Một số vấn đề lý luận về kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù và tha tù trước thời hạn có điều kiện: Khái niệm, đặc điểm, ý nghĩa.
Mục lục bài viết
- 1 1. Khái niệm kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù và tha tù trước thời hạn có điều kiện:
- 2 2. Đặc điểm của hoạt động kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù và tha tù trước thời hạn có điều kiện:
- 3 3. Mục đích, ý nghĩa của hoạt động kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù và tha tù trước thời hạn có điều kiện:
1. Khái niệm kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù và tha tù trước thời hạn có điều kiện:
1.1. Khái niệm kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù:
Thuật ngữ “kiểm sát” thường được sử dụng nhiều trong đời sống hằng ngày và trong khoa học pháp lý. Kiểm sát cùng với các hoạt động kiểm tra, giám sát hay thanh tra là những hoạt động mang tính tất yếu khách quan của Nhà nước trong quá trình thực thi quyền lực chính trị nhằm giúp cho các đối tượng của hoạt động kiểm sát thực hiện đúng yêu cầu, mục đích hay chức năng, mục tiêu đã đặt ra.
Theo Từ điển Tiếng Anh (Nhà xuất bản Leicester, năm 2014), “kiểm sát” được hiểu là: “sự bảo đảm cho công việc hoặc hoạt động được thực hiện theo đúng quy định”. Còn theo Từ điển Tiếng Việt (Nhà xuất bản Đà Nẵng, năm 2004) thì “kiểm sát” được hiểu là: “Theo dõi và kiểm tra xem có thực hiện đúng những điều quy định không” hoặc “trông nom, coi sóc một loại công việc nhất định”. Như vậy, theo quan niệm trên thì kiểm sát bao gồm hai hoạt động là: theo dõi, xem xét, kiểm tra xem có thực hiện đúng những điều đã được quy định không và phương thức bảo đảm cho công việc hoạt động được thực hiện theo đúng quy định không.
Theo Từ điển Luật học của Viện Khoa học pháp lý – Bộ Tư pháp Việt Nam – (Nhà xuất bản Từ điển Bách khoa – Nhà xuất bản Tư pháp, năm 2006) thì “kiểm sát” được hiểu là: “sự theo dõi, quan sát hoạt động mang tính chủ động, thường xuyên, liên tục và sẵn sàng tác động bằng các biện pháp tích cực để buộc và hướng hoạt động của đối tượng chịu sự kiểm sát đi đúng quỹ đạo, quy chế nhằm đạt được mục đích, hiệu quả đã được xác định từ trước, đảm bảo cho pháp luật được tuân theo nghiêm chỉnh”. Như vậy, kiểm sát là sự theo dõi, quan sát các hoạt động một cách chủ động, mang tính thường xuyên, liên tục. Thông qua các hoạt động đó, nếu các chủ thể thực hiện công việc chưa đúng thì có thể tác động bằng nhiều biện pháp tích cực khác nhau để các chủ thể đó thực hiện công việc đúng hơn, đạt được những mục đích, hiệu quả mà tổ chức mình đã đề ra và đảm bảo không trái pháp luật.
Như vậy, các quan điểm về kiểm sát đều có nội dung giống nhau; phạm vi của hoạt động kiểm sát có quy mô rất rộng. Có thể kết luận rằng: “kiểm sát” là “hoạt động bao gồm việc theo dõi, kiểm tra các các hoạt động của các chủ thể bị kiểm sát để họ phải thực hiện các hoạt động theo đúng quy định của pháp luật nhằm phù hợp với những lợi ích chung của tổ chức đã đặt ra, góp phần đạt được hiệu quả cao nhất”.
