Không gian văn hóa là gì? Xây dựng không gian văn hóa?

1. Không gian văn hóa là gì?

Trước khi tìm hiểu khái niệm không gian văn hóa là gì, chúng ta cần có cái nhìn bao quát nhất về văn hóa là gì. Như chúng ta đã biết, văn hóa được hiểu là sản phẩm do con người tạo ra. Văn hóa sẽ được hình thành và phát triển khi con người và xã hội tương tác với nhau, mà văn hóa có nghĩa là sáng tạo ra con người, đồng thời góp phần duy trì sự ổn định xã hội.

Hiện nay, văn hóa sẽ có một số loại hình sau:

– Văn hóa dạng vật thể: đây là một loại hình văn hóa bao gồm tất cả những sáng tạo hữu hình do con người tạo ra, còn được gọi là các hiện vật trong xã hội, như đường sá, nhà cửa, đền chùa, xe cộ, thiết bị, máy móc,… Ngoài ra, còn có các công trình kiến ​​trúc nổi tiếng liên quan đến văn hóa, như giáo đường – nhà thờ.

Đối với loại hình văn hóa vật thể sẽ phản ánh rõ ràng công nghệ thời bấy giờ và được hiểu là sự ứng dụng tri thức văn hóa vào đời sống hằng ngày, vào môi trường tự nhiên. Đối với loại hình văn hóa vật thể cũng sẽ được coi là nguyên nhân gây ra những thay đổi trong thành phần của văn hóa phi vật thể.

– Văn hóa dạng tinh thần: loại hình văn hóa này còn gọi là văn hóa phi vật thể, có thể hiểu là một hệ tư tưởng, tín ngưỡng, phong tục, chuẩn mực xã hội,… Hệ thống các vấn đề này sẽ được điều chỉnh theo giá trị của từng loại văn hóa, nhiều lúc sẽ được phân biệt bởi giá trị nội tại. Và giá trị này chính là nguyên nhân đem lại sự thống nhất và khả năng phát triển của văn hóa.

Khi nghiên cứu văn hóa học, cần nắm được và tuân thủ trong các phạm vi:

– Phạm vi tinh thần

– Phạm vi kỹ thuật

– Phạm vi tác phẩm nghệ thuật: Đây là phạm vi đặc biệt vì có vai trò quan trọng cho nghệ thuật và các sản phẩm nghệ thuật có lợi, đặc biệt là ngôn ngữ.

Từ hiểu biết về văn hóa, chúng ta có thể khái quát được định nghĩa không gian văn hóa như sau:

– Theo nghĩa hẹp, không gian văn hóa sẽ được hiểu là các khu vực và môi trường diễn ra các hoạt động văn hóa hoặc liên quan đến văn hóa, chẳng hạn như không gian văn hóa công cộng, không gian văn hóa kiến ​​trúc hoặc không gian du lịch văn hóa và thương mại.

Ví dụ, các khu vực này có nhiều hoạt động tập trung vào cồng chiêng và các yếu tố liên quan đến cồng chiêng, …

– Theo nghĩa rộng, không gian văn hóa vẫn chưa có một định nghĩa thống nhất.

2. Quy định về xây dựng không gian văn hóa:

Hiện nay, việc phát triển không gian văn hóa Hồ Chí Minh với các công trình kiến ​​trúc và công trình văn hóa vật thể đang được quy hoạch đồng bộ theo nguyện vọng của Đảng bộ và nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh trong nhiệm kỳ 2020 – 2025 là tạo điểm nhấn quan trọng trong phát triển văn hóa của thành phố. Cụ thể, Đảng bộ và nhân dân TP.HCM sẽ tiếp tục triển khai theo Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị với nội dung là “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”. Qua đó, tiếp tục xây dựng không gian văn hóa Hồ Chí Minh theo các quy định sau:

Về định hướng phát triển không gian văn hóa Hồ Chí Minh, sẽ xây dựng thêm nhiều công trình gắn với hành động của Bác trong quá trình tìm đường cứu nước: những cột mốc quan trọng trong cuộc đời, sự nghiệp cách mạng và di sản của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Những công trình đó là hiện thân của những giá trị văn hóa, nhân văn của thời đại.

Ví dụ, tại Bến Nhà Rồng, nơi người thanh niên cộng sản yêu nước Nguyễn Tất Thành đã ra đi tìm đường cứu nước vào ngày lịch sử 06/5/1911, một di tích kiến ​​trúc và nghệ thuật đã được xây dựng. Và hiện tại bảo tàng đang quản lý hơn 24 nghìn tài liệu, tư liệu về Bác Hồ và các tài liệu, tư liệu khác về Bác Hồ đang được lưu giữ tại các bảo tàng khác nhau trên cả nước. Trong tương lai gần, chi nhánh Bảo tàng Hồ Chí Minh tại Thành phố Hồ Chí Minh sẽ được mở rộng gấp đôi diện tích với mục đích có thêm không gian để trưng bày các phòng chuyên đề.

