của một nước. Có tòa án riêng, quân đội riêng, tiền tệ riêng, chế độ thuế riêng, cân đo lường riêng. Không ai có quyền được can thiệp vào hoạt động cai trị của lãnh chúa.
Về xã hội
Đặc trưng về xã hội của chế độ phong kiến phân quyền Tây Âu được thể hiện rõ nét qua đời sống của hai giai cấp: lãnh chúa và nông nô.
Đối với lãnh chúa:
Đây là thuật ngữ chỉ những người có toàn quyền sở hữu các lãnh địa phong kiến Tây Âu thời trung đại. Ở Tây Âu, LC thường xuất thân từ nhà chỉ huy quân sự, có công trong việc lập vương quốc, được hưởng đất ân tứ bên ifixim. Sau biến dần đất đó thành của riêng và có toàn quyền trên lãnh địa của mình. Một số LC còn được sử dụng “quyền miễn trừ”, biến lãnh địa của mình thành một quốc gia riêng. Mỗi LC còn có quan hệ phụ thuộc nhất định với chúa khác trong hệ thống đẳng cấp phong kiến phong quân – bồi thần.
Trong lãnh địa phong kiến thì lãnh chúa là người có quyền lực và có cuộc sống xa hoa, sung sướng dựa trên việc bóc lột sức lao động và thu tô, thuế từ nông nô. Họ không phải làm gì, suốt ngày chỉ ăn chơi, tiệc tùng, cưỡi ngựa, bắn cung,… và sống trong những tòa lâu đài nguy nga, tráng lệ, rực rỡ ánh đèn. Lãnh chúa có đời sống thảnh thơi, xa hoa ; sung sướng, thời bình chỉ rèn luyện cung kiếm, cưỡi ngựa, dạ hội, tiệc tùng.
Đối với nông nô : bóc lột nặng nề và đối xử rất là tàn khốc .
+ Đời sống nông nô : Nông nô là người sản xuất chính trong các lãnh địa. Họ bị gắn chặt và chịu ràng buộc vào lãnh chúa, nhận ruộng đất về cày cấy và phải nộp tô nặng, ngoài các họ còn phải nộp nhiều thứ thuế khác. Song họ vẫn được tự do trong sản xuất, có mái ấm gia đình riêng, có nông cụ và gia súc.
Nông nô bị gắn chặt với ruộng đất và lệ thuộc vào lãnh chúa. Họ là lực lượng sản xuất chính trong xã hội nhưng không có tiếng nói. Cuộc sống của họ đói nghèo, phải nộp tô nặng cho lãnh chúa, có khi đến ½ lượng hoa màu thu được. Ngoài ra, họ cũng phải chịu nhiều thứ thuế khác như: thuế cưới xin, thuế thân, thuế thừa kế tài sản,… Họ bị lãnh chúa đối xử bất công, tàn nhẫn.Khác ngược với lãnh chúa thì trong lãnh địa phong kiến giai cấp nông nô là người bị áp bức bóc lột nhất trong chế độ phong kiến, họ hoàn toàn bị phụ thuộc vào ruộng đất của phong kiến, địa chủ, bị phong kiến, địa chủ chiếm đoạt sản vật, ngoài ra còn phải làm nhiều công việc tạp dịch phục vụ phong kiến, địa chủ. Nông nô tuy không phải là tài sản của phong kiến địa chủ, nhưng khi phong kiến, địa chủ bán ruộng đất thì bị bán theo, sản vật do nông nô làm ra bị phong kiến địa chủ chiếm hữu.
Giai cấp nông nô được xem là giai cấp khổ cực và bần cùng trong xã hội họ là người sản xuất chính trong các lãnh địa. Họ bị gắn chặt và lệ thuộc vào lãnh chúa, nhận ruộng đất về cày cấy và phải nộp tô nặng, ngoài ra họ còn phải nộp nhiều thứ thuế khác.
Song họ vẫn được tự do trong sản xuất, có gia đình riêng, có nông cụ và gia súc.
3. Sự hình thành lãnh chúa và nông nô trong lãnh địa phong kiến:
– Nguyên nhân hình thành do những chính sách của người Giéc–man:
+ Thủ tiêu bộ máy nhà nước cũ, thành lập nên nhiều vương quốc mới;
+ Thủ lĩnh tự xưng vua và phong tước vị: công tước, bá tước, nam tước…
+ Chiếm ruộng đất của chủ nô Rô – ma cũ rồi chia cho nhau;
+ Từ bỏ các tôn giáo nguyên thủy, tiếp thu kitô giáo;
+ Xây dựng nhà thờ và tìm cách chiếm ruộng của nông dân.
– Từ những chính sách của người Giéc–man đã dẫn đến kết quả sau:
+ Các tầng lớp mới được hình thành như quý tộc vũ sĩ (xuất phát từ bộ phận người Giéc–man sau khi chiếm được ruộng đất, đế quốc thực hiện việc tự xưng vua, tự phong cho mình các tước vị), quý tộc tăng lữ (từ bộ phận từ bỏ tôn giáo nguyên thủy, tiếp thu kitô giáo), quan lại có đặc quyền và giàu có. Các tầng lớp mới này trở thành một tầng lớp gọi là lãnh chúa có nhiều quyền và ruộng đất trong tay.
+ Nô lệ và nông dân thì biến thành nông nô và sống lệ thuộc vào lãnh chúa.
