Đường kinh tuyến, vĩ tuyến giữ một vai trò quan trọng giúp bạn xác định được vị trí của mọi địa điểm trên trái đất một cách dễ dàng. Vậy, Kinh tuyến gốc là gì? Vĩ tuyến, kinh tuyến gốc bao nhiêu độ? Hãy cùng chúng tôi tìm kiếm câu trả lời trong bài viết dưới đây!
Mục lục bài viết
1. Kinh tuyến là gì? Kinh tuyến gốc là gì?
Kinh tuyến là đường nằm một nửa vòng tròn trên bề mặt Trái Đất, kết nối liền hai cực địa, có chiều dài ước tính khoảng 20000 km. Kinh tuyến chỉ hướng theo hướng Bắc – Nam và giao góc vuông với đường xích đạo.
Có ba loại kinh tuyến chủ yếu:
– Kinh tuyến từ những kinh tuyến kết nối các cực từ.
– Kinh tuyến địa lý: Được dùng để liên kết các Địa cực.
– Kinh tuyến hoạ đồ: Là những đường kinh tuyến được vẽ lên bản đồ.
Khi xác định số liệu toạ độ, điểm khởi nguồn của các kinh tuyến được gọi là”kinh tuyến gốc”, thường là đi qua kinh độ 0°. Trong quá khứ, người ta coi El Hierro hay Đảo Kinh Tuyến của Tây Ban Nha là điểm”kinh tuyến số 0″. Từ thế kỉ thứ hai, khi Ptôlêmê sử dụng”điểm viễn cực Tây”của châu Âu làm tiêu chuẩn để thiết lập “kinh tuyến số 0”, mọi điểm trên thế giới đều được biết đến và có tọa độ (kinh độ) Đông theo quy ước này.
Mặt phẳng gồm kinh tuyến 0° và kinh tuyến 180° chia Trái Đất thành hai bán cầu, gọi là bán cầu Đông và bán cầu Tây.
2. Vĩ tuyến là gì? Vĩ tuyến gốc bao nhiêu độ?
Trên Trái Đất, các hành tinh hay là các thiên thể có hình dạng giống như quả cầu. Vĩ tuyến được hiểu là một vòng tròn ảo kết nối tất cả các điểm có cùng vĩ độ. Trên Trái Đất, vĩ tuyến được hình thành từ phương Đông sang phương Tây. Vị trí trên vĩ tuyến được xác định bằng kinh độ. Mỗi đường vĩ tuyến luôn giao gặp vuông góc với một đường kinh tuyến tại điểm giao nhau của chúng. Khi tiếp cận cực Trái Đất, chu vi của các đường vĩ tuyến sẽ ngày càng thu nhỏ.
Trên Trái Đất, có tổng cộng 5 đường vĩ tuyến đặc biệt: 4 trong số này được xác định dựa vào góc nghiêng của Trái Đất so với mặt phẳng quỹ đạo xung quanh Mặt Trời; và một trong số này là xích đạo, nằm giữa hai điểm Cực Bắc và Cực Nam. Cụ thể, các dạng này bao gồm:
– Vòng Bắc cực (66° 33′ 38″ vĩ bắc)
– Hạ chí tuyến (23° 26′ 22″ vĩ bắc)
– Xích đạo (0° vĩ bắc)
– Đông chí tuyến (23° 26′ 22″ vĩ nam)
– Vòng Nam Cực (66° 33′ 38″ vĩ nam)
– Hạ chí tuyến và Đông chí tuyến: Những ranh giới này nằm ở phía Bắc và Nam của vùng đất trên Trái Đất, mà tại đó Mặt Trời có thể được nhìn thấy ở vị trí ngang qua đỉnh ít nhất một lần trong năm.
– Vòng cực Bắc và vòng cực Nam: Đây là các ranh giới xác định khu vực xung quanh cực Trái Đất, nơi mà Mặt Trời có thể được nhìn thấy suốt ít nhất một ngày giữa mùa Hè trong năm.