Ngoài ra, còn có kế hoạch xây dựng một không gian văn hóa Hồ Chí Minh như quảng trường, nơi biểu diễn nghệ thuật, trưng bày các tác phẩm, công trình mỹ thuật và sắp đặt đối tượng văn thể gắn liền với Chủ tịch Hồ Chí Minh. Bên cạnh đó, không gian văn hóa Hồ Chí Minh hiện có Công viên Tượng đài Chủ tịch Hồ Chí Minh, Bến Nhà Rồng, Bảo tàng Hồ Chí Minh – Chi nhánh TP.HCM, Nhà lưu niệm Bác Hồ trước ngày Người ra đi tìm đường cứu nước…

Bên cạnh việc xây dựng các công trình kiến ​​trúc về không gian văn hóa Hồ Chí Minh, cũng cần xây dựng các chương trình văn hóa để trở thành nếp sống văn hóa cho mỗi người. Trong đó, cần thiết kế các chương trình văn hóa truyền thống, thấm đẫm bản sắc dân tộc Việt Nam tại các nhà hát lớn, công viên,… để truyền tải những phẩm chất tốt đẹp của Bác Hồ đến với nhân dân.

Xây dựng lối sống văn minh, văn hóa, truyền tải đến mỗi người đạo đức trong sáng của Hồ Chí Minh hay những chuẩn mực đạo đức không thể thiếu của cộng đồng. Và một người có văn hóa phải là người có cách ứng xử chuẩn mực, lịch sự, tôn trọng đối với thuần phong mỹ tục, phát huy cái tốt và chống lại cái ác, sống có trách nhiệm và có nhiều hoạt động thiết thực để tạo nên nhân cách đúng đắn của một người có văn hóa.

Và để đạt được mong muốn đó, Nhà nước cần có nhiều chính sách phát triển văn hóa, hành lang pháp lý, cũng như các chế tài xử lý các hành vi vô văn hóa. Bên cạnh đó, mọi người cần tích cực duy trì và phát huy nhiều hơn nữa các thói quen tốt cũ, ngăn chặn mạnh mẽ các thói quen xấu trong xã hội, không vì bất kỳ lý do gì mà tạo điều kiện, dung dưỡng cái ác.

Một không gian văn hóa Hồ Chí Minh cần phải “đậm đà bản sắc dân tộc”, không gò bó mà cần tiếp tục tiếp thu những cái mới của thế giới, không rợp khuôn theo những cái xa lạ mà cần học hỏi, chọn lọc cái tốt, bỏ cái xấu.

3. Đặc điểm không gian văn hóa Việt Nam:

Tuy nhiên, nhìn chung, không gian văn hóa ở Việt Nam sẽ có một số đặc điểm sau:

– Đối với phạm vi ứng dụng rộng rãi, không gian văn hóa Việt Nam được định nghĩa là nằm trong khu vực sinh sống của người Indonesia lục địa. Theo đó, chúng ta có thể hình dung được không gian văn hóa sẽ là một hình tam giác có đáy là sông Dương Tử ở phía Bắc, đỉnh cao nhất của tam giác này là đồng bằng sông Cửu Long ở phía Nam. Và tên các con sông, địa danh mà người dân đặt tên thực chất là cách viết khác của một từ cổ Nam Á có nghĩa là “sông”.

– Không gian văn hóa có phần phức tạp: văn hóa luôn được gắn liền với lịch sử và có yếu tố thời gian. Vì vậy, không gian văn hóa Việt Nam sẽ liên quan mật thiết đến yếu tố lãnh thổ nhưng không có nghĩa là nó giống như không gian lãnh thổ. Không gian văn hóa sẽ bao gồm tất cả các vùng lãnh thổ mà dân tộc đó có nền văn hóa lâu đời và đã tồn tại qua nhiều thời đại khác nhau. Như vậy, có thể thấy không gian lãnh thổ sẽ lớn hơn không gian văn hóa. Và không gian văn hóa của hai dân tộc liền kề nhau thường sẽ có sự giống nhau và giao thoa về nền văn hóa.

– Đối với phạm vi ứng dụng hẹp: Nguồn gốc của không gian văn hóa Việt Nam được xác định là ở vùng sinh sống của người Bách Việt. Không gian văn hóa Việt Nam được hiểu là một hình tam giác có đáy là sông Dương Tử và đỉnh là Bắc Trung Bộ của Việt Nam. Vùng Bắc Trung Bộ là vùng đất của dòng họ Hồng Bàng huyền thoại, được coi là cái nôi của nghề trồng lúa nước và nghệ thuật đúc đồng với sản phẩm đúc đồng Đông Sơn nổi tiếng.