Quyền hôn nhân và gia đình của nhóm người LGBT là những quyền con người của cá nhân về nhân thân và tài sản phát sinh trên cơ sở hôn nhân, huyết thống hoặc nuôi dưỡng, bao gồm: quyền được nuôi dưỡng và sống chung với cha mẹ, quyền kết hôn, quyền được làm cha mẹ,...
Mục lục bài viết
1. Khái niệm quyền hôn nhân và gia đình của nhóm người LGBT:
Quyền hôn nhân và gia đình của nhóm người LGBT xuất phát từ quyền tự nhiên của con người. Trong Tuyên ngôn Độc lập năm 1976 của Hoa Kỳ có đề cập đến quyền tự nhiên của con người “Tất cả mọi người sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền đó có quyền được sống, quyền tự do và quyền được mưu cầu hạnh phúc”. Nhóm người LGBT là những cá nhân trong xã hội, họ cũng là những công dân, họ cũng có khả năng thực hiện những nghĩa vụ và được hưởng quyền lợi như mọi công dân khác trong xã hội. Những người LGBT là những công dân trong cộng đồng với đầy đủ các quyền, lợi ích hợp pháp và có nghĩa vụ đóng góp cho xã hội, những công dân khác không được miệt thị, xúc phạm hoặc cô lập họ dưới bất kỳ hình thức nào. Họ có quyền tự do được sống, được tự do làm bất cứ điều gì mà mình mong muốn một cách hợp pháp mà không gặp bất kỳ cản trở nào.
Nhóm người LGBT là những người có những đặc điểm về xu hướng tính dục và bản dạng giới có những điểm khác biệt so với số đông những cá nhân khác trong xã hội. Do đó quyền hôn nhân và gia đình của nhóm LGBT cần được bảo vệ, tôn trọng và bình đẳng vì họ được xét vào nhóm người dễ bị tổn thương, có nguy cơ cao bị bỏ quên và chiếm thiểu số trong xã hội. Họ cần được chú ý và bảo vệ đặc biệt vì quyền hôn nhân và gia đình của họ xét cho cùng được xuất phát từ một nhu cầu tự nhiên của mỗi cá nhân, ai cũng có quyền được mưu cầu hạnh phúc, được tìm kiếm cho mình giá trị cuộc sống bản thân, hình thành và xây dựng mối quan hệ hôn nhân và gia đình. Đó là các quyền như quyền được kết hôn, quyền được làm cha mẹ, quyền được nhận nuôi con nuôi...
Quyền hôn nhân và gia đình của nhóm người LGBT gắn liền với những khía cạnh cơ bản của quyền con người. Quyền con người vốn dĩ là một quyền tự nhiên, gắn liền với các nhu cầu tự nhiên, cơ bản của con người nhằm đáp ứng sự sinh tồn, phát triển của chính mình. Là quyền tự nhiên nên các quyền HN&GĐ của mỗi cá nhân cần được pháp luật ghi nhận, tạo điều kiện để thực hiện nhằm đảm bảo sự tồn tại và phát triển bình thường của các cá nhân. Quyền con người có mối liên hệ với sự tự do, tức là việc một người có thể thực hiện được điều mình muốn mà không bị cản trở. Những người thuộc nhóm LGBT cũng vậy, họ có thể tự do yêu ai, kết hôn với ai đều có thể được tự do thể hiện. Mỗi cá nhân đều được quyền tự do mưu cầu hạnh phúc vậy nên người chuyển giới, người đồng tính, người song tính mong muốn xây dựng một gia đình hạnh phúc là điều không trái với nhân quyền. Những người thuộc nhóm LGBT sinh ra không được may mắn như những người khác, như đối với người chuyển giới, họ không được sống đúng với giới tính mà họ mong muốn, họ đã khác biệt với những người khác thì việc hạn chế đi một số quyền HN&GĐ của họ lại càng làm cho cuộc sống của họ khó khăn hơn, trong khi đó là nhu cầu tự nhiên của mỗi con người. Quyền con người được điều chỉnh bởi pháp luật của quốc gia sẽ trở thành quyền công dân. Nhà nước có nghĩa vụ bảo đảm thực hiện quyền công dân, tôn trọng quyền con người của mỗi cá nhân, không được tước bỏ đi nhu cầu chính đáng, quyền con người chính đáng của công dân. Trong một số trường hợp nhất định, để đảm bảo trật tự chung của xã hội, lợi ích chung của cộng đồng thì nhà nước có thể hạn chế một số quyền của cá nhân nhưng không được xâm phạm đến việc thụ hưởng của cá nhân đó. Quyền hôn nhân và gia đình của nhóm người LGBT là quyền cơ bản của con người, là nhu cầu tự nhiên mà họ đáng lẽ được hưởng thụ bình đẳng như những cá nhân khác, khi các quyền đó không xâm phạm lợi ích của bất cứ kì cá nhân nào khác. Do đó các quyền HN&GĐ của những người thuộc nhóm LGBT cần được nhà nước ghi nhận, tôn trọng và bảo vệ.