Các đường vĩ tuyến là các đường tà hành, ngoại trừ xích đạo không phải là các hình tròn lớn và do đó không tạo ra các con đường ngắn nhất giữa các điểm. Điều này khác với những gì chúng ta thường thấy trên bản đồ. Các chuyến bay trên bán cầu Bắc giữa hai điểm cùng kinh tuyến sẽ diễn ra theo con đường ngắn nhất, dẫu cho chúng sẽ có hình dạng cong lệch về phía Bắc khi hiển thị trên bản đồ.
Các cung trên các vĩ tuyến Trái Đất một số khi được sử dụng để xác định biên giới giữa các quốc gia và lãnh thổ. Dưới đây là một số ví dụ về việc sử dụng các vĩ tuyến như biên giới:
– Biên giới giữa Canada và Hoa Kỳ chủ yếu nằm trên vĩ tuyến 49 độ Bắc, ngoại trừ phần ở Quebec và Vermont nằm trên vĩ tuyến 45 độ Bắc.
– Vĩ tuyến 38 độ Bắc được sử dụng để phân chia hai miền Triều Tiên và Hàn Quốc.
– Vĩ tuyến 60 độ Nam được sử dụng để xác định biên giới cho khu vực Nam Cực.
Vĩ tuyến gốc là đường vĩ tuyến có kinh độ 0, cũng chính là xích đạo.
Hiện nay, Trái Đất có tổng cộng 181 đường vĩ tuyến nếu tính cả xích đạo. Các đường này song song nhau và không bao giờ giao nhau.
Đối với kinh tuyến, Trái Đất có tổng cộng 360 đường kinh tuyến. Đường kinh tuyến gốc là đường kinh tuyến 0 độ và chạy qua đài thiên văn Greenwich ở Luân Đôn (Anh). Các kinh tuyến này sẽ hợp nhau ở hai điểm Cực Bắc và Cực Nam.
3. Tác dụng của việc xác định đường kinh vĩ tuyến:
Khi xem bản đồ hoặc mô hình quả địa cầu, ta có thể nhận thấy trên đó xuất hiện các vạch ngang và dọc theo một quy luật nhất định. Có những vạch là đường thẳng trong khi có những vạch lại có dạng cong. Những đường này được gọi là kinh vĩ tuyến.
Các kinh vĩ tuyến này rất quan trọng trong việc biểu thị các vị trí trên bề mặt Trái Đất. Đặc biệt, khi chúng ta di chuyển qua các vùng biển rộng, sa mạc hay khu rừng dày, việc xác định chính xác vị trí hiện tại yêu cầu phải sử dụng các kinh và vĩ tuyến.
Điều này áp dụng đặc biệt khi chúng ta ngồi trên máy bay và di chuyển qua những không gian bao la của biển cả hay sa mạc cát hoặc rừng nhiệt đới. Bằng cách tiếp xúc và giám sát các hướng di chuyển của các kinh và vĩ tuyến, ta có thể xác định được điểm hiện tại của mình một cách chính xác.
4. Cách xác định vị trí dựa trên kinh tuyến, vĩ tuyến:
Nhìn vào bản đồ địa lý thế giới hoặc quan sát một vòng mô hình quả địa cầu trái đất, ta có thể thấy trên bề mặt quả địa cầu xuất hiện các vạch một ngang dọc theo một quy luật chung. Trong số này, có những đường thẳng và những đường cong, tất cả theo khoa học gọi là kinh vĩ tuyến.
Kinh tuyến và vĩ tuyến có công dụng rất quan trọng. Biết cách xác định các kinh tuyến và vĩ tuyến giúp ta biểu thị dễ dàng vị trí hoặc khu vực bất kì trên trái đất. Đối với phương tiện như máy bay hay tàu biển di chuyển qua biển rộng, sa mạc hay rừng rậm, việc xác định chính xác vị trí hiện tại phụ thuộc vào các kinh tuyến và vĩ tuyến trên bản đồ.
Vậy làm sao để xác định các kinh và vĩ tuyến này?
