Kinh tế nông thôn là gì? Làm gì phát triển kinh tế nông thôn?

1. Kinh tế nông thôn là gì? 

Kinh tế nông thôn là một khái niệm rộng, bao gồm các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và tiêu dùng liên quan đến nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản và các ngành khác ở vùng nông thôn. Kinh tế nông thôn có những đặc điểm riêng biệt so với kinh tế đô thị, chẳng hạn như: mức độ phụ thuộc vào thiên nhiên cao hơn, cơ cấu lao động chủ yếu là nông dân, mức độ tổ chức và hiện đại hóa thấp hơn, và mức độ liên kết với thị trường trong và ngoài nước yếu hơn. Tuy nhiên, kinh tế nông thôn cũng có những tiềm năng và lợi thế để phát triển, như: diện tích đất rộng lớn, nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, lực lượng lao động đông đảo và có truyền thống lao động chăm chỉ, và có nhu cầu tiêu dùng lớn của người dân. Do đó, việc phát triển kinh tế nông thôn là một trong những mục tiêu chiến lược của chính sách kinh tế xã hội của Việt Nam.

2. Cơ cấu ngành kinh tế nông thôn:

Cơ cấu ngành kinh tế nông thôn có thể được hiểu là sự phân bố của các ngành kinh tế trong khu vực nông thôn, bao gồm cả các hoạt động sản xuất, tiêu dùng, trao đổi và phân phối của các đối tượng kinh tế. Kinh tế nông thôn có cơ cấu ngành gồm nhiều lĩnh vực, trong đó có ba lĩnh vực chủ yếu là: nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản. Nông nghiệp bao gồm các hoạt động sản xuất cây trồng, chăn nuôi, bảo vệ thực vật và thú y. Lâm nghiệp bao gồm các hoạt động khai thác, chế biến và bảo vệ rừng. Thủy sản bao gồm các hoạt động nuôi trồng, khai thác và chế biến các sản phẩm từ nguồn nước. Ngoài ra, kinh tế nông thôn còn có các lĩnh vực khác như: công nghiệp nhẹ, xây dựng, dịch vụ, du lịch sinh thái và nông thôn mới.

Theo thống kê của Tổng cục Thống kê, cơ cấu ngành kinh tế nông thôn Việt Nam năm 2023 có sự thay đổi so với năm 2010 như sau:

– Ngành nông, lâm, thuỷ sản chiếm 38,6% tổng sản phẩm khu vực nông thôn, giảm 10,4 điểm phần trăm so với năm 2010.

– Ngành công nghiệp và xây dựng chiếm 24,1% tổng sản phẩm khu vực nông thôn, tăng 5,9 điểm phần trăm so với năm 2010.

– Ngành dịch vụ chiếm 37,3% tổng sản phẩm khu vực nông thôn, tăng 4,5 điểm phần trăm so với năm 2010.

Các con số trên cho thấy cơ cấu ngành kinh tế nông thôn Việt Nam đang có xu hướng đa dạng hóa và công nghiệp hóa, giảm sự phụ thuộc vào ngành nông nghiệp truyền thống. Tuy nhiên, cơ cấu ngành kinh tế nông thôn còn phải đối mặt với nhiều thách thức như sự chuyển dịch lao động không hiệu quả, sự thiếu hụt hạ tầng và dịch vụ hỗ trợ, sự bất bình đẳng thu nhập và phân bố tài nguyên giữa các ngành và các vùng. Do đó, việc xây dựng và thực hiện các chính sách nhằm cải thiện cơ cấu ngành kinh tế nông thôn là một trong những nhiệm vụ quan trọng của chính quyền và xã hội.

3. Cơ cấu thành phần kinh tế nông thôn:

Theo định nghĩa của Tổng cục Thống kê, cơ cấu thành phần kinh tế nông thôn bao gồm các ngành sản xuất chủ yếu là nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản, khai thác khoáng sản và các ngành dịch vụ liên quan đến nông nghiệp. Trong đó, nông nghiệp chiếm tỷ trọng lớn nhất với các hoạt động như trồng trọt, chăn nuôi, lâm nghiệp và thủy sản. Các ngành khai thác khoáng sản và dịch vụ liên quan đến nông nghiệp bao gồm các hoạt động như khai thác than, dầu khí, đá, cát, sỏi, vận tải, bán buôn, bán lẻ, tài chính, ngân hàng, giáo dục, y tế, văn hóa và du lịch.

Cơ cấu thành phần kinh tế nông thôn có sự biến đổi theo thời gian và không gian, phản ánh mức độ hiện đại hóa và công nghiệp hóa của các vùng nông thôn. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, tỷ trọng của nông nghiệp trong cơ cấu thành phần kinh tế nông thôn đã giảm từ 64,4% năm 2010 xuống còn 55,3% năm 2020, trong khi tỷ trọng của các ngành khai thác khoáng sản và dịch vụ liên quan đến nông nghiệp đã tăng từ 35,6% lên 44,7%. Điều này cho thấy sự phát triển của các ngành công nghiệp và dịch vụ trong kinh tế nông thôn, góp phần tăng thu nhập và cải thiện đời sống của người dân. Tuy nhiên, cơ cấu thành phần kinh tế nông thôn cũng có sự chênh lệch giữa các vùng miền. Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, tỷ trọng của nông nghiệp trong cơ cấu thành phần kinh tế nông thôn ở Đồng bằng sông Cửu Long là 72%, cao hơn so với trung bình toàn quốc là 55,3%, trong khi tỷ trọng của các ngành khai thác khoáng sản và dịch vụ liên quan đến nông nghiệp chỉ chiếm 28%. Ngược lại, ở Đồng bằng sông Hồng, tỷ trọng của nông nghiệp là 45%, thấp hơn so với trung bình toàn quốc, trong khi tỷ trọng của các ngành khai thác khoáng sản và dịch vụ liên quan đến nông nghiệp là 55%.