Từ góc độ lý luận về quyền con người, có thể thấy cộng đồng những người thuộc nhóm LGBT có đầy đủ các quyền tự nhiên của con người, đặc biệt đó là quyền mưu cầu hạnh phúc. Quyền mưu cầu hạnh phúc trước tiên được thể hiện ở quyền được kết hôn, được sinh con, được nhận nuôi con nuôi...Sự khác biệt về xu hướng tính dục, về bản dạng giới càng làm cho họ trở thành những con người có khát khao cháy bỏng được hạnh phúc, được xây dựng quan hệ gia đình như những người dị tính, nhất là khi những khát khao đó của họ không gây thiệt hại cho bất kì ai xung quanh hay cho xã hội. Tuy nhiên, những mong muốn đó của người thuộc nhóm LGBT chỉ trở thành quyền HN&GĐ của họ khi được pháp luật thừa nhận, ghi nhận trong pháp luật và được bảo đảm thực hiện trong thực tế.
Từ những lập luận trên có thể hiểu, quyền hôn nhân và gia đình của nhóm người LGBT là những quyền tự nhiên gắn liền với quyền con người của cá nhân về nhân thân và tài sản phát sinh trên cơ sở hôn nhân, huyết thống hoặc nuôi dưỡng, bao gồm các quyền cơ bản như: quyền được nuôi dưỡng và được sống chung với cha mẹ, quyền kết hôn, quyền được làm cha mẹ, quyền nhận nuôi con nuôi, ... phản ánh những nhu cầu tự nhiên của nhóm người LGBT mà họ được hưởng trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình theo các thiết chế pháp luật do nhà nước ban hành và bảo đảm thực hiện.
2. Đặc điểm quyền hôn nhân và gia đình của nhóm người LGBT:
Trước khi được nhắc đến như là một nhóm người thiểu số với xu hướng tính dục và bản dạng giới khác biệt (hay có thể nói là “không thông thường”), những người thuộc nhóm người LGBT là một chủ thể của các quan hệ xã hội nói chung và quan hệ HN&GĐ nói riêng. Họ có quyền được hưởng những quyền HN&GĐ giống như bất kỳ cá nhân nào khác, và quyền HN&GĐ của họ cũng mang đầy đủ các đặc trưng chung của quyền HN&GĐ.
Thứ nhất, quyền HN&GĐ của nhóm người LGBT là một quyền tự nhiên xuất phát từ quyền con người. Quyền tự nhiên (natural rights) là tổng thể những quyền mà mỗi người khi sinh ra đã được hưởng và là những nguyên tắc đạo đức cơ bản trong xã hội mà bất kỳ quốc gia nào trong quá khứ, hiện tại hay tương lai đều phải thừa nhận và tôn trọng. Nền tảng của quyền tự nhiên là các chuẩn mực về sự công bằng và nguyên tắc tự do của con người. Trong đó, những người thuộc nhóm LGBT cũng như các chủ thể khác trong xã hội, có các quyền cơ bản gồm quyền được sống, được tự do và được mưu cầu hạnh phúc. Người thuộc nhóm người LGBT là những người bình thường như những mọi cá nhân trong xã hội. Xã hội cần nhìn nhận những người LGBT là những con người bình đẳng có đầy đủ năng lực để thực hiện các quyền và nghĩa vụ trong các quan hệ HN&GĐ về cơ bản như những người khác. Việc họ có công khai xu hướng tính dục và bản dạng giới của mình là một phần trong việc thực hiện quyền tự do của bản thân họ. Mỗi cá nhân đều được quyền tự do mưu cầu hạnh phúc vậy nên nhóm người LGBT cũng có mong muốn xây dựng một gia đình hạnh phúc là điều không trái với pháp luật. Họ sinh ra không đúng với giới tính họ mong muốn, họ đã thiệt thòi hơn so với những người khác thì việc hạn chế một số quyền HN&GĐ của họ càng làm cho họ thêm thiệt thòi và gặp khó khăn hơn trong việc mưu cầu hạnh phúc, trong khi đây là nhu cầu tự nhiên của mỗi con người. Họ cũng cần được nhà nước, xã hội bảo vệ, tôn trọng họ và coi họ là bình thường như bao con người khác trong cộng đồng và được hưởng quyền được mưu cầu hạnh phúc của chính mình.