Án phạt tù được hiểu theo lĩnh vực của pháp luật là những chế tài được nhà nước quy định và áp dụng cho người thực hiện hành vi phạm tội theo quy định của bộ Luật hình sự. Án phạt tù được hiểu là kết luận cuối cùng của
Xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù là một hình thức thể hiện sự khoan hồng, bao dung của pháp luật đối với người phạm tội bằng cách giảm thời hạn phạt tù, hoặc chuyển từ hình phạt tử hình sang hình phạt tù chung thân hoặc từ tù chung thân sang tù có thời hạn…Tuy nhiên, nếu cơ quan có thẩm quyền xét giảm sai thì sẽ làm thiệt hại rất lớn đến quyền và lợi ích của người chấp hành án cũng như uy tín của cơ quan Nhà nước khi thực hiện xét giảm án…nên cần phải có hoạt động kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong xét giảm án. Để có thể được giảm thời hạn chấp hành án phạt tù thì người bị kết án cần phải đáp ứng các điều kiện được quy định theo pháp luật như phạm tội lần đầu, có nhiều tiến bộ, có ý thức cải tạo tốt…
Hiện nay, ở nước ta “Quyền lực Nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan Nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp”. Do đó, việc thi hành có hiệu lực chức năng, nhiệm vụ của mình cũng như sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp có vị trí, vai trò rất quan trọng để tạo nên sức mạnh của quyền lực Nhà nước trong giai đoạn hiện nay. Các cơ quan như: cơ quan Điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án, Cơ quan Thi hành án cùng có nhiệm vụ chung là bảo vệ chế độ XHCN, bảo vệ tài sản chung của Nhà nước, bảo vệ tính mạng, tập thể, tài sản, tự do, danh dự và nhân phẩm của tất cả công dân Việt Nam. Theo đó, cơ quan VKS được thành lập như một hệ thống cơ quan chuyên môn, chịu trách nhiệm trước Quốc hội và thực hiện chức năng kiểm sát được Quốc hội giao cho.
Trong quá trình đổi mới, xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam,
Như vậy, có thể hiểu: “Kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù là hoạt động của Viện kiểm sát thông qua Viện trưởng VKSND, Kiểm sát viên và Kiểm tra viên các cấp theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định nhằm kiểm tra, giám sát hoạt động xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù nhằm đảm bảo cho pháp luật được thi hành nghiêm chỉnh, thống nhất”.
1.2. Khái niệm kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tha tù trước thời hạn có điều kiện:
Theo Từ điển Tiếng Việt (Nhà xuất bản Đà Nẵng, năm 2004), “kiểm sát ”còn được hiểu là: “Việc thực hiện các chức năng về quản lý theo đúng với quy trình, dựa theo đó các chủ thể có thẩm quyền xem xét, đánh giá việc thực hiện trách nhiệm của của cá nhân, tổ chức nào đó nhằm xử lý và phát hiện các vi phạm trong việc thực thi các chính sách pháp luật để điều chỉnh theo chuẩn mực quy định của nhà nước”. Như vậy, việc kiểm sát sẽ cung cấp những dữ kiện, những thông tin cần thiết làm cơ sở cho việc đánh giá một hoạt động cụ thể nào đó.
Kiểm sát là một trong những hoạt động rất quan trọng, liên quan đến nhiều lĩnh vực trong đời sống xã hội, đặc biệt đối với hoạt động tư pháp nói chung. Dựa trên sự phân tích, đánh giá, theo dõi quá trình thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ thực tế mà cá nhân, tổ chức đã đề ra, chủ thể kiểm sát sẽ có sự điều chỉnh theo hướng phù hợp để ngày càng hoàn thiện hơn trong việc chỉ đạo, điều hành các cá nhân, tổ chức thuộc lĩnh vực mình quản lý. Trong việc thực hiện nhiệm vụ giám sát việc thực thi pháp luật của các cơ quan tư pháp, VKSND có vai trò rất quan trọng, đặc biệt là bảo vệ tính tối cao của pháp luật.
Biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện là biện pháp cho phép người đang chấp hành án phạt tù được trả tự do sớm nhưng vẫn chịu sự kiểm soát của Nhà nước thông qua việc bị buộc phải tuân thủ một số điều kiện thử thách trong khoảng thời gian nhất định. Nếu trong thời gian thử thách mà người đó vi phạm các điều kiện đặt ra thì họ bị buộc phải chấp hành thời hạn còn lại của hình phạt tù. Đó là biện pháp miễn chấp hành có điều kiện đối với thời hạn còn lại của hình phạt tù đã tuyên cho người phạm tội.