Cách xác định vị trí dựa trên kinh tuyến và vĩ tuyến rất đơn giản. Đầu tiên, ta cần xác định điểm cực Bắc và điểm cực Nam, cũng như vị trí xích đạo và kinh vĩ tuyến.
Vĩ tuyến chạy song song với xích đạo. Xích đạo nằm ở vĩ tuyến 0 độ, mỗi hướng là 90 độ, phía Nam và Bắc. Đường xích đạo đi xuôi về phía Nam gọi là vĩ tuyến Nam, xuôi về phía Bắc gọi là vĩ tuyến Bắc.
Kinh tuyến gốc được tính từ đài thiên văn Greenwich-Luân Đôn, có kinh độ 0 hoặc được gọi là đường Tý Ngọ. Từ đường này hướng Đông và Tây chia ra đều là 180 độ. Phía Đông là kinh Đông, phía Tây là kinh Tây. Trên thực tế, đường này được sử dụng để chia sự biến đổi ngày tháng quốc tế và được coi là chuẩn giờ quốc tế. Nếu ta biết rằng Bắc Kinh có vĩ độ 39°54’B và kinh độ 116°09’Đ, ta có thể nhanh chóng xác định được vị trí của nó trên bản đồ.
5. Bài tập vận dụng về kinh tuyến và vĩ tuyến:
Câu 1: Đường kinh tuyến gốc 00 đi qua đài thiên văn Grin- uýt thuộc quốc gia nào sau đây?
A. Anh.
B. Pháp.
C. Đức.
D. Liên Bang Nga.
Lời giải
Đường kinh tuyến gốc 00 đi qua đài thiên văn Grin- uýt ở ngoại ô thành phố Luân Đôn, nước Anh.
Đáp án cần chọn là: A
Câu 2: Đối diện với kinh tuyến gốc là
A. Kinh tuyến 900
B. Kinh tuyến 1800
C. Kinh tuyến 3600
D. Kinh tuyến 1000
Lời giải
Trái Đất hình cầu, kinh tuyến là những đường thẳng cắt dọc (từ cực Bắc đến cực Nam), một vòng Trái Đất tương đương 3600 với 360 kinh tuyến.
=> Do vậy đối diện kinh tuyến gốc 00 (một nửa vòng Trái Đất) là kinh tuyến 1800.
Đáp án cần chọn là: B
Câu 3: Vai trò của hệ thống kinh, vĩ tuyến trên quả Địa Cầu là
A. Xác định được vị trí của mọi điểm trên bản đồ.
B. Thể hiện đặc điểm các đối tượng địa lí trên bản đồ.
C. Thể hiện số lượng các đối tượng địa lí trên bản đồ.
D. Xác định được mối liên hệ giữa các địa điểm trên bản đồ.
Lời giải
Các hệ thống kinh, vĩ tuyến gồm kinh tuyến đông, kinh tuyến tây và vĩ tuyến Bắc, vĩ tuyến Nam.
=> Nhờ có hệ thống kinh, vĩ tuyến người ta có thể xác định được vị trí của mọi địa điểm trên quả Địa Cầu.
Đáp án cần chọn là: A
Câu 4: Các hành tinh trong Hệ Mặt Trời theo thứ tự xa dần Mặt Trời là
A. Sao Thủy, sao Kim, Trái Đất, sao Hỏa, sao Mộc, sao Thổ, Thiên Vương, Hải Vương.
B. Sao Thủy, Trái Đất, sao Mộc, sao Hỏa. sao Thổ, sao Mộc, Hải Vương, Thiên Vương.
C. Sao Thủy, sao Kim, sao Hỏa, sao Mộc, Trái Đất, sao Thổ, Thiên Vương, Hải Vương.
D. Trái Đất, Sao Thủy, sao Kim, sao Hỏa, sao Mộc, sao Thổ, Thiên Vương, Hải Vương.
Lời giải
Các hành tinh trong Hệ Mặt Trời theo thứ tự xa dần Mặt Trời là Sao Thủy, sao Kim, Trái Đất, sao Hỏa, sao Mộc, sao Thổ, Thiên Vương, Hải Vương.
Đáp án cần chọn là: A