Như vậy, có thể thấy rằng cơ cấu thành phần kinh tế nông thôn là một chỉ số quan trọng để đánh giá mức độ phát triển kinh tế-xã hội của các vùng nông thôn. Cơ cấu thành phần kinh tế nông thôn không chỉ phản ánh sự đa dạng hóa và hiện đại hóa của các ngành sản xuất trong kinh tế nông thôn, mà còn liên quan đến các vấn đề như bảo vệ môi trường, an toàn thực phẩm, phân bổ nguồn lực và phát triển bền vững.

4. Tình hình kinh tế nông thôn Việt Nam 2023:

Kinh tế nông thôn Việt Nam 2023 là một chủ đề quan trọng và thú vị để nghiên cứu. Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới, kinh tế nông thôn Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể trong những năm qua, với tỷ lệ nghèo giảm từ 35,9% năm 2010 xuống còn 18,1% năm 2018. Tuy nhiên, kinh tế nông thôn Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều thách thức và cơ hội trong bối cảnh toàn cầu hóa, biến đổi khí hậu và đại dịch COVID-19.

Một số thách thức chính mà kinh tế nông thôn Việt Nam phải giải quyết là: cải thiện năng suất và chất lượng của các sản phẩm nông nghiệp, đa dạng hóa nguồn thu nhập của người dân nông thôn, giảm bớt sự phụ thuộc vào xuất khẩu một số mặt hàng nhạy cảm như cà phê, cao su và tiêu, nâng cao khả năng chống chịu của các hệ sinh thái và cộng đồng trước các hiện tượng thiên tai và dịch bệnh, và giảm thiểu sự chênh lệch phát triển giữa các vùng miền và giữa nông thôn và thành thị.

Một số cơ hội mà kinh tế nông thôn Việt Nam có thể khai thác là: tận dụng các thị trường mới và tiềm năng như Trung Quốc, Ấn Độ và các nước ASEAN, phát triển các ngành công nghiệp hỗ trợ và dịch vụ liên quan đến nông nghiệp như chế biến, bao bì, vận tải và bảo quản, áp dụng các công nghệ mới và sáng tạo như công nghệ thông tin, sinh học, viễn thám và máy bay không người lái để cải thiện hiệu quả sản xuất và quản lý tài nguyên, và thúc đẩy sự tham gia của các doanh nghiệp nhỏ và vừa, các tổ chức xã hội và các nhóm dân tộc thiểu số trong quá trình phát triển kinh tế nông thôn.

Kinh tế nông thôn Việt Nam 2023 là một lĩnh vực có tiềm năng lớn nhưng cũng đầy thử thách. Để phát triển bền vững kinh tế nông thôn, Việt Nam cần có một chiến lược toàn diện, linh hoạt và phù hợp với từng địa phương, với sự hợp tác của các bên liên quan trong và ngoài nước.

5. Biện pháp phát triển kinh tế nông thôn:

Để phát triển ngành kinh tế nông thôn một cách bền vững và hiệu quả, cần có các biện pháp toàn diện và hợp lý, bao gồm:

– Đẩy mạnh đổi mới công nghệ và nâng cao năng suất, chất lượng và giá trị gia tăng của các sản phẩm nông nghiệp. Điều này đòi hỏi việc áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, chuyển đổi cơ cấu cây trồng và vật nuôi theo hướng phù hợp với điều kiện tự nhiên, thị trường và tiêu chuẩn quốc tế, phát triển các mô hình sản xuất liên kết giữa nông dân, doanh nghiệp và nhà nước, tăng cường bảo vệ môi trường và an toàn thực phẩm.

– Phát triển hạ tầng và dịch vụ phục vụ cho ngành kinh tế nông thôn. Điều này bao gồm việc đầu tư vào các công trình giao thông, thủy lợi, điện lực, thông tin liên lạc, giáo dục, y tế, văn hóa, thể thao, du lịch, xây dựng các khu công nghiệp và khu chế xuất nông nghiệp, phát triển các dịch vụ tài chính, tín dụng, bảo hiểm, tiêu thụ, tiếp thị, tư vấn kỹ thuật.

– Hoàn thiện cơ chế và chính sách khuyến khích và hỗ trợ ngành kinh tế nông thôn. Điều này bao gồm việc xây dựng các luật pháp và quy định liên quan đến đất đai, thuế, thu nhập, giá cả, nhập khẩu – xuất khẩu, bảo hộ thương mại, bảo vệ sở hữu trí tuệ, phòng chống rủi ro và thiên tai. Ngoài ra, cần có các chương trình và dự án nhằm hỗ trợ các đối tượng khó khăn như: nông dân có diện tích đất nhỏ hoặc không có đất, nông dân ở các vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới, vùng đảo.

– Nâng cao vai trò và năng lực của các tổ chức xã hội trong ngành kinh tế nông thôn. Điều này bao gồm việc phát triển các tổ chức của nông dân như: hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã, hiệp hội nông dân, tổ sản xuất, tổ tiêu thụ, tăng cường vai trò của các tổ chức phi chính phủ, các tổ chức quốc tế và các cơ quan truyền thông trong việc tham gia lập pháp, giám sát, phản biện, tuyên truyền, giáo dục và đào tạo cho ngành kinh tế nông thôn.