So với các biện pháp miễn chấp hành hình phạt và tạm đình chỉ chấp hành hình phạt tù, biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện chú trọng hơn đến mục đích tạo cho người bị kết án phạt tù sự tái hòa nhập bền vững, hạn chế khả năng tái phạm. Với biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện, người đang chấp hành hình phạt tù được trao cơ hội chấp hành hình phạt tại cộng đồng với sự giúp đỡ và giám sát của gia đình, cơ quan, đoàn thể xã hội. Nếu tha tù trước thời hạn có điều kiện mà bị xét sai thì người chấp hành hình phạt tù có đủ điều kiện sẽ không có cơ hội được trả tự do để có thể sinh sống với gia đình, làm những công việc hằng ngày để kiếm thêm thu nhập cho bản thân và gia đình dưới sự kiểm soát của Nhà nước. Mặt khác, cơ quan, cá nhân thực hiện việc xét các điều kiện tha tù trước thời hạn có điều kiện cho người chấp hành án phạt tù sẽ bị ảnh hưởng đến uy tín và phải chịu trách nhiệm trước pháp luật cũng như bồi thường thiệt hại cho việc xét giảm sai của mình…nên trong thực tiễn cần phải có hoạt động kiểm sát nội dung của hoạt động kiểm sát việc tha tù trước thời hạn có điều kiện.
Như vậy, qua phân tích trên có thể hiệu kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tha tù trước thời hạn có điều kiện là: “hoạt động của Viện kiểm sát thông qua Viện trưởng VKSND, Kiểm sát viên và Kiểm tra viên các cấp theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định nhằm kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tha tù trước thời hạn có điều kiện nhằm đảm bảo cho pháp luật được thi hành nghiêm chỉnh, thống nhất; thực hiện đúng trình tự, thủ tục, đúng đối tượng, bảo đảm các điều kiện xét giảm …góp phần loại trừ những vi phạm pháp luật trong việc áp dụng các quy định pháp luật, bảo đảm quyền và lợi ích chính đảng của công dân không bị vi phạm”.
2. Đặc điểm của hoạt động kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù và tha tù trước thời hạn có điều kiện:
Một là, VKSND là cơ quan duy nhất có quyền kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù và tha tù trước thời hạn có điều kiện. Đúng vậy, theo quy định của Hiến pháp và pháp luật hiện hành, VKSND là cơ quan duy nhất có chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp, trong đó có chức năng xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù và tha tù trước thời hạn có điều kiện. Với chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình, VKSND thực hiện quyền lực Nhà nước, trực tiếp tham gia kiểm sát các hoạt động tư pháp, góp phần bảo vệ pháp chế XHCN, quyền làm chủ nhân dân và bảo đảm trật tự xã hội. Hoạt động kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù và tha tù trước thời hạn có điều kiện là tất yếu khách quan, góp phần đáp ứng yêu cầu về bảo đảm sự tuân thủ theo pháp luật trong đời sống thực tiễn.
Hai là, VKSND thực hiện kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù và tha tù trước thời hạn có điều kiện thông qua hoạt động của Viện trưởng VKSND, Kiểm sát viên và Kiểm tra viên các cấp và phải tuân thủ những quy định về trình tự, thủ tục do pháp luật quy định.
Kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù và tha tù trước thời hạn có điều kiện được hiểu là quá trình thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của VKSND trong kiểm sát các hoạt động tư pháp. Tuy nhiên, VKSND không thể tự mình thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn mà pháp luật giao cho mà những nhiệm vụ, quyền hạn của VKSND trong kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù và tha tù trước thời hạn có điều kiện được thực hiện thông qua hoạt động của các chức danh pháp lý cụ thể, đó là Viện trưởng, Kiểm sát viên và Kiểm tra viên VKSND các cấp. Khi tham gia kiểm sát xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù thì Kiểm sát viên đại diện cho VKSND thực hiện chức năng, nhiệm vụ của VKSND được pháp luật quy định. Cụ thể, được thực hiện từ khi Cơ quan thi hành án hình sự, cơ quan, tổ chức được giao một số nhiệm vụ thi hành án hình sự và người có trách nhiệm tiến hành các thủ tục lập hồ sơ xét, đề nghị giảm thời hạn chấp hành án phạt tù đến khi Quyết định về giảm thời hạn chấp hành án phạt tù của Tòa án có hiệu lực pháp luật được thi hành xong.
