Không đủ điều kiện kinh tế có được quyền nuôi con không?

1. Không đủ điều kiện kinh tế có được quyền nuôi con không? 

Ly hôn là việc chấm dứt quan hệ vợ chồng theo bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án, sự kiện này sẽ làm phát sinh việc phải giải quyết các vấn đề như tài sản, con cái, nợ chung, quan hệ cấp dưỡng.

Ly hôn được thực hiện dưới 2 hình thức đó là ly hôn đơn phương và thuận tình ly hôn. 

– Đơn phương ly hôn là việc một trong hai bên vợ hoặc chồng có yêu cầu ly hôn khi có một trong những căn cứ đó là:

+ Một trong hai bên có hành vi bạo lực hoặc vi phạm nghiêm trọng quyền, nghĩa vụ của vợ, chồng;

+ Đời sống vợ chồng lâm vào tình trạng trầm trọng không thể tiếp tục chung sống

– Thuận tình ly hôn là việc hai vợ chồng cùng thỏa thuận tự nguyện yêu cầu Tòa án chấm dứt quan hệ hôn nhân. Việc ly hôn chỉ làm chấm dứt quan hệ hôn nhân, chứ không làm chấm dứt quan hệ cha, mẹ, con. 

Vậy nên sau ly hôn, cha mẹ vẫn có quyền, nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con trong những trường hợp đó là: 

+ Con chưa thành niên;

+ Con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình.

Vấn đề quan trọng được quan tâm khi ly hôn đó là quyền nuôi con thuộc về ai. Nếu hai bên vợ chồng thỏa thuận được về vấn đề nuôi con (bao gồm việc ai là người trực tiếp nuôi con, quyền nghĩa vụ của mỗi bên đối với con sau ly hôn) thì Tòa án sẽ công nhận thỏa thuận đó, nếu không tự thỏa thuận được thì yêu cầu tòa án giải quyết. 

+ Theo quy định khi vợ chồng ly hôn, con dưới 36 tháng tuổi được giao cho người mẹ mẹ trực tiếp nuôi, trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp nuôi con hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích của con;

+ Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con; nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con.

Nếu vợ chồng có mong muốn trực tiếp nuôi con thì chị phải chứng minh rằng mình đáp ứng được các điều kiện cơ bản về kinh tế cũng như tinh thần phục vụ được nhu cầu thiết yếu để có thể trực tiếp nuôi con. Cụ thể là những điều kiện sau: 

– Điều kiện về kinh tế: phải đáp ứng được những điều kiện cơ bản như có thu nhập ổn định, công việc ổn định, có chỗ ở hợp pháp… Đây là những điều kiện để đảm bảo điều kiện về nuôi dưỡng, học tập và vui chơi cho con. 

– Điều kiện về tinh thần: phải đáp ứng được những điều kiện như có thời gian chăm sóc, dạy dỗ, giáo dục con, tình cảm dành cho con từ trước đến nay, có điều kiện cho con được vui chơi, giải trí, cha hoặc mẹ phải đáp ứng được về đạo đức để có thể giáo dục con…

Như vậy để có được quyền nuôi con sau ly hôn thì cha hoặc mẹ phải đáp ứng được những điều kiện nêu trên. Nếu như không có đủ điều kiện về kinh tế thì không thể nuôi được con, nên việc nuôi con sẽ được giao cho bên có đủ điều kiện để con được chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục trong môi trường tốt nhất. 

Ngoài ra, theo quy định người không trực tiếp nuôi dưỡng con phải cấp dưỡng nuôi con, mức cấp dưỡng do 2 bên tự thỏa thuận, nếu không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định. Nếu con đã trên 18 tuổi thì Tòa án sẽ không xem xét vấn đề này, trừ  trường hợp con trên 18 tuổi bị bệnh tâm thần hoặc gặp vấn đề về thể chất mà không thể tự nuôi sống mình. 

2. Quyền và nghĩa vụ của cha mẹ đối với con sau ly hôn: 

– Quyền và nghĩa vụ của cha, mẹ không trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn đó là: 

+ Tôn trọng quyền của con được sống chung với người trực tiếp nuôi;

+ Có nghĩa vụ cấp dưỡng cho con;

+ Có quyền, nghĩa vụ thăm nom con mà không ai được cản trở;

+ Có quyền yêu cầu Tòa án hạn chế quyền thăm nom con của vợ hoặc chồng, nếu vợ hoặc chồng không trực tiếp nuôi con lạm dụng việc thăm nom để cản trở hoặc gây ảnh hưởng xấu đến việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con;

– Quyền và nghĩa vụ của cha, mẹ trực tiếp nuôi con đối với người không trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn: 

+ Cha, mẹ trực tiếp nuôi con có quyền yêu cầu người không trực tiếp nuôi con thực hiện các nghĩa vụ theo quy định, được quyền yêu cầu người không trực tiếp nuôi con cùng các thành viên gia đình tôn trọng quyền được nuôi con của mình;

+ Cha, mẹ trực tiếp nuôi con cùng các thành viên khác trong gia đình không được cản trở người không trực tiếp nuôi con thăm nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con.

3. Khi nào được giành lại được quyền nuôi con: 

– Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con được giải quyết khi có một trong các căn cứ sau đây:

+ Cha, mẹ có thỏa thuận về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phù hợp và bảo đảm được lợi ích của con;

+ Người trực tiếp nuôi con không còn đủ điều kiện trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con.

Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con trên 07 tuổi thì phải hỏi ý kiến của con. 

Như vậy, trong trường hợp vợ/chồng không thể thỏa thuận được, để có thể thực hiện giành lại quyền nuôi con khi đã có bản án của Tòa án cần chứng minh người có được quyền nuôi con sau ly hôn đã không còn đủ điều kiện trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con và người muốn giành lại quyền nuôi con phải có đủ điều kiện để đảm bảo đời sống vật chất và tinh thần của con. Trường hợp này, có thể gửi đơn khởi kiện cùng chứng cứ về Tòa án nhân dân cấp huyện nơi vợ hoặc chồng bạn đang cư trú. Một số ví dụ về việc người đang được quyền nuôi con không còn đủ điều kiện nuôi con chẳng hạn như: thường xuyên làm việc ở nước ngoài không có thời gian chăm sóc, giáo dục con; có những hành vi vi phạm về đạo đức ảnh hưởng đến việc giáo dục nhân cách của con. 

Trong trường hợp bố mẹ đều không có khả năng nuôi con thì sẽ giao cho người giám hộ nuôi. Ngoài ra pháp luật quy định trong trường hợp có căn cứ theo quy định thì trên cơ sở lợi ích của con, cá nhân, cơ quan, tổ chức sau có quyền yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con đó là:

+ Người thân thích;

+ Cơ quan quản lý nhà nước về gia đình;

+ Cơ quan quản lý nhà nước về trẻ em;

+  Hội liên hiệp phụ nữ.

4. Thủ tục giành quyền nuôi con sau ly hôn: 

Nếu vợ chồng thỏa thuận được về quyền nuôi con thì hồ sơ gồm có:

+ Văn bản thỏa thuận về quyền nuôi con sau khi ly hôn;

+ Nộp đơn khởi kiện yêu cầu Tòa án công nhận văn bản thỏa thuận về quyền nuôi con. 

Tòa án xem xét hồ sơ kiểm tra về điều kiện nuôi dưỡng của cha mẹ, nếu xét thấy việc thỏa thuận hoàn toàn tự nguyện phù hợp với lợi ích của con thì Tòa án sẽ ra quyết định về việc thay đổi người nuôi con sau khi ly hôn. 

Trong trường hợp không thỏa thuận được thì hồ sơ bao gồm: 

+ Đơn đề nghị thay đổi người trực tiếp nuôi dưỡng con;

+ Các tài liệu, chứng cứ chứng minh có đủ căn cứ để thay đổi người trực tiếp nuôi con; 

+ Các giấy tờ tùy thân: căn cước công dân;

+ Bản án, quyết định của tòa án đã có hiệu lực pháp luật về việc ly hôn;

+ Giấy khai sinh của con.

Thủ tục giành lại quyền nuôi con gồm những bước sau: 

Bước 1: Nộp hồ sơ tại Tòa án nhân dân cấp huyện nơi người đang trực tiếp nuôi con đang cư trú làm việc

Bước 2: Sau khi nộp đơn khởi kiện cùng hồ sơ hợp lệ lúc này Tòa án sẽ ra thông báo nộp tiền tạm ứng án phí 

Bước 3: Nộp tiền tạm ứng án phí dân sự sơ thẩm và nộp biên lai tiền tạm ứng án phí cho Tòa án

Bước 4: Tòa án thụ lý vụ án tiến hành giải quyết vụ án theo thủ tục chung và ra Bản án hoặc quyết định giải quyết vụ án

5. Bị ngăn cản không cho thăm con phải làm thế nào? 

Pháp luật nghiêm cấm người trực tiếp nuôi con ngăn cản quyền thăm nuôi con của người còn lại. Bởi đây là quyền của cha hoặc mẹ không trực tiếp nuôi con nhưng vẫn có quyền thăm nom con mà không bị ai cản trở. Hành vi ngăn cản quyền thăm nom con là vi phạm pháp luật và sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật.

Khi bị một bên cản trở quyền thăm nom con sau khi ly hôn, người không trực tiếp chăm sóc con có thể thực hiện các quyền như sau:

– Yêu cầu người trực tiếp chăm sóc, nuôi dưỡng con thực hiện đúng nghĩa vụ của họ

– Nhờ tổ trưởng dân phố, công an địa phương đảm bảo quyền được thăm nom con hoặc chứng kiến và xác nhận việc bị kia người kia gây khó khăn, cản trở.

– Làm đơn yêu cầu cơ quan thi hành án giải quyết cho thi hành vấn đề thăm nom, chăm sóc con chung theo  bản án/quyết định của Tòa án.

Cơ quan Thi hành án có quyền yêu cầu người trực tiếp chăm sóc tạo mọi điều kiện cho người kia được thăm con, không gây khó khăn, ngăn cản quyền thăm nom con của người không trực tiếp nuôi con. Nếu không tự nguyện chấp hành thì có thể bị cưỡng chế thi hành theo quy định. 

Ngoài ra, với những chứng cứ thu được thì bên không trực tiếp chăm sóc được quyền gửi đơn đến Tòa án xin thay đổi người trực tiếp nuôi con.

Văn bản sử dụng trong bài viết: 

Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014