Thứ hai, quyền HN&GĐ gắn liền với nhân thân của cá nhân vì là những quyền phát sinh trên cơ sở tình cảm, gắn với hôn nhân, huyết thống, nuôi dưỡng. Quyền HN&GĐ của một cá nhân, trước hết là các quyền nhân thân, có ý nghĩa rất quan trọng, không thể chuyển giao cho người khác. Các quyền HN&GĐ do đó không thể là đối tượng trong các giao dịch mua bán, trao đổi, tặng cho... Vì các quyền HN&GĐ của mỗi cá nhân gắn liền với nhân thân của họ, chỉ với vị trí của họ trong gia đình mà họ mới được pháp luật ghi nhận các quyền đó nên các cá nhân không thể chuyển giao các quyền đó của mình cho người khác hoặc nhờ người khác thực hiện thay. Đối với người thuộc nhóm LGBT, các quyền HN&GĐ của họ luôn gắn liền với những đặc thù khác biệt của họ về xu hướng tính dục và bản dạng giới, không thay đổi được, nên cần thừa nhận và tôn trọng.
Thứ ba, các quyền HN&GĐ của cá nhân được pháp luật quy định thì các chủ thể không thể thỏa thuận để thay đổi các quyền đó. Quyền HN&GĐ là một trong các quyền dân sự được pháp luật công nhận và bảo vệ. Pháp luật quy định các quyền HN&GĐ gắn liền với mỗi cá nhân trong các quan hệ HN&GĐ nhằm thực hiện các chức năng cơ bản của gia đình, đáp ứng quyền, lợi ích của mỗi cá nhân cũng như lợi ích chung của gia đình và xã hội. Các quyền HN&GĐ được thực hiện phù hợp và xuất phát trên cơ sở lợi ích chung của gia đình. Việc thỏa thuận để thay đổi các quyền HN&GĐ sẽ làm ảnh hưởng đến lợi ích của các thành viên gia đình, đặc biệt là những người yếu thế như trẻ em, người già, phụ nữ, người cao tuổi, người khuyết tật... Do mối quan hệ gắn bó giữa các thành viên gia đình, pháp luật qui định quyền, nghĩa vụ HN&GĐ của mỗi cá nhân nhằm đòi hỏi các thành viên thực hiện các quyền đó của mình không chỉ vì lợi ích của chính mình mà còn vì lợi ích của những người khác trong gia đình và lợi ích chung của gia đình. Do đó, các quyền nghĩa vụ HN&GĐ về bản chất là không thể thỏa thuận thay đổi được. Đối với cộng đồng những người LGBT, các quyền HN&GĐ của họ cũng được ghi nhận, xem xét trên cơ sở lợi ích của chính họ và lợi ích chung của gia đình và các thành viên gia đình.
Thứ tư, các quyền HN&GĐ của nhóm LGBT chưa đầy đủ như những quyền HN&GĐ của những cá nhân khác, còn có một số quyền chưa được ghi nhận đầy đủ, hoặc bị hạn chế. Đối với những người di tính, quyền hôn nhân và gia đình của họ là bình đẳng và đầy đủ đối với tất cả mọi người khi họ có đủ các điều kiện pháp luật qui định tương ứng với các quan hệ HN&GĐ. Tuy nhiên đối với những người thuộc nhóm người LGBT, có những quyền HN&GĐ của họ chưa được pháp luật ghi nhận, công nhận. Ví dụ giữa những người đồng tính, dù có yêu nhau tha thiết nhưng họ chỉ có thể sống chung mà không được công nhận có quan hệ vợ chồng với nhau trước pháp luật. Điều đó cản trở họ thực hiện những quyền và nghĩa vụ đối với nhau trong cuộc sống. Việc được công khai bản dạng giới hoặc xu hướng tính dục của người thuộc nhóm LGBT chưa được gắn kết với các hệ quả pháp lý tương ứng trong quan hệ HN&GĐ đối với họ. Việc thực hiện các quyền HN&GĐ của nhóm LGBT thường gặp nhiều khó khăn hơn do sự kì thị, phân biệt đối xử của cá nhân, cộng đồng đối với họ. Chính thái độ này đã khiến cho việc thực hiện quyền hôn nhân và gia đình của nhóm người LGBT bị xâm phạm một cách đương nhiên và điều này gần như mặc nhiên không bị coi là vi phạm pháp luật hay vi phạm đạo đức trong xã hội.