Đối với hoạt động kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tha tù trước thời hạn có điều kiện thì Kiểm sát viên được thực hiện quyền kiểm sát từ khi người đang chấp hành án phạt tù có đủ điều kiện, tiêu chuẩn luật định, được cơ quan có thẩm quyền xét, quyết định tha tù trước thời hạn cho đến khi người được tha tù trước hạn có điều kiện được cấp giấy chứng nhận chấp hành xong hình phạt tù. Trong quá trình thực hiện kiểm sát việc tuân theo pháp luật, mọi Kiểm sát viên đều phải tuân theo các quy định về trình tự, thủ tục mà pháp luật đã quy định.
Ba là, hoạt động kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù và tha tù trước thời hạn có điều kiện nhằm bảo đảm việc tuân thủ đúng pháp luật. Kiểm sát là hoạt động mang tính quyền lực nhà nước, đảm bảo việc tuân theo pháp luật trong quá trình hoạt động tư pháp của các chủ thể. Khi tiến hành kiểm sát, nếu phát hiện có vi phạm thì VKSND sẽ ban hành kiến nghị hoặc kháng nghị kịp thời nhằm khắc phục, đẩy lùi kịp thời những tiêu cực, thiếu sót trong quá trình tuân theo pháp luật của
Bốn là, hoạt động kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù và tha tù trước thời hạn có điều kiện mang tính thường xuyên và bất thường. Theo đó, hoạt động kiểm sát của VKSND được bắt đầu từ khi Cơ quan thi hành án hình sự, cơ quan, tổ chức được giao một số nhiệm vụ thi hành án hình sự và người có trách nhiệm tiến hành các thủ tục lập hồ sơ xét, đề nghị giảm thời hạn chấp hành án phạt tù đến khi Quyết định về giảm thời hạn chấp hành án phạt tù của Tòa án có hiệu lực pháp luật, được thi hành. Trong quá trình đó, VKSND có thể tiến hành kiểm sát thường kỳ theo kế hoạch và kiểm sát bất thường nếu thấy cần thiết để đảm bảo cho việc phát hiện những vi phạm và khắc phục kịp thời, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người được xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù và tha tù trước thời hạn có điều kiện.
Các yêu cầu, kiến nghị của VKSND khi kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù và tha tù trước thời hạn có điều kiện phải được các cơ quan, cá nhân chấp hành. Theo quy định của pháp luật thì VKSND có quyền và trách nhiệm kiểm sát các hoạt động tư pháp nói chung. Trong hoạt động kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù và tha tù trước thời hạn có điều kiện, khi phát hiện vi phạm thì VKSND kháng nghị, kiến nghị, yêu cầu cơ quan và cá nhân khắc phục vi phạm. Đây là chức năng được pháp luật quy định và buộc các chủ thể bị kiểm sát phải tôn trọng và chấp hành.
3. Mục đích, ý nghĩa của hoạt động kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù và tha tù trước thời hạn có điều kiện:
Một là, hoạt động kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù nhằm bảo đảm đúng đối tượng được xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù theo quy định của pháp luật. Hiện nay, theo quy định của pháp luật hiện hành thì đối tượng được xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù bao gồm người bị kết án phạt tù có thời hạn, tù chung thân. Những đối tượng này phải đảm bảo đủ các điều kiện như: có nhiều tiến bộ thể hiện ở việc chấp hành tốt Nội quy trại giam, trại tạm giam, nhà tạm giữ; tích cực học tập, lao động cải tạo và phải có đủ kỳ xếp loại chấp hành án phạt tù từ khá trở lên. Đối với những trường hợp đặc biệt thì khi người bị kết án có một trong các lý do sau thì có thể được xét giảm vào thời gian sớm hơn hoặc với mức cao hơn so với thời gian và mức quy định là đã lập công, đã quá già yếu hoặc mắc bệnh hiểm nghèo… Như vậy, căn cứ vào các quy định của pháp luật, Kiểm sát viên sẽ kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù của các cơ quan có thẩm quyền có đúng trình tự, thủ tục không. Qua đó đảm bảo chính sách hình sự được thực hiện nghiêm minh, đúng pháp luật. Thông qua hoạt động kiểm sát sẽ kịp thời phát hiện, kháng nghị yêu cầu cơ quan, người có thẩm quyền đưa vào danh sách xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù cho những trường hợp có đủ điều kiện, tiêu chuẩn; kiến nghị yêu cầu loại bỏ khỏi danh sách nhiều trường hợp không đủ điều kiện, tiêu chuẩn; kiến nghị yêu cầu khắc phục những vi phạm, tồn tại trong quá trình xét xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù, tha tù trước thời hạn có điều kiện. Đồng thời, góp phần động viên, khuyến khích người phạm tội bị kết án phạt tù ăn năn hối cải, tích cực học tập, lao động cải tạo để được hưởng sự khoan hồng của Nhà nước, sớm trở thành người có ích cho xã hội.
Hai là, hoạt động kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tha tù trước thời hạn có điều kiện góp phần đảm bảo quyền lợi, lợi ích của người chấp hành án phạt tù, đảm bảo cho việc áp dụng các chính sách và quy định của nhà nước đối với người chấp hành án phạt tù được áp dụng chính xác, nghiêm chỉnh, kịp thời, tạo sự công bằng giữa những người chấp hành án phạt tù. Đúng vậy, hiện nay để góp phần đảm bảo được mục đích hướng tới, Viện KSND có chức năng kiểm sát các hoạt động tư pháp, trong đó có hoạt động kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tha tù trước thời hạn có điều kiện. Bởi trên thực tế, vì nhiều nguyên nhân khác nhau mà không phải lúc nào hoạt động này cũng được thực hiện một cách đúng mực, triệt để, vẫn có thể có những thiếu sót hoặc vi phạm, việc áp dụng các quy định pháp luật chưa được thống nhất… Thông qua hoạt động kiểm sát, có thể phát hiện những thiếu sót, những vi phạm trong tha tù trước thời hạn có điều kiện cũng như đảm bảo Bản án, Quyết định của Toà án được thi hành kịp thời theo đúng quy định của pháp luật, tránh tình trạng mâu thuẫn trong việc hiểu, áp dụng pháp luật giữa các cơ quan hữu quan do việc áp dụng pháp luật không được thống nhất trên thực tế.
Ba là, thông qua hoạt động kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù và tha tù trước thời hạn có điều kiện sẽ góp phần đảm bảo pháp chế xã hội chủ nghĩa. Trong quá trình xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù và tha tù trước thời hạn có điều kiện, cơ quan Toà án phải căn cứ vào các quy định pháp luật để thực hiện, đảm bảo việc xét giảm phải tuân thủ Hiến pháp, pháp luật, bảo đảm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Cơ quan có nhiệm vụ kiểm sát việc tuân theo pháp luật, bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa trong giai đoạn này là Viện kiểm sát. Thông qua hoạt động kiểm sát, Viện kiểm sát sẽ phối hợp cùng với Toà án và các cơ quan có thẩm quyền khác thực hiện các hoạt động xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù và tha tù trước thời hạn theo quy định của pháp luật. Cũng qua đó, VKS sẽ phát hiện kịp thời những vi phạm, thiếu sót và đề nghị các cá nhân, cơ quan khác khi thực hiện quyền hạn phải nghiêm túc để hoạt động này được khách quan, minh bạch, đúng pháp luật. Góp phần hạn chế mức thấp nhật kinh phí cho Nhà nước khi cán bộ, cơ quan có thẩm quyền thực hiện xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù và thu tù trước thời hạn có điều kiện bị sai cho người chấp hành án